Irak
 |
 |
Irak (Arabisch: العراق al-ʿIrāq) is een land in het Midden-Oosten; het ligt voor een groot deel in en rond het stroomgebied van de rivieren de Eufraat en de Tigris. Het grenst in het zuidoosten aan de Perzische Golf, en verder met de klok mee aan Koeweit, Saoedi-Arabië, Jordanië, Syrië, Turkije en Iran.
Geschiedenis
Hoofdartikel: Geschiedenis van Irak
Het gebied dat het huidige Irak inneemt is vrijwel hetzelfde als het vroegere Mesopotamië, het land tussen de rivieren Eufraat en Tigris. Vele beschavingen heersten over Mesopotamië: de Sumeriërs, Assyrië en Babylon. In de 7de eeuw werd Mesopotamië door moslims op de Perzen veroverd.
Irak werd deel van het Ottomaanse Rijk, dat in 1917 ten val kwam. Bij de verdeling van het Ottomaanse Rijk door de Volkenbond kwam Irak onder Brits mandaat. Faisal Ibn Hoessein werd door de Britten geïnstalleerd als koning. De Britten maakten Irak een min of meer zelfstandig land dat in 1932 onafhankelijkheid verwierf. In 1941 veroverde het Verenigd Koninkrijk het land nog een keer; een militaire staatsgreep in 1958 maakte een einde aan de door de Britten opgelegde monarchie.
In 1979 werd Saddam Hoessein de machtigste man binnen de Ba'ath-partij en daarmee van het land. Zijn regime maakte een hardhandig einde aan alle politieke oppositie en voerde een waar schrikbewind.
Irak voerde de zeven jaar durende en zeer bloedige oorlog Iran-Irak oorlog met buurland Iran.
Gelijktijdig met de oorlog vond ook de al-Anfal-campagne plaats, waarbij Koerden gedwongen werden te verhuizen om plaats te maken voor Arabieren. Het gebruik van gifgassen om een Iraans-Koerdische opstand in het plaatsje Halabja te bestrijden, werd later een bekend voorbeeld van de onderdrukking door Hoessein.
Op 2 augustus 1990 viel Irak het veel kleinere buurland Koeweit binnen en bezette het. Koeweit werd door een internationale coalitie in de Golfoorlog van 1991 bevrijd. Het luchtruim in het noorden en het zuiden van Irak werd daarna overgenomen door de VS, Frankrijk en Engeland, volgens deze landen als uitvloeisel van VN resolutie 688.
In 1998 begon de militaire operatie Desert Fox, vanwege het vermeende bezit van massavernietigingswapens, waarbij installaties in Irak met tomahawks beschoten werden.
Irakoorlog en na-oorlogse periode
In 2003 werd Hoessein verdreven na een aanval van een internationale coalitie, de zogenaamde Coalition of the Willing, onder leiding van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk tijdens de Irakoorlog.
Nadat op 1 mei 2003 de oorlog over werd verklaard, werd in Irak een stabilisatiemacht geïnstalleerd, de Stabilisation Force Iraq. Ook werd een overgangsregering ingesteld, de Coalition Provisional Authority (CPA) onder leiding van de Amerikaan Paul Bremer.
Op 28 juni 2004 droeg de CPA de macht over aan een interimregering onder leiding van premier Iyad Allawi en president Ghazi al-Yawar. Die werden weliswaar (net als de CPA) tegengewerkt door diverse groepen van opstandelingen in Irak, maar wisten het land klaar te maken voor verkiezingen van 30 januari 2005.
De verkiezingen werden gewonnen door een sjiitische partij, maar zij behaalden geen absolute meerderheid en moesten dus een coalitie vormen met andere partijen. De belangrijkste posten werden langs etnische lijnen verdeeld. Jalal Talabani (Koerd) werd president, Ibrahim Jaafari (sjiiet) werd premier en een soenniet werd voorzitter van het parlement. Een speciaal comité stelde een grondwet op, die in oktober 2005 in een referendum werd aangenomen. Hierna vonden op 15 december 2005 volgens die grondwet verkiezingen plaats, die eveneens door de sjiitische partij gewonnen werden. Echter, zij behaalden geen meerderheid en anno januari 2006 proberen de partijen een brede coalitie te vormen.
Geografie
Er zijn vier landschappen te onderscheiden:
- het heuvel- en bergachtige noordoosten(Zuid-Koerdisch gebied), met veel rivieren en een vruchtbare bodem
- een steppegebied in het noordwesten, tussen de rivieren Eufraat en Tigris
- het dichtbevolkte gebied aan de benedenloop van Eufraat en Tigris, ruwweg tussen Bagdad en Perzische Golf
- de woestijnen en steppewoestijnen in het westen en het zuiden
De zomers zijn zeer heet en droog, met temperaturen tot 50°C; de meeste neerslag valt 's winters, in het noorden.
De hoofdstad van Irak, Bagdad, is vrij centraal gelegen aan de Tigris. Andere belangrijke steden zijn de havenstad Basra (Al Basrah), het noordelijke Mosoel (Al Musil) en Kirkuk (noorden)
De belangrijkste religieuze steden, speciaal voor sjiitische moslims, zijn Najaf, Karbala en Koefa.
Bevolkingsgroepen
De belangrijkste bevolkingsgroepen van Irak zijn de Arabieren, Koerden en in mindere mate Turkmenen. Verder wonen ook Assyrische en Chaldeeuwse christenen in Irak.
In het midden en zuiden van Irak wonen Arabieren. Ongeveer 60% van de bevolking is sjiitisch. Zij wonen hoofdzakelijk in het zuiden. De heilige steden van de sjiieten, Karbala en Najaf bevinden zich ook hier. Daarnaast woont ook een grote groep sjiieten in Bagdad, de meesten in de 'wijk' Sadr-stad.
In het midden van Irak, in de zogenoemde Soennitische driehoek, wonen de meeste soennieten, die ongeveer 20% van de bevolking uitmaken.
De Koerden leven in het noorden van Irak, dat ook wel Koerdistan wordt genoemd. De Koerden hebben een zekere mate van autonomie. Ze vormen 20% van de totale Iraakse bevolking. Ze hebben een eigen taal, het Koerdisch, en een eigen cultuur. In het Iraakse deel van Koerdistan wonen ongeveer 6 miljoen Koerden. Zij hebben als hoofdstad Kirkuk en als regeringsstad Hawlêr. Verder hijsen ze een eigen vlag. In Koerdistan leven ook wel Turkmenen en groepen Arabieren. De Koerden zijn overwegend soennitisch.
Politiek
Onder Saddam Hoessein was Irak een dictatuur. Na de machtsovername door de Amerikanen werd een Coalition Provisional Authority ingesteld, die de macht overnam. Hoewel de Amerikanen en Britten hun eigen favoriete rechtssysteem wilden invoeren, stuitte dit op tegenstand van onder andere ayatollah Ali al-Sistani. Op 28 juni 2004 werd de macht formeel overgedragen aan een door de CPA benoemde regering, waarna in begin 2005 verkiezingen werden gehouden. Ghazi al-Yawar was gedurende die periode interim-president van Irak. Iyad Allawi was toen interim minister-president.
Op 30 januari 2005 werden de eerste verkiezingen gehouden. Jalal Talabani werd president en Ibrahim Jaafari werd premier.
Een speciaal comité met Koerdische, soennitische & sjiitische vertegenwoordigers stelde op 28 augustus 2005 een ontwerp-grondwet op, die in oktober 2005 in een referendum aan het Iraakse volk werd voorgelegd.
Op 15 december vonden volgens de nieuwe grondwet verkiezingen plaats. Geen van de partijen wist een absolute meerderheid te behalen. Van de 275 zetels gingen er 128 naar de Verenigde Iraakse Alliantie (sjiitisch), 53 naar de Democratische Patriottische Alliantie van Koerdistan en 44 naar het Iraaks Akkoord Front (soennitisch). Daarnaast veroverden negen andere partijen één of meer zetels.
Leiders
- President: Jalal Talabani, een Koerd
- Vice-president: Ghazi al-Yawar
- Vice-president: Adel Abd Al-Mehdi (sjiitisch)
- Premier: Ibrahim Jaafari (sjiitische politicus uit Karbala; afgestudeerd arts; voorzitter van sjiitische Da'awa-partij)
- Vice-premier: Roj Nouri Shaways (KDP- (politicus uit Koerdistan, voormalig Parlemenstvoorzitter in de Koerdische regering in Hawlêr/Arbil)
Ministers
- Buitenlandse Zaken: Hoshiyar Mahmud Mohammed Zebari
- Binnenlandse Zaken: Falah al-Naqib
- Olie: Thamer Abbas Ghadhban
- Financiën: Adel Abdul Mahdi
- Handel: Mohammed Mustafa al-Jibouri.
- Justitie: Malik Dohan al-Hassan
- Defensie: Hazim al-Shaalan
- Onderwijs: Sami al-Mudhaffar
- Hoger Onderwijs: Taher Khalaf Jabur al-Bakaa
- Wetenschap en Technologie: Rashad Mandan Omar
- Volksgezondheid: Alaadin Alwan
- Mensenrechten: Bakhtiar Amin
- Communicatie: Mohammed Ali al-Hakim
- Elektriciteitsvoorziening: Ayham al-Sameraei
- Volkshuisvesting: Omar al-Faruq Salim al-Damluji
- Milieu: Mishkat Moumim
- Migratie en Ontheemden: Pascale Isho Warda
- Arbeid en Sociale Zaken: Leyla Abdul Latif
- Industrie en Delfstoffen: Hajem al-Hassani
- Landbouw: Sawsan Ali Magid al-Sharifi
- Water en Irrigatie: Abdul Latif Jamal Rasheed
- Planning: Barham Salih
- Openbare Werken: Nasreen Mustapha Barwari
- Transport: Louay Hatem Sultan al-Erris
- Cultuur: Mufeez Mohammed Jawad al-Jazaeri
- Jeugd en Sport: Ali Faiq al-Ghabban
- Minister van Staat, belast met Vrouwenzaken: Narmin Othman
- Minister van Staat, belast met Provinciezaken: Wail Abdul-Latif
- Minister van Staat, zonder portefeuille: Qasim Daoud
- Minister van Staat, zonder portefeuille: Mahmud Farham Othman
- Minister van Staat, zonder portefeuille: Adnan al-Janabi
Zie ook: Lijst van staatshoofden van Irak
Sjabloon:Landen van Azië Sjabloon:Mandaatgebieden Media:Voorbeeld.ogg