Quinoa (plant)
| Quinoa | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Quinoaveld in Cachilaya Bolivia bij het Titicacameer | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||||||
| Chenopodium quinoa Willd. (1798) | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Teelt van Quinoa op 3800 m hoogte in Apurímac, Peru | |||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||
Quinoa op  Wikispecies
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Quinoa (Chenopodium quinoa) is een eenjarige plant uit de amarantenfamilie (Amaranthaceae). De soort komt als adventief voor in Nederland. Quinoa (uitspraak kien-wah) komt van nature voor in Zuid-Amerika. De gecultiveerde variant vormt op dit continent al lange tijd een belangrijke voedselbron.
Botanische beschrijving
De plant kan tot drie meter hoog worden en kent een groeicyclus van 120 tot 160 dagen. De houtige stengel is al dan niet vertakt en kan afhankelijk van het ras groen, rood of purper van kleur zijn. Quinoa is een allotetraploïde met het aantal chromosomen van 2n=36.[1]
Quinoa bloeit in pluimen. De groene bloemen hebben een weinig opvallend bloemdek, bestaande uit vijf gekielde bloemdekbladen en zijn gewoonlijk tweeslachtig. De bloemen bestuiven zichzelf. Het vruchtbeginsel is bovenstandig.[2][3]
De ongeveer 2 mm grote vrucht heeft een vliezige vruchtwand en is een eenzadig nootje, dat afhankelijk van het ras een witte, rode of zwarte kleur kan hebben.[4]
|
Teelt
| Quinoaproductie in 2008 (in 1.000 tonnen) | |
|---|---|
 Peru |
29,87 |
 Bolivia |
27,17 |
 Ecuador |
0,69 |
| Totale wereldproductie | 57,73 |
| Bron: FAO[5] | |
Quinoa wordt als belangrijkste voedselgewas al sinds 6000 jaar in Zuid-Amerika verbouwd. De Inca's gebruikten het reeds als akkerbouwproduct, net als een ander gewas uit de Amarantenfamilie, amarant. Vooral in de Andes boven de 4000 meter, omdat mais op deze hoogte niet meer kan groeien. De plant kan onder koude, voedselarme en droge omstandigheden groeien. De groeiduur is 5-6 maanden. De belangrijkste landen zijn Peru, Bolivia en Ecuador.[6]
Door kruising zijn rassen ontstaan die bestand zijn tegen Europese en Noord-Amerikaanse omstandigheden. In Europa wordt quinoa in de eerste helft van april gezaaid. De oogst vindt plaats vanaf half september. Omdat de vruchten ongelijk afrijpen moeten de vruchten nagedroogd worden. Naast de (witte) quinoa met kleine ivoorkleurige zaden is er de zogenaamde zwarte quinoa met wat grotere en donkerder zaden. De zwarte quinoa zou een kruising zijn van quinoa met melganzenvoet (Chenopodium album L.), een veel voorkomend onkruid uit dezelfde plantenfamilie.
Toepassingen
De zaden dienen vooral in Zuid-Amerika als voedselbron. Ofschoon de plant niet behoort tot de granen, worden de zaden op een vergelijkbare manier bereid en geconsumeerd, meestal net zoals rijst of couscous. De laatste jaren wordt het gerecht in menig restaurant op de kaart gezet, zeker in vegetarische eethuizen, maar ook in de betere restaurants.
Ook wordt er alcoholische drank van gemaakt. De as van de stengels wordt vaak samen met de bladeren van de coca vermengd om op te kauwen.[7]
Voedingswaarde
Wat betreft eiwitsamenstelling lijkt quinoa sterk op melk. Alle essentiële aminozuren zijn aanwezig, in een voor mensen bijna perfecte balans.[6] In vergelijking met granen is quinoa rijk aan vitamines B2 en E en de mineralen ijzer, koper en magnesium. Het calciumgehalte daarentegen is relatief laag. Quinoa bevat verder overwegend onverzadigde vetzuren en heeft een energie-inhoud van ongeveer 17 kJ/g. De samenstelling is ongeveer 15% eiwit, 6% vet, 60% koolhydraten, 3% vezel en 12% water. Quinoabloem is zeer geschikt om de verteerbaarheid van zetmeelrijke voeding te verbeteren. Quinoa wordt op vele manieren toegepast in levensmiddelen.
Bereiding en gebruik
Quinoazaden kunnen in voedsel op dezelfde manier gebruikt worden als rijst. Ook kan quinoa gemalen tot meel verwerkt worden in bak- of papproducten en kan er olie uitgeperst worden. Omdat de toepassingsmogelijkheden vergelijkbaar zijn met die van granen, maar quinoa geen gluten bevat, wordt het als basis van glutenvrije producten gebruikt. De zaden zijn bedekt met een laagje saponine, wat een bittere smaak kan geven. Meestal is dit door de producent verwijderd maar het kan geen kwaad de zaden goed te wassen.
Wanneer men quinoa als rijst bereidt moet men rekenen op ongeveer 12 minuten voor witte en 15 minuten voor 'zwarte' quinoa. De quinoa wordt met water (per persoon ongeveer 75 gram quinoa en 2 dl vloeistof) aan de kook gebracht en kookt dan gedurende de aangegeven tijd zachtjes door. Wie pap wil maken kookt de quinoa langer.
Promotie
De consumptie van quinoa is in de jaren voorafgaand aan 2013 sterk toegenomen. Zozeer zelfs, dat de prijs van dit voedsel in Peru en Bolivia is verdrievoudigd. Met als gevolg dat de lokale bevolking het steeds moeilijker krijgt om voor hun basisvoedsel te betalen.[8][9] Desondanks is 2013 door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het "jaar van de quinoa".[10]
|
Bronnen, noten en/of referenties
Externe referenties
|