Virtuele gemeenschap

Sociologie
Basisdisciplines
	Arbeid · Beleid · Cultuur · Economisch · Godsdienst · Historisch · Kennis · Medisch · Milieu · Niet-Westers · Ontwikkelings · Onderwijs · Politiek · Recht · Ruraal · Sociometrie · Sociale ruimte · Sport · Taal · Urbaan · Verzorging · Wetenschap · Wiskundig
Gerelateerde disciplines:
	Sociobiologie · Sociale filosofie · Sociale geografie · Sociale psychologie
Gerelateerde onderwerpen
	Geschiedenis van de sociologie; Lijst van sociologen; Sociologie van A tot Z

Een virtuele gemeenschap, internetgemeenschap of online gemeenschap is een groep mensen die communiceren en/of samenwerken, met behulp van het internet of een andere informatietechnologie, in plaats van elkaar in levenden lijve te ontmoeten. In het Nederlands taalgebied wordt voor de term 'gemeenschap' ook regelmatig 'community' (Engelstalig meervoud: "communities") gebruikt, ontleend aan het Engels.

Algemeen

Hoewel het begrip virtuele gemeenschap pas rond de eeuwwisseling algemeen bekend werd, is het verschijnsel dat mensen zich met elkaar verbonden voelen via een communicatiemedium veel ouder. (Brief)schrijvers in Europa tijdens en na de renaissance voelden zich waarschijnlijk evenzeer met elkaar verbonden als hedendaagse internetgebruikers. De komst van computernetwerken heeft sinds de jaren zeventig de communicatiesnelheid sterk verhoogd. Bij de toenemende populariteit van het internet in de jaren tachtig en negentig hebben veel meer mensen met diversere achtergronden toegang tot elkaar.

Begin

De eerste interessegroepen op het internet hadden contact via e-mail en Usenet. Programmeurs hebben daarnaast gezocht naar mogelijkheden om als geografisch verspreide groep tezamen aan een project te werken, daaruit zijn hulpmiddelen als Git en wiki's ontstaan.

Met de komst van computernetwerken voor bedrijven ontstonden producten als Lotus Notes om het samenwerken van vele medewerkers op verschillende locaties te vereenvoudigen.

Beschrijving in literatuur en wetenschap

Progressieve denkers zoals de Amerikaan Charles Cooley in het begin van de 20e eeuw stelden zich een maatschappij voor waarin de leden sterk met elkaar waren verbonden door middel van een stijgend gebruik van massamedia. Ook bekend is de term 'gemeenschap zonder verwantschap' (Engels: community without propinquity), naar voren gebracht door de socioloog Melvin Webber in 1963.

In 1985 ontwikkelde zich in Sausalito, nabij het Californische San Francisco een elektronische discussieclub genaamd The WELL (een afkorting van The Whole Earth 'Lectronic Link). Deze door Stewart Brand en Larry Brilliant gestarte gemeenschap kan als een van de eerste internetgemeenschappen beschouwd worden. Daarnaast worden de eerste mailinglijsten als een van de eerste virtuele gemeenschappen beschouwd. Een van de eerste Nederlandse community's die als zodanig gezien wordt, is De Digitale Stad, waarvan ook De Digitale Metro deel uitmaakte.

Howard Rheingold was de eerste die in 1993 in zijn boek The Virtual Community (Nederlands: "De virtuele gemeenschap") deze term gebruikte.

Commercialisering

Onder het Web 2.0-concept ontdekten verschillende bedrijven het ontstaan en gebruik van virtuele gemeenschappen als bron van economische winst. In 2005 waren dat bijvoorbeeld Flickr, Hyves en delicious. In 2012 werd het online sociale landschap bepaald door netwerken als Facebook, Twitter, Instagram en het opkomende Google+.

Kenmerkend aan deze vormen van gemeenschap is de laagdrempelige toegang die doorgaans geen geld kost voor het gemeenschapslid. De winst ontstaat uit de door leden gegenereerde informatie, bijvoorbeeld in de vorm van eigen interesses, sociale contacten of ook inhoud zoals foto's, video's en teksten die de gebruikers ter uitbating aan het bedrijf schenken. Advertenties zijn een verdere inkomstenbron.

Open source

In de stijl van de opensourcebeweging ontstonden meerdere samenwerkingsprojecten waarbij de leden van de virtuele gemeenschap samen werkten aan een bepaald doel, zoals bijvoorbeeld Wikipedia.

Mengvormen

In forums deelt men op websites informatie over bepaalde onderwerpen zoals aanvankelijk via Usenet en e-maillijsten. De controle over een forum ligt gewoonlijk bij de website-eigenaar.

Sommige online spelletjes hebben zich tot virtuele gemeenschappen ontwikkeld. Zie bijvoorbeeld MMORPG's.

Overwegingen

In commerciële virtuele gemeenschappen is het gebruik van de eigen naam doorgaans verplicht. Elders is (pseudo)anonimiteit mogelijk. Dat biedt de gebruiker mogelijkheden zich zo te presenteren als hij zelf wil. Anderzijds zijn overheden veelal huiverig voor zulke anonimiteit uit angst dat de grenzen van de vrijheid van meningsuiting overschreden zouden kunnen worden of dat criminele samenzweringen te zeer vergemakkelijkt worden.

Bij virtuele gemeenschappen is er sprake van een gemengde werkelijkheid wanneer de werkelijke wereld en een virtuele (schijnbare) wereld sterk met elkaar vermengd zijn. Deze vermenging geeft dan een indruk van een complete werkelijkheid. Onder psychologen en sociologen wordt gediscussieerd over de gevolgen en mogelijke gevaren daarvan.

Soorten virtuele gemeenschappen

Externe link

(en) The Virtual Community van Howard Rheingold