Hooiwagens: verschil tussen versies
→Autotomie: De verloren poot groeit niet meer aan. |
Infobox |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Taxobox |
{{Taxobox |
||
| afbeelding = |
| afbeelding = Opiliones harvestman.jpg |
||
| afbeeldingtekst = ''[[Hadrobunus grandis]]'', een hooiwagen met een <br>duidelijk vergroeid [[kopborststuk|voor-]] en [[opisthosoma|achterlijf]] |
|||
| fossiel = [[Devoon]]<ref>{{Citeer journal|auteur=Sharma P. & Giribet G.|date=2014|title=A revised dated phylogeny of the arachnid order Opiliones|taal=en|journal=Frontiers in Genetics|language=English|volume=5|pages=255|doi=10.3389/fgene.2014.00255|pmid=25120562}}</ref> – [[holoceen|heden]] |
|||
| rijk = [[Dierenrijk|Animalia]] (Dieren) |
| rijk = [[Dierenrijk|Animalia]] (Dieren) |
||
| stam = [[Geleedpotigen|Arthropoda]] (Geleedpotigen) |
| stam = [[Geleedpotigen|Arthropoda]] (Geleedpotigen) |
||
| onderstam = [[Gifkaakdragers|Chelicerata]] (Gifkaakdragers) |
|||
| klasse = [[Spinachtigen|Arachnida]] (Spinachtigen) |
| klasse = [[Spinachtigen|Arachnida]] (Spinachtigen) |
||
| onderklasse = [[Dromopoda]] |
|||
| taxon = [[Orde (biologie)|Orde]] |
| taxon = [[Orde (biologie)|Orde]] |
||
| w-naam = Opiliones |
| w-naam = Opiliones |
||
| Regel 10: | Regel 12: | ||
| datum = 1833 |
| datum = 1833 |
||
| bron = }} |
| bron = }} |
||
'''Hooiwagens''' ( |
'''Hooiwagens''' (Opiliones) vormen een [[orde (biologie)|orde]] van [[geleedpotigen|geleedpotige]] dieren binnen de [[spinachtigen]]. Er zijn meer dan zesduizend soorten,<ref>{{Aut|J. Hallan}} (2005) [http://insects.tamu.edu/research/collection/hallan/Acari/Family/Opiliones1.htm Synopsis of the described Opiliones of the world]</ref> waarvan er ongeveer 25 in noordwestelijk [[Europa (werelddeel)|Europa]] voorkomen. In [[West-Europa]] komen vooral de [[gewone hooiwagen]] (''Phalangium opilio''), [[bonte hooiwagen]] (''Paroligolophus agrestis'') en de [[muurhooiwagen]] (''Opilio parietinus'') zeer algemeen voor. |
||
== Verschil met spinnen == |
== Verschil met spinnen == |
||
Versie van 26 aug 2020 14:07
| Hooiwagens Fossiel voorkomen: Devoon[1] – heden | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Hadrobunus grandis, een hooiwagen met een duidelijk vergroeid voor- en achterlijf | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Orde | |||||||||
| Opiliones Sundevall, 1833 | |||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||
Hooiwagens op  Wikispecies
| |||||||||
| |||||||||
Hooiwagens (Opiliones) vormen een orde van geleedpotige dieren binnen de spinachtigen. Er zijn meer dan zesduizend soorten,[2] waarvan er ongeveer 25 in noordwestelijk Europa voorkomen. In West-Europa komen vooral de gewone hooiwagen (Phalangium opilio), bonte hooiwagen (Paroligolophus agrestis) en de muurhooiwagen (Opilio parietinus) zeer algemeen voor.
Verschil met spinnen
Hooiwagens hebben net als spinnen acht poten, die bij hooiwagens vaak zeer lang zijn. Ze onderscheiden zich van de spinnen doordat beide delen van het lijf zozeer met elkaar vergroeid zijn dat ze een geheel lijken te vormen. Ze zijn dus niet ingesnoerd zoals bij spinnen, waar duidelijk een kopborststuk en een opisthosoma te onderscheiden zijn. Bovendien zijn hooiwagens niet in staat om spindraden te maken en hebben ze doorgaans maar één paar ogen. Ook hebben hooiwagens geen gifklieren.
Hooiwagens hebben geurklieren waarmee een helder vocht afgescheiden kan worden dat vermoedelijk dient als communicatiemiddel tussen soortgenoten. Ook kunnen ze bij schrik een melkachtig vocht afscheiden met een onaangename geur en smaak.
Hooiwagens worden wel verward met trilspinnen, spinnen die veel op een hooiwagen lijken en vaak in huizen voorkomen.
Autotomie
Indien een hooiwagen wordt aangevallen, kan deze een of meer poten laten vallen om zo te ontkomen. Ook andere spinachtigen hebben dit vermogen tot autotomie, maar hooiwagens laten de poten bij het minste of geringste vallen. Door een soort pacemaker in het bovenste beensegment blijft zo'n losse poot nog enige tijd bewegen, een paar seconden tot een uur. Er wordt wel gesteld dat dit een aanvaller kan afleiden, zodat de hooiwagen meer kans heeft weg te vluchten.
De meeste hooiwagens zijn omnivoor in de ruimst mogelijke zin; ze eten zowel dode plantendelen als aas, en ook levende planten en levende prooien worden gegeten. Het belangrijkste voedsel bestaat uit insecten en andere kleine dieren, waarbij ook kannibalisme voorkomt. Er zijn echter ook strikt rovende soorten.
Voortplanting
De paring vindt na een niet of nauwelijks ontwikkelde balts plaats door directe sperma-overdracht, in tegenstelling tot spinnen die het sperma overdragen in speciale pakketjes, spermatoforen genaamd. De eieren worden met een legboor in de aarde gelegd.
Reuzenhooiwagens
Sinds zomer 2008 wordt er in Noordwest- en Centraal-Europa melding gemaakt van een sterke toename van zogenaamde reuzenhooiwagens, een nog niet geïdentificeerde soort uit het geslacht Leiobunum. De eerste meldingen van deze soort kwamen uit 2004, in de buurt van het Nederlandse Nijmegen.
Met poten tot negen centimeter lang is hij ongeveer een derde groter dan de inheemse hooiwagen en verder onderscheidt hij zich door een lichte metaalgroene glans. Ook heeft hij een sterkere sociale samenhang: overdag kruipen tientallen tot honderden hooiwagens samen om zich te beschermen tegen vijanden. 's Nachts gaan ze allemaal weer individueel op jacht.
Waarschijnlijk zijn de reuzenhooiwagens via internationale handel in Nederland terechtgekomen en hebben ze zich daarvandaan verspreid naar Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Voor de mens is ook deze hooiwagensoort ongevaarlijk, maar andere dieren (zoals inheemse hooiwagens) zouden potentieel verdrongen kunnen worden en zelfs potentieel uitsterven.[3]
Externe links
- Verspreidingsgegevens van hooiwagens in België
- Naamlijst Opilionida op natuurcijfers.nl
- (de) Vraag en antwoord over reuzenhooiwagens
Bronnen, noten en/of referenties
|