Woke: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
bronnenopmaak |
|||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Woke''' (uitspraak: {{IPA|wəʊk}}; [[Afro-Amerikaans-Engels]]e variant van {{lang|en|''woken''}}; wakker geworden) is een term die verwijst naar het bewust zijn van [[racisme]]problematiek en sociaal onrecht jegens minderheden in de samenleving. |
'''Woke''' (uitspraak: {{IPA|wəʊk}}; [[Afro-Amerikaans-Engels]]e variant van {{lang|en|''woken''}}; wakker geworden) is een term die verwijst naar het bewust zijn van [[racisme]]problematiek en sociaal onrecht jegens minderheden in de samenleving. |
||
De term wordt verschillend gebruikt. Vanaf ongeveer 2020 evolueert de term 'woke' steeds meer tot neerbuigende term, als beschuldiging van doorgeslagen [[politieke correctheid]] en wordt in verband gebracht met [[cancelcultuur]] en gedwongen [[zelfcensuur]].<ref>{{Citeer nieuws|datum=26 mei 2021|titel=Public split on whether 'woke' is compliment or insult, and unsure what 'culture wars' means – despite huge surge in media coverage|bezochtdatum=31 oktober 2021|taal=en|url=https://www.kcl.ac.uk/news/public-split-on-whether-woke-is-compliment-or-insult-and-unsure-what-culture-wars-means-despite-huge-surge-in-media-coverage|King's college London}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.trouw.nl/opinie/een-staakt-het-vuren-in-de-cultuuroorlog-valt-voorlopig-niet-te-verwachten~b49ecdd2/ |titel=Een staakt-het-vuren in de cultuuroorlog valt voorlopig niet te verwachten |datum=2021-05-29 |werk=[[Trouw (krant)|Trouw]] |bezochtdatum=2022-06-05}}</ref><ref name="kanttek-mei22">{{Citeer web |url=https://dekanttekening.nl/interview/je-moet-het-voor-100-procent-eens-zijn-met-woke-anders-deug-je-niet/ |titel='Je móét het voor 100 procent eens zijn met woke, anders deug je niet' - |
De term wordt verschillend gebruikt. Vanaf ongeveer 2020 evolueert de term 'woke' steeds meer tot neerbuigende term, als beschuldiging van doorgeslagen [[politieke correctheid]] en wordt in verband gebracht met [[cancelcultuur]] en gedwongen [[zelfcensuur]].<ref>{{Citeer nieuws|datum=26 mei 2021|titel=Public split on whether 'woke' is compliment or insult, and unsure what 'culture wars' means – despite huge surge in media coverage|bezochtdatum=31 oktober 2021|taal=en|url=https://www.kcl.ac.uk/news/public-split-on-whether-woke-is-compliment-or-insult-and-unsure-what-culture-wars-means-despite-huge-surge-in-media-coverage|King's college London}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.trouw.nl/opinie/een-staakt-het-vuren-in-de-cultuuroorlog-valt-voorlopig-niet-te-verwachten~b49ecdd2/ |titel=Een staakt-het-vuren in de cultuuroorlog valt voorlopig niet te verwachten |datum=2021-05-29 |werk=[[Trouw (krant)|Trouw]] |bezochtdatum=2022-06-05}}</ref><ref name="kanttek-mei22">{{Citeer web |url=https://dekanttekening.nl/interview/je-moet-het-voor-100-procent-eens-zijn-met-woke-anders-deug-je-niet/ |titel='Je móét het voor 100 procent eens zijn met woke, anders deug je niet' |bezochtdatum=2022-06-05 |auteur= |achternaam=Klei |voornaam=Ewout |datum=2022-05-17 |website=De Kanttekening}}</ref> Het is onderwerp van [[internetmeme]]s, sarcastisch gebruik en kritiek.<ref name="Fusion">{{Citeer nieuws|achternaam=Pulliam-Moore|voornaam=Charles|datum=8 januari 2016|titel=How 'woke' went from black activist watchword to teen internet slang|taal=en|url=https://splinternews.com/how-woke-went-from-black-activist-watchword-to-teen-int-1793853989|werk=Splinter News|bezochtdatum=18 april 2021}}</ref> |
||
Het wordt gebruikt in de Nederlandse uitdrukking 'woke zijn'.<ref name="vn-wokest">{{Citeer web |url=https://www.vn.nl/woke-is-geen-wedstrijd/ |titel=Woke, woker, wokest – het is geen wedstrijd |datum=2019-06-27 |achternaam=Van der Sande |voornaam=Gijs |werk=[[Vrij Nederland]] |bezochtdatum=2021-09-03}}</ref> |
Het wordt gebruikt in de Nederlandse uitdrukking 'woke zijn'.<ref name="vn-wokest">{{Citeer web |url=https://www.vn.nl/woke-is-geen-wedstrijd/ |titel=Woke, woker, wokest – het is geen wedstrijd |datum=2019-06-27 |achternaam=Van der Sande |voornaam=Gijs |werk=[[Vrij Nederland]] |bezochtdatum=2021-09-03}}</ref> |
||
== Oorsprong en gebruik == |
== Oorsprong en gebruik == |
||
Woke is een variant op het voltooid deelwoord van het Engelse {{lang|en|''to wake (up)''}}: wakker worden, ontwaken. Het is ontstaan uit het [[Afro-Amerikaans-Engels]]. Initieel werd de term niet in politieke context gebruikt, maar verwees het in het algemeen naar iemand die 'goed op de hoogte was.'<ref>{{Citeer web |url=https://www.mo.be/opinie/wokeing-dead |titel=Woke is dood |bezochtdatum= |
Woke is een variant op het voltooid deelwoord van het Engelse {{lang|en|''to wake (up)''}}: wakker worden, ontwaken. Het is ontstaan uit het [[Afro-Amerikaans-Engels]]. Initieel werd de term niet in politieke context gebruikt, maar verwees het in het algemeen naar iemand die 'goed op de hoogte was.'<ref>{{Citeer web |url=https://www.mo.be/opinie/wokeing-dead |titel=Woke is dood |bezochtdatum=5 september 2022 |auteur= |achternaam=Boutkabout |voornaam=Abbie |datum=23 november 2021 |werk=MO* |uitgever= |taal=Ne}}</ref> In de [[antiracisme|antiracistische beweging]] kreeg de term de meer specifieke betekenis van iemand die goed op de hoogte was van het [[Jim Crow-wetten|racisme in de Amerikaanse samenleving]].<ref name="roset-woke">{{Citeer web |url=https://www.languagelab.nl/blog/2021/12/van-politiek-correct-naar-woke |titel=Van "politiek correct" naar "woke" |auteur=Freek Roset |website=The Language Lab |datum=2021-12-30 |bezochtdatum=2022-06-05}}</ref> |
||
De zanger/gitarist [[Lead Belly]] gebruikte de term in een nummer dat werd uitgebracht in 1938, 'Scottsboro Boys'. Het nummer gaat over de negen Afro-Amerikaanse tienerjongens die vals beschuldigd werden van de verkrachting van een witte vrouw. In de tekst van het nummer adviseert Lead Belly om voorzichtig te zijn, 'woke' te blijven en je ogen open te houden.<ref name="Matheis">{{Citeer |
De zanger/gitarist [[Lead Belly]] gebruikte de term in een nummer dat werd uitgebracht in 1938, ''Scottsboro Boys''. Het nummer gaat over de negen Afro-Amerikaanse tienerjongens die vals beschuldigd werden van de verkrachting van een witte vrouw. In de tekst van het nummer adviseert Lead Belly om voorzichtig te zijn, 'woke' te blijven en je ogen open te houden.<ref name="Matheis">{{Citeer tijdschrift |achternaam=Matheis |voornaam=Frank |taal=en |url=http://digital.livingblues.com/publication/?m=21747&i=515680&p=12&ver=html5 |titel=Outrage Channeled in Verse |jaargang=49 |tijdschrift=Living Blues |datum=augustus 2018 |nummer=4 |pagina's=15}}</ref><ref name="Ledbetter">{{Citeer AV media|datum=2 juli 2015|titel=Lead Belly – "Scottsboro Boys"|medium=video|time=4:26|publisher=SmithsonianFolkwaysRecordings|url=https://www.youtube.com/watch?v=VrXfkPViFIE|via=YouTube|bezochtdatum=26 maart 2022}}</ref> Volgens Aja Romano van de Amerikaanse nieuws- en opiniewebsite ''[[Vox (website)|Vox]]'' duidt dat op de noodzaak voor Afro-Amerikanen om op hun hoede te zijn voor racistisch geweld en bedreiging.<ref name=":0">{{Citeer web |url=https://www.vox.com/culture/21437879/stay-woke-wokeness-history-origin-evolution-controversy |titel=''A history of "wokeness" - Stay woke: How a Black activist watchword got co-opted in the culture war'' |auteur= |achternaam=Romano |voornaam=Aja |datum=2020-10-09 |website=Vox |taal=en}}</ref> Het begrip werd in 1962 gebruikt in een artikel met een lijst van [[Afro-Amerikaans-Engels]]e ''[[Slang (taal)|slang]]''-uitdrukkingen, geschreven door William Melvin Kelley.<ref>{{Citeer nieuws |werk=[[Der Spiegel]] |datum=2017-06-27 |titel=Begriff der Black-Lives-Matter-Bewegung: "Woke" ins "Oxford English Dictionary" aufgenommen |taal=de |url=https://www.spiegel.de/kultur/gesellschaft/black-lives-begriff-woke-ins-oxford-english-dictionary-aufgenommen-a-1154603.html}}</ref> 'Stay woke' (alert blijven op racisme) werd gepopulariseerd door het nummer "Master Teacher" uit 2008 van soulzanger [[Erykah Badu]], door het refrein "I stay woke".<ref>{{Citeer web |url=https://youngworks.nl/blog/wat-is-woke |titel=Wat is woke? |auteur= |achternaam=van Sar |voornaam=Yvonne |datum=2019-09-18 |website=youngworks.nl}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.merriam-webster.com/words-at-play/woke-meaning-origin |title=Stay Woke: The new sense of 'woke' is gaining popularity |bezochtdatum=26 december 2016 |datum=17 juni 2016 |uitgever=Merriam-Webster |taal=en |department=Words We're Watching}}</ref> |
||
In de jaren tien van 21ste eeuw is de term steeds meer gebruikt in de betekenis van 'alert op en bewust van maatschappelijke ongelijkheid'. Vooral met betrekking tot [[sociale ongelijkheid]] en [[racisme]] won de term snel aan populariteit op [[sociale media]]. Het kende met name een wijd gebruik na de [[dood van Michael Brown]] en de opkomst van de [[Black Lives Matter]]-beweging (BLM). |
In de jaren tien van 21ste eeuw is de term steeds meer gebruikt in de betekenis van 'alert op en bewust van maatschappelijke ongelijkheid'. Vooral met betrekking tot [[sociale ongelijkheid]] en [[racisme]] won de term snel aan populariteit op [[sociale media]]. Het kende met name een wijd gebruik na de [[dood van Michael Brown]] en de opkomst van de [[Black Lives Matter]]-beweging (BLM). |
||
Tegelijkertijd werd de term ook opgepakt door politieke tegenstanders van BLM en van "linkse politiek" in het algemeen, die de term vaak in neerbuigende of beledigende zin gebruikten, in kritiek op of verwijten van intolerantie, overdreven [[politieke correctheid]] en [[identiteitspolitiek]].<ref name="spiked-brief-history">{{Citeer web |url=https://www.spiked-online.com/2022/05/27/a-brief-history-of-woke/ |titel=A brief history of woke |auteur= |
Tegelijkertijd werd de term ook opgepakt door politieke tegenstanders van BLM en van "linkse politiek" in het algemeen, die de term vaak in neerbuigende of beledigende zin gebruikten, in kritiek op of verwijten van intolerantie, overdreven [[politieke correctheid]] en [[identiteitspolitiek]].<ref name="spiked-brief-history">{{Citeer web |url=https://www.spiked-online.com/2022/05/27/a-brief-history-of-woke/ |titel=A brief history of woke |auteur= |achternaam=Williams |voornaam=Joanna |datum=2022-05-27 |werk=Spiked |uitgever= |taal=en}}</ref> Bijgevolg is de betekenis van de term verbreedt. 'Woke' kan gebruikt worden om te verwijzen naar alles wat men sociaal onrechtvaardig acht, zoals problemen van minderheden of klimaatverandering.<ref>{{Citeer web |url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/04/13/woke |titel="Woke is synoniem voor zeurpiet": column van Anke Buckinx (JOE) doet stof opwaaien, wat is er aan de hand? |bezochtdatum=2022-06-05 |auteur= |achternaam=Verstraete |voornaam=Alexander |datum=2021-04-13 |website= |uitgever=[[VRT]]}}</ref> De term is sinds 2014 in de Verenigde Staten geëvolueerd tot een manier om te verwijzen naar 'linkse politieke ideologieën.<ref name=":0" /> Er zijn echter weinig politieke activisten die zich actief met de term identificeren, tenzij als [[geuzennaam]].<ref>{{Citeer tijdschrift |achternaam=Cammaerts |voornaam=Bart |taal=en |url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09579265221095407 |titel=The abnormalisation of social justice: The ‘anti-woke culture war’ discourse in the UK |jaargang=0 |tijdschrift=Discourse & Society, |datum=12 mei 2022 |doi=10.1177/09579265221095407 |pagina's=1-14}}</ref><ref name=":1">{{Citeer tijdschrift |achternaam=de Vries |voornaam=Joost |taal=nl |url=https://www.groene.nl/artikel/kwetsuren |titel=Kwetsuren |jaargang=146 |tijdschrift=De Groene Amsterdammer |datum=12 januari 2022 |nummer=2}}</ref> |
||
De term is sinds de [[dood van George Floyd]] steeds populairder geworden in de rest van de wereld. In [[Nederland]] en [[België]] wordt de term vooral gebruikt door tegenstanders van links activisme. De term wordt vaak gebruikt als synoniem van [[Cancelcultuur|cancel culture]] en [[politieke correctheid]].<ref name=":1" /> |
De term is sinds de [[dood van George Floyd]] steeds populairder geworden in de rest van de wereld. In [[Nederland]] en [[België]] wordt de term vooral gebruikt door tegenstanders van links activisme. De term wordt vaak gebruikt als synoniem van [[Cancelcultuur|cancel culture]] en [[politieke correctheid]].<ref name=":1" /> |
||
| Regel 18: | Regel 18: | ||
== Maatschappelijke impact == |
== Maatschappelijke impact == |
||
=== In het onderwijs === |
=== In het onderwijs === |
||
Het woke-denken vatte met name post in de jaren 2010 op Amerikaanse universiteiten. Een groeiend bewustzijn van racisme en sociale ongelijkheid wakkerde de roep aan om verandering van ouderwetse academische waarden en gebruiken.<ref>{{Citeer web |url=https://www.economist.com/briefing/2021/09/04/how-did-american-wokeness-jump-from-elite-schools-to-everyday-life |titel=How did American “wokeness” jump from elite schools to everyday life? |auteur= |
Het woke-denken vatte met name post in de jaren 2010 op Amerikaanse universiteiten. Een groeiend bewustzijn van racisme en sociale ongelijkheid wakkerde de roep aan om verandering van ouderwetse academische waarden en gebruiken.<ref>{{Citeer web |url=https://www.economist.com/briefing/2021/09/04/how-did-american-wokeness-jump-from-elite-schools-to-everyday-life |titel=How did American “wokeness” jump from elite schools to everyday life? |auteur= |datum=2021-09-04 |werk=The Economist |uitgever= |taal=en}}</ref> Zo zou onder andere de lesstof op universiteiten te veel gericht zijn op Westerse ideeën en moest de inhoud [[Culturele dekolonisatie|gedekoloniseerd]] worden. Wat te conservatief was werd afgekeurd, dus bepaalde gastsprekers, vaak rechtse denkers, werden [[Boycot|geboycot]]. Ook pleitten studenten voor aanpassing van het taalgebruik dat te veel is ingericht op meerderheidsgroepen en te weinig inclusief is, en er werden ''[[safe space]]s'' ingericht, als plekken waar subgroepen zich kunnen onttrekken aan vooroordelen en discriminatie.<ref name="spiked-brief-history" /><ref>{{Citeer web |url=https://www.ewmagazine.nl/buitenland/achtergrond/2019/04/de-nieuwe-codes-op-de-campus-167720w/ |titel=Het activisme regeert op Amerikaanse universiteiten |auteur= |achternaam=Kossen |voornaam=Emile |datum=2019-04-11 |werk=Elsevier Weekblad |uitgever=}}</ref> |
||
Naast positieve reacties stuitten de veranderingen soms ook op verzet. Enkele docenten beklaagden zich, nadat studenten eisten dat werken van blanke auteurs als Plato en Aristoteles uit het curriculum verwijderd werden. De werken van deze Griekse filosofen werden als eerste behandeld (in het eerste semester) en dat zou volgens de studenten racistisch zijn.<ref>{{Citeer web |url=https://www.nationalreview.com/2018/05/campus-activists-humanities-110-course-should-not-include-white-authors/ |titel=Campus Activists: Humanities 110 Course Should Not Include White Authors |auteur= |
Naast positieve reacties stuitten de veranderingen soms ook op verzet. Enkele docenten beklaagden zich, nadat studenten eisten dat werken van blanke auteurs als Plato en Aristoteles uit het curriculum verwijderd werden. De werken van deze Griekse filosofen werden als eerste behandeld (in het eerste semester) en dat zou volgens de studenten racistisch zijn.<ref>{{Citeer web |url=https://www.nationalreview.com/2018/05/campus-activists-humanities-110-course-should-not-include-white-authors/ |titel=Campus Activists: Humanities 110 Course Should Not Include White Authors |auteur= |achternaam=Timpf |voornaam=Katherine |datum=2018-05-08 |werk=National Review |uitgever= |taal=en}}</ref> Een hoogleraar evolutiebiologie aan de Harvard universiteit werd [[transfobie]] verweten omdat ze weigerde de term 'zwangere personen' te gebruiken. Met deze term zou verduidelijkt moeten worden dat behalve vrouwen ook [[Transgender|transmannen]] en [[Genderqueer|non-binaire personen]] zwanger kunnen zijn.<ref name="daily31juli21">{{Citeer web |url=https://www.dailymail.co.uk/news/article-9845639/Harvard-evolutionary-biology-prof-blasted-diversity-chief-dismissing-term-pregnant-people.html |titel=Harvard professor who refuses to use the term 'pregnant people' and insists on 'woman' is accused of transphobia by her woke Ivy League colleague |bezochtdatum=2021-09-03 |auteur= |achternaam=Alexander |voornaam=Harriet |datum=2021-07-31 |werk=Daily Mail |taal=en}}</ref> |
||
De roep om meer aandacht voor racisme, diversiteit en [[lhbti]]-rechten in het onderwijs bleef desondanks toenemen en vanuit Amerikaanse universiteiten verspreidde de woke-cultuur zich naar andere landen zoals Groot-Brittannië, Denemarken, Frankrijk en Nederland, waar het echter eveneens op weerstand stuitte.<ref>{{Citeer web |url=https://www.ewmagazine.nl/buitenland/achtergrond/2021/02/verzet-tegen-woke-cultuur-op-franse-en-britse-universiteiten-806446/ |titel=Verzet tegen woke-cultuur op Franse en Britse universiteiten |auteur= |
De roep om meer aandacht voor racisme, diversiteit en [[lhbti]]-rechten in het onderwijs bleef desondanks toenemen en vanuit Amerikaanse universiteiten verspreidde de woke-cultuur zich naar andere landen zoals Groot-Brittannië, Denemarken, Frankrijk en Nederland, waar het echter eveneens op weerstand stuitte.<ref>{{Citeer web |url=https://www.ewmagazine.nl/buitenland/achtergrond/2021/02/verzet-tegen-woke-cultuur-op-franse-en-britse-universiteiten-806446/ |titel=Verzet tegen woke-cultuur op Franse en Britse universiteiten |auteur= |achternaam=de Haan |voornaam=Max |datum=22 februari 2021 |werk=Elsevier Weekblad |uitgever=}}</ref> In juli 2021 werd in een interview in ''[[de Volkskrant]]'' door een aantal Nederlandse academici de vrees uitgesproken dat de academische vrijheid wordt bedreigd door een lichting 'woke' studenten die soms op basis van één woord aannemen dat men woke is of juist niet. Dit zou bij docenten en studenten leiden tot zelfcensuur, die de academische vrijheid bedreigt.<ref name="vk2juli21">{{Citeer web |url=https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/worstelen-met-woke-in-de-collegezaal-bedreigt-woke-activisme-de-academische-vrijheid~b39c43e3 |titel=Worstelen met 'woke' in de collegezaal: bedreigt woke-activisme de academische vrijheid? |bezochtdatum=2021-09-03 |auteur=Bouma, Kaya & Kraak, Haro |datum=2021-07-02 |werk=[[de Volkskrant]] |citaat=Onder invloed van een nieuwe progressieve morele zuiverheid zou, vooral in de sociale en geesteswetenschappen, een ‘denkdwang’ zijn ontstaan die tegendraadse denkbeelden, confronterende lesstof en onwelgevallige onderzoeksresultaten onderdrukt en uitsluit. Uit angst voor de reactie van activistische academici en studenten zouden velen zichzelf censureren.}}</ref> |
||
[[Floris van den Berg]], schrijver van het ''Wokabulary. Kritisch wokewoordenboek'' (2022), noemt woke eveneens een bedreiging voor de academische vrijheid, vooral in de |
[[Floris van den Berg]], schrijver van het ''Wokabulary. Kritisch wokewoordenboek'' (2022), noemt woke eveneens een bedreiging voor de academische vrijheid, vooral in de [[geesteswetenschappen]], alsook voor het streven naar objectiviteit. Maar hij ziet ook elders problemen. Hij constateert dat woke vaak samengaat met onverdraagzaamheid. Alle kritiek op woke wordt door het radicale deel meteen weggezet als racistisch en fascistisch.<ref name="kanttek-mei22" /> |
||
=== In de commercie === |
=== In de commercie === |
||
De uitspraak {{lang|en|''"Get woke, go broke"''}} (Engels voor "word ''woke'', ga failliet"), oorspronkelijk van schrijver [[John Ringo]],<ref>{{Citeer web |url=https://www.cim.co.uk/exchange/editorial/when-brands-go-woke-do-they-go-broke |titel=When brands go woke, do they go broke? |auteur= |datum=2020-02-03 |website= |
De uitspraak {{lang|en|''"Get woke, go broke"''}} (Engels voor "word ''woke'', ga failliet"), oorspronkelijk van schrijver [[John Ringo]],<ref>{{Citeer web |url=https://www.cim.co.uk/exchange/editorial/when-brands-go-woke-do-they-go-broke |titel=When brands go woke, do they go broke? |bezochtdatum=2021-09-03 |auteur= |datum=2020-02-03 |website= |uitgever=Chartered Institute of Marketing |taal=en}}</ref> werd een omstreden term om te verwijzen naar [[Handel (economie)|commerciële]] organisaties die door sociaal rechtvaardige campagnes een financieel verlies zouden lijden.<ref>{{Citeer web |url=https://www.theunshackled.net/recourse/the-rule-get-woke-go-broke-holds-true-but-why |titel=The rule 'Get Woke, Go Broke' holds true, but why? |bezochtdatum=2022-03-26 |auteur= |achternaam=Kay |voornaam=Jake |datum=2020-02-18 |website=The Unshackled |taal=en}}</ref> Zo ontving een reclame van scheermessenmerk [[Gillette (merk)|Gillette]] waarbij mannelijk gedrag ter discussie werd gesteld veel kritiek en leed moederbedrijf [[Procter & Gamble]] in 2019 een verlies van 5,24 miljard dollar.<ref>{{Citeer web |url=https://redstate.com/brandon_morse/2019/07/31/gillettes-woke-ad-insulted-men-cost-pg-billions-n112055 |titel=Gillette's "Woke" Ad that Insulted Men Cost P&G Billions |bezochtdatum=2022-03-26 |auteur= |achternaam=Morse |voornaam=Brandon |datum=2019-07-31 |website=RedState |taal=en |toegang=beperkt}}</ref> De term vergaarde enige populariteit onder marketingexperts maar het gesuggereerde oorzakelijk verband werd niet aangetoond. In het geval van P&G was het verlies hoofdzakelijk te wijten aan valutaschommelingen en een al langer krimpende markt.<ref>{{Citeer web |url=https://whippet.com.au/get-woke-go-for-broke |titel=Get woke, go broke? |datum=2020-09-17 |website=Whippet |taal=en |bezochtdatum=2021-09-03}}</ref> |
||
== Zie ook == |
== Zie ook == |
||
Versie van 5 sep 2022 23:12
Woke (uitspraak: [wəʊk]?; Afro-Amerikaans-Engelse variant van woken; wakker geworden) is een term die verwijst naar het bewust zijn van racismeproblematiek en sociaal onrecht jegens minderheden in de samenleving.
De term wordt verschillend gebruikt. Vanaf ongeveer 2020 evolueert de term 'woke' steeds meer tot neerbuigende term, als beschuldiging van doorgeslagen politieke correctheid en wordt in verband gebracht met cancelcultuur en gedwongen zelfcensuur.[1][2][3] Het is onderwerp van internetmemes, sarcastisch gebruik en kritiek.[4]
Het wordt gebruikt in de Nederlandse uitdrukking 'woke zijn'.[5]
Oorsprong en gebruik
Woke is een variant op het voltooid deelwoord van het Engelse to wake (up): wakker worden, ontwaken. Het is ontstaan uit het Afro-Amerikaans-Engels. Initieel werd de term niet in politieke context gebruikt, maar verwees het in het algemeen naar iemand die 'goed op de hoogte was.'[6] In de antiracistische beweging kreeg de term de meer specifieke betekenis van iemand die goed op de hoogte was van het racisme in de Amerikaanse samenleving.[7]
De zanger/gitarist Lead Belly gebruikte de term in een nummer dat werd uitgebracht in 1938, Scottsboro Boys. Het nummer gaat over de negen Afro-Amerikaanse tienerjongens die vals beschuldigd werden van de verkrachting van een witte vrouw. In de tekst van het nummer adviseert Lead Belly om voorzichtig te zijn, 'woke' te blijven en je ogen open te houden.[8][9] Volgens Aja Romano van de Amerikaanse nieuws- en opiniewebsite Vox duidt dat op de noodzaak voor Afro-Amerikanen om op hun hoede te zijn voor racistisch geweld en bedreiging.[10] Het begrip werd in 1962 gebruikt in een artikel met een lijst van Afro-Amerikaans-Engelse slang-uitdrukkingen, geschreven door William Melvin Kelley.[11] 'Stay woke' (alert blijven op racisme) werd gepopulariseerd door het nummer "Master Teacher" uit 2008 van soulzanger Erykah Badu, door het refrein "I stay woke".[12][13]
In de jaren tien van 21ste eeuw is de term steeds meer gebruikt in de betekenis van 'alert op en bewust van maatschappelijke ongelijkheid'. Vooral met betrekking tot sociale ongelijkheid en racisme won de term snel aan populariteit op sociale media. Het kende met name een wijd gebruik na de dood van Michael Brown en de opkomst van de Black Lives Matter-beweging (BLM).
Tegelijkertijd werd de term ook opgepakt door politieke tegenstanders van BLM en van "linkse politiek" in het algemeen, die de term vaak in neerbuigende of beledigende zin gebruikten, in kritiek op of verwijten van intolerantie, overdreven politieke correctheid en identiteitspolitiek.[14] Bijgevolg is de betekenis van de term verbreedt. 'Woke' kan gebruikt worden om te verwijzen naar alles wat men sociaal onrechtvaardig acht, zoals problemen van minderheden of klimaatverandering.[15] De term is sinds 2014 in de Verenigde Staten geëvolueerd tot een manier om te verwijzen naar 'linkse politieke ideologieën.[10] Er zijn echter weinig politieke activisten die zich actief met de term identificeren, tenzij als geuzennaam.[16][17]
De term is sinds de dood van George Floyd steeds populairder geworden in de rest van de wereld. In Nederland en België wordt de term vooral gebruikt door tegenstanders van links activisme. De term wordt vaak gebruikt als synoniem van cancel culture en politieke correctheid.[17]
Maatschappelijke impact
In het onderwijs
Het woke-denken vatte met name post in de jaren 2010 op Amerikaanse universiteiten. Een groeiend bewustzijn van racisme en sociale ongelijkheid wakkerde de roep aan om verandering van ouderwetse academische waarden en gebruiken.[18] Zo zou onder andere de lesstof op universiteiten te veel gericht zijn op Westerse ideeën en moest de inhoud gedekoloniseerd worden. Wat te conservatief was werd afgekeurd, dus bepaalde gastsprekers, vaak rechtse denkers, werden geboycot. Ook pleitten studenten voor aanpassing van het taalgebruik dat te veel is ingericht op meerderheidsgroepen en te weinig inclusief is, en er werden safe spaces ingericht, als plekken waar subgroepen zich kunnen onttrekken aan vooroordelen en discriminatie.[14][19]
Naast positieve reacties stuitten de veranderingen soms ook op verzet. Enkele docenten beklaagden zich, nadat studenten eisten dat werken van blanke auteurs als Plato en Aristoteles uit het curriculum verwijderd werden. De werken van deze Griekse filosofen werden als eerste behandeld (in het eerste semester) en dat zou volgens de studenten racistisch zijn.[20] Een hoogleraar evolutiebiologie aan de Harvard universiteit werd transfobie verweten omdat ze weigerde de term 'zwangere personen' te gebruiken. Met deze term zou verduidelijkt moeten worden dat behalve vrouwen ook transmannen en non-binaire personen zwanger kunnen zijn.[21]
De roep om meer aandacht voor racisme, diversiteit en lhbti-rechten in het onderwijs bleef desondanks toenemen en vanuit Amerikaanse universiteiten verspreidde de woke-cultuur zich naar andere landen zoals Groot-Brittannië, Denemarken, Frankrijk en Nederland, waar het echter eveneens op weerstand stuitte.[22] In juli 2021 werd in een interview in de Volkskrant door een aantal Nederlandse academici de vrees uitgesproken dat de academische vrijheid wordt bedreigd door een lichting 'woke' studenten die soms op basis van één woord aannemen dat men woke is of juist niet. Dit zou bij docenten en studenten leiden tot zelfcensuur, die de academische vrijheid bedreigt.[23]
Floris van den Berg, schrijver van het Wokabulary. Kritisch wokewoordenboek (2022), noemt woke eveneens een bedreiging voor de academische vrijheid, vooral in de geesteswetenschappen, alsook voor het streven naar objectiviteit. Maar hij ziet ook elders problemen. Hij constateert dat woke vaak samengaat met onverdraagzaamheid. Alle kritiek op woke wordt door het radicale deel meteen weggezet als racistisch en fascistisch.[3]
In de commercie
De uitspraak "Get woke, go broke" (Engels voor "word woke, ga failliet"), oorspronkelijk van schrijver John Ringo,[24] werd een omstreden term om te verwijzen naar commerciële organisaties die door sociaal rechtvaardige campagnes een financieel verlies zouden lijden.[25] Zo ontving een reclame van scheermessenmerk Gillette waarbij mannelijk gedrag ter discussie werd gesteld veel kritiek en leed moederbedrijf Procter & Gamble in 2019 een verlies van 5,24 miljard dollar.[26] De term vergaarde enige populariteit onder marketingexperts maar het gesuggereerde oorzakelijk verband werd niet aangetoond. In het geval van P&G was het verlies hoofdzakelijk te wijten aan valutaschommelingen en een al langer krimpende markt.[27]
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
|
Zoek woke op in het WikiWoordenboek.