Psoriasis

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Sjabloon:DiseaseDisorder infobox Psoriasis (psoriasis vulgaris) is een chronische huidaandoening, met versnelde groei van de epidermis tot gevolg. Dit uit zich in de vorm van lokaal heftige afschilfering van knobbelige huidschubben. Periodes van vermindering van de symptomen worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte verergert. De huid van een psoriasispatiënt vernieuwt zich in 6 à 7 dagen; bij niet-patiënten is dit 26 à 27 dagen. De structuur van de zich vernieuwende huidlagen wijkt echter belangrijk af van normaal. Psoriasis is in het geheel niet besmettelijk. Ongeveer 2% van de wereldbevolking heeft de aandoening. Alleen bij Zuidamerikaanse Indianen is ze veel zeldzamer. Genetische factoren spelen hierbij ook een rol. Het onderzoek hiernaar richt zich vooral op loci op de chromosomen 17q, 4q, 1q, 6p21.3 en het Psors 1 gen.

Soorten psoriasis

Er zijn verschillende soorten psoriasis, waarvan de meest voorkomende, psoriasis vulgaris, 'gewone psoriasis' is. Kenmerkend voor alle vormen van psoriasis zijn witte huidschilfers op rode plekken huid. Deze plekken worden ook wel plaques genoemd. Ze vertonen de volgende vier eigenschappen:

1. de plaques zijn duidelijk afgebakend, de overgang naar de onaangedane huid is scherp begrensd
2. het oppervlak bestaat uit niet goed met elkaar samenhangende zilver-witte schilfers
3. onder de schilfers vertoont de huid een glimmende, homogene roodheid
4. als men over een dergelijke plek krabt, laten de huidschilfers op een kaarsvet-achtige manier los waarbij kleine bloeddruppeltjes op de rode huid verschijnen. Dit is het zogenaamde teken van Auspitz, en is diagnostisch van belang, omdat men daarmee andere aandoeningen, zoals bijvoorbeeld eczeem, kan uitsluiten.

Ongeveer 20 procent van de patienten vertoont het fenomeen van Koebner. Door aspecifieke irritatie van de huid, ontwikkelen zich plaques op plaatsen waar dat eerder nog niet het geval was.

Veranderingen aan de nagels treden ook vaak op. De nagels van de handen in 50 procent, en de teennagels in 35 procent van de gevallen. Drie soorten veranderingen kunnen optreden:

1. de vorming van kleine putjes in het nageloppervlak
2. een gelige verkleuring onder de nagel
3. door aantasting van keratine bevattende lagen in de nagel, krijgt zij een gelige kleur en wordt "brokkelig".

In ongeveer 5% van de gevallen, treden naast huidafwijkingen ook gewrichtsklachten op, en ontwikkelt zich een seronegatieve polyarthritis.

Psoriasis op een arm

Andere soorten zijn:

• Psoriasis guttata - bestaat uit 1-5 mm grote knobbeltjes op de romp, en mogelijk ook op de bovenarmen en -benen. Dit is een acute vorm, die bij kinderen en adolescenten kan voorkomen. Meestal heeft men in de twee weken voor het verschijnen van de knobbeltjes, een streptokokken infectie opgelopen in de vorm van een keelontsteking of onstoken amandelen. Meestal verdwijnt de psoriasis guttata na 3 tot 4 maanden vanzelf. Ongeveer een derde van de patienten ontwikkelt later de klassieke plaques variant. 
• Bij psoriasis-erytrodermie is het gehele lichaamsoppervlak aangedaan. Het betreft een ernstige vorm van psoriasis, die in zo'n 2 procent van de gevallen optreedt. Roodheid van de huid is het opvallendste kenmerk. Alle andere symptomen van psoriasis zijn aanwezig, maar de schilfering en plaque-vorming zijn meestal minder prominent. Hypothermie, hypoalbuminemie en hartfalen kunnen optreden. De kans op levensbedreigende situaties is aanwezig. Het kan optreden na een niet verdragen behandeling van de huid met ditranol of UVB, en kan dan gezien worden als een gegeneraliseerde Koebner reactie. Het kan ook veroorzaakt worden door bepaalde andere medicijnen, atopische dermatitis (eczeem), en cutaan T-cel lymfoom.
• Psoriasis pustulosa (von Zumbusch psoriasis) is een acute vorm van psoriasis waarbij de psoriasisplekken bestaan uit 2-3 mm grote blaasjes met pus, in de rondom onstoken huid, meestal op romp, de nagelbedden, handpalmen en voetzolen. Ze gaat gepaard met korts, die een aantal dagen aanhoudt. De blaasjesvorming en koorts treden meestal in golven op. Indien de nagels zijn aangedaan, kan bij patienten met een langaanhoude soriasis pustulosa, atrofie van de vingers optreden. Voorts bestaan er nog twee varianten van psoriasis pustulosa. Soms wordt psoriasis pustulosa wel als een opzich staande aandoening beschouwd, niet direct onder het psoriasis scala vallend.

Psoriatische arthritis, is een chronische onsteking van de huid en botten. De symptomen lijken deels op die van reuma, maar zijn niet exact dezelfde, en meestal zijn de huid en nagel beschadigingen zoals die zich bij psoriasis voordoen aanwezig. Men kan zich afvragen of de symptomen wel een en dezelfde onderliggende etiologie hebben. Er zijn aanwijzingen dat het zou gaan om een zich elders dan in de huid manifesterende psoriasis, maar er zijn ook aanwijzingen dat het hier om een bijzondere vorm van arthritis gaat. Een verdere bespreking valt buiten de scope van dit artikel.

Psoriasis palmaris en plantaris (psoriasishaarden op handpalmen en voetzolen), psoriasis inversa (haarden juist bij huidplooien, zoals oksels en liezen), psoriasis unguum (nagelpsoriasis), psoriasis capitis (psoriasis op de behaarde hoofdhuid), zijn geen soorten psoriasis maar geven de plaats aan waar de psoriasis (vulgaris) zich voordoet.

Oorzaken

De oorzaken van psoriasis zijn niet bekend, hoewel er over het ziektemechanisme wel enig inzicht bestaat. Genetische factoren spelen een rol bij de aanleg voor psoriasis, maar de exacte manier van overerving is nog onbekend.

Wel bekend zijn een aantal factoren die psoriasis kunnen laten ontstaan, of reeds bestaande psoriasis kunnen verergeren. Zij worden ook wel "triggers" (uitlokkende factoren) genoemd.

Algemeen geaccepteerde triggers:

• letsel
• infecties
• geneesmiddelen:
  • lithium (Priadel)
  • clonidine
  • jodium
  • carbamazepine
  • olanzapine
  • terbinafine
  • indomethacine
  • isotretinoine
  • interferon-alfa
  • antimalaria middelen
  • beta-blokkers

Mogelijke uitlokkende factoren zijn: het klimaat, hormonale factoren, roken, alcohol, bepaalde vormen van kanker, en stress. Deze zaken zijn onderwerp van medisch-wetenschappelijke discussie.

Behandeling

Er zijn een aantal smeersels en zalven die vaak voldoende werken, veelal met corticosteroïden, bijvoorbeeld onder de merknamen Diprosone, Dermovate. Ook wordt er soms Vitamine D gebruikt (merknaam Daivonex en Silkis). De teerpreparaten zijn grotendeels obsoleet (verouderd), vooral omdat ze slecht ruiken en de behandeling erg omslachtig is. Daarnaast bestaan er een aantal ingrijpender behandelingen die kunnen worden ingezet als plaatselijke middelen onvoldoende effect hebben. Een daarvan is lichttherapie: bestraling met ultraviolet licht van bepaalde golflengten, eventueel in combinatie met chemische middelen zoals methoxypsoraleen waardoor de huid gevoeliger wordt voor UV. Bij ernstige en invaliderende gevallen, vaak in combinatie met gewrichtslijden, worden soms zogenaamde 'systemische' behandelingen gegeven (tabletten), op basis van methotrexaat of ciclosporine. Deze middelen kunnen ernstige bijwerkingen hebben en worden slechts onder nauwgezette dokterscontrole gebruikt.

De laatste jaren zijn er nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van psoriasis, en wel met nieuwe z.g.n. biologicals. Binnen de groep van biologicals wordt onderscheid gemaakt tussen de z.g.n.TNF-alfa-remmers en de T-celmodulatoren. Om voor deze dure behandeling in aanmerking te komen moet er aan een aantal voorwaarden voldaan worden.

• Patiënten met een PASI (Psoriasis Area & Severity Index) score van minimaal 10 komen in aanmerking voor een behandeling met een biological. Als alternatief mag een patiënt ook een PASI score van tenminste 8 en een SKINDEX-29 score van minimaal 35. De SKINDEX-29 is een meetinstrument voor de kwaliteit van leven. Deze vragenlijst wordt door de patiënt zelf ingevuld. De PASI wordt door de dermatoloog vastgesteld.
• Daarnaast moeten PUVA, ciclosporine en methotrexaat voldoende hoog gedoseerd geprobeerd zijn gedurende langere tijd met onvoldoende effect - tenzij er redenen zijn waarom deze middelen niet toegepast kunnen worden.

Enkele merknamen van deze biologicals zijn Enbrel, Remicade, Humira en Raptiva.

Ook als de psoriasis geheel verdwenen lijkt, kan het later weer terugkomen. De 'normale' huid van een psoriasispatiënt vertoont trouwens bij microscopisch onderzoek enkele pathologisch-anatomische kenmerken die verraden dat het niet echt om gezonde huid gaat.

Wie de psoriasis op een natuurlijke manier wil behandelen kan een kuur ondergaan aan de Dode Zee in Israël of Jordanië. Dit is een succesvolle behandeling zonder medicijnen. De invloed van het zoute water en het zonlicht geven voor veel patiënten een vermindering van de symptomen. Net als alle behandelingen voor psoriasis worden alleen de symptomen bestreden en komen de verschijnselen van de ziekt binnen korte of langere periode weer terug.

Een minder bekende behandelmethode met een redelijk goede wetenschappelijke onderbouwing is de therapie met fumaarzuuresters. Meestal wordt daarvoor een geneesmiddel met een mengsel van verschillende mono-ethylfumaraten plus dimethylfumaraat gebruikt. Verder dient de patiënt zich te houden aan een dieet dat tot doel heeft het gehalte aan pyrodruivenzuur zo laag mogelijk te houden. Daartoe dienen o.a. specerijen, wijn en schillen vermeden te worden. De energievoorziening (citroenzuurcyclus) in de lichaamscellen zou bij psoriasis gestoord zijn en fumaarzuur (gecombineerd met pyrodruivenzuurbeperking) zou de citroenzuurcyclus weer aanjagen. De werking van deze fumaraten zou berusten op inhibitie van NF-kappa B, en inductie van apoptose van T-cellen. Ernstige bijwerkingen zijn er niet, wel vervelende zoals buikkramp, diarree, misselijkheid opvliegers en moeheid.

In een Turks kuuroord kunnen psoriasispatiënten zich laten behandelen door twee soorten vissen, waaronder de doktervis (Garra rufa), die de korstjes opeet. Men neemt tweemaal daags een vier uur durend bad in seleenrijk water.

Een Ayurvedisch middel is het insmeren van de aangetaste plekken met Neem Taila. Neem kan gebruikt worden voor diverse huidaandoeningen.

Tegenwoordig wordt ook paardenmelk wel aanbevolen bij de behandeling van psoriasis. Het effect is echter onbewezen.

Externe links

• De PFN is een federatie van psoriasis patiëntenverenigingen; veel informatie over psoriasis en een actief forum
• Vlaamse Psoriasisstichting & JongPso