Gebruiker:Caribiana/Kladblok/Nederlands-Papiamento

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie


Pan bati[bewerken | brontekst bewerken]

Pan bati is een authentiek Arubaans bijgerecht, dat pannenkoek lijkt maar anders van smaak is.[1] Pan Bati is een broodachtig bijgerecht dat wordt gebakken als pannenkoeken, maar veel minder zoet smaakt. Het is een zeer populair bijgerecht en past bij bijna alle typisch Arubaanse gerechten, zoals soepen, stoofpotjes en gebakken vis of schelpdieren.

Deze dikke pannenkoek wordt gemaakt van sorghummeel en melk. Het deeg wordt op een ijzeren plaat, de cazuela, gebakken. En de pan bati eet je als bijgerecht bij vis, vlees, soep of stoofgerechten. In plaats van aardappels of rijst. In sommige recepten variëren de verhoudingen van het maismeel en het tarwemeel, en sommige koks doen er een ei bij, of vanillesuiker in plaats van gewone suiker. Een uitstekend recept dus om mee te experimenteren.En dat je geen cazuela hebt, geeft niets. Een goede bakpan voldoet ook.

De panbati is gemaakt van een mengstel van mais- en tarwemeel. De verhouding hiervan is cruciaal om een lekker luchtig resultaat te krijgen. Oorspronkelijk werd Pan Bati gebakken op een gietijzeren plaat, de casuela.[2] Maar het gaat ook prima in een koekenpan. De naam pan bati betekent letterlijk "geslagen of geklopt brood". Het doelt natuurlijk op de bereiding van het beslag, dat flink schuimig wordt opgeklopt voordat het in de pan gaat. Panbati wordt meestal bij het avondeten gegeten en wordt geserveerd als alternatief voor rijst, aardappelen of funchi. Soms wordt de panbati ook gewoon als pannekoek gegeten met een klontje boter en wat poedersuiker.

Op feesten wordt geitensoep met pan bati gegeten.

Tula[bewerken | brontekst bewerken]

Tula Warda, Rignald Recordino Doble RR en No skonde Tula, tambú, zang: Niata, R. Rosalia, cd Tela t’ei bash’ abou. Trinchera, 25 aña na kustia di bari, 1999

Jaren 70: Liederen en gedichten[bewerken | brontekst bewerken]

Bekende liedjes die Tula bezingen zijn Tula, warda! en No skonde Tula. Het door Rignald Recordino geschreven lied Tula, warda! (Tula, wacht!), een klassieker gezongen door Orlando Rosario, had een fijngevoelige tekst met een sociale inhoud.[1] Dit lied werd een grote hit in 1977. In Tula Warda wordt een beroep gedaan op de Curacaose bevolking om na te denken over een problematiek die zeker aan zal spreken. "Nog even wachten "Tula", vraagt tekstschrijver Rignald Recordino "Je hebt ons een goed voorbeeld gegeven, je hebt gevochten voor jou en onze vrijheid, maar het is ons nog niet helemaal gelukt er iets goeds van te maken. Nu er geen onderdrukker meer is, bevechten we elkaar; sommigen van ons moeten nog iedere dag onrecht verdragen. Jij hebt je hele leven keihard gewerkt Tula, maar wij willen zonder inspanning de hele wereld in onze handen hebben. Jij had een duidelijk doel, maar onze weg zal donker zijn als we dezelfde route aanhouden". In het refrein belooft Recordino: 'Maar het zijn allemaal dingen die verbeterd kunnen worden. Even wachten nog Tula, nog even niet kijken, we zijn bezig orde op zaken te stellen".

Gedichten: Om aan te tonen dat Toos van Mierlo onder de Creoolse intellectuelen ook medestanders had, staan op de kunstpagina van de Groningse krant twee gedichten afgedrukt met als thema Tula, de volksheld. „Lanta Tula" van Elis Juliana en Blote Tula van Celsio C. Luisa.

Het bronzen Tula-beeld (1974) van de Curacaose vrijheidsheld Tula, gemaakt door de kunstenares Toos van Mierlo-Hagenaars, staat in het Winschoter Rosarium. Ver weg van het Wilhelminaplein waar Toos van Mierlo had gedacht het ongeveer twee meter hoge beeldhouwwerk, dat de bevrijding van Curacao uit de slavernij voorstelt, te kunnen plaatsen. De reden voor het niet plaatsen op Curacao is dat het beeld naakt is.[2] Het eerste beeld van Tula, gemaakt in .....

  • theaterstuk "Ultimo dianan di Tula" (De laatste dagen van Tula) uit 1983?
  • Kaya Tula vernoeming uit de jaren 70 (1974), gelegen te Ser'i Domi in Otrobanda.
  • Colegio Tula In verband met de naamswijziging van het Sint Aloysiusschool te Wishi in Colegio Tula, zal er morgenavond door het onderwijzend personeel en de oudercommissie om acht uur op de school een culturele avond worden gehouden om Tula te eren. Door de leerlingen zullen er werken worden voorgedragen van Pierre Lauffer, Elis Juliana en Guillermo Rosario. Op het publiek wordt een beroep gedaan deze culturele avond bij te wonen.[3]
  • Tula-veld als sportveld te Wishi is in 1983 hernoemd als Tula-veld.

"TULA WARDA" door DOBLE R (Rignald Recordino)

  1. diaditula #tuladag

Tula warda, no wak ahinda,
ya ku nos tin algun kos di drecha
Kere ku nos ta trahando duru

Verse: Tula ba sinja nos kon lucha, kon bringa pa nos hanja nos balor Mira, mira ki ironía, nos lucha ya no ta kontr’e opresor, nos ta bringa otro, si nos mes ta bringando otro

Pre-chorus (Refrein)?: ma tur kos por drecha nos tin tinu pe
ma tur kos lo kambia nos tin tinu pe

Verse: Nos no sabi ki ta bomba, ni un tin kadena na nos pia Pero tin di nos su lomba mester karga inhustisia kada dia Ahinda tin miseria, Tula si ahinda tin miseria

Pre-chorus: ma tur kos por drecha nos tin tinu pe ma tur kos lo kambia nos tin tinu pe

Chorus: Tula warda, no wak ahinda, ya ku nos tin algun kos di drecha kere ku nos ta trahando duru

Verse: Tula, bo bid’enter ba mula, pa no haña sla’i pa pida pan Awe nos no ke kans’e kurpa, Tòg nos ke kue’inter mundu ku dos man Un ta presta muchu, nò nos no ta prestando muchu

Pre-chorus: ma tur kos por drecha nos tin tinu pe ma tur kos lo kambia nos tin tinu pe

Chorus: Tula warda, no wak ahinda, ya ku nos tin algun kos di drecha kere ku nos ta trahando duru

Verse: Tempu bo tabata nos guia, bo metanan tur tabata bon kla Nos a para riba nos pia, ma unda nos ta bayendo nos no sa, skur ta nos kaminda si nos mantene mesun ruta

Pre-chorus: ma tur kos por drecha nos tin tinu pe ma tur kos lo kambia nos tin tinu pe

Chorus: Tula warda, no wak ahinda, ya ku nos tin algun kos di drecha kere ku nos ta trahando duru

Tula wees geduldig, nog niet kijken
we hebben nog wat op te knappen
Geloof dat we hard aan het werk zijn

Tula jij hebt ons geleerd hoe we moeten vechten hoe te vechten voor onze eigenwaarde Kijk, kijk hoe ironisch, onze strijd is niet langer tegen de onderdrukker we vechten met elkaar, ja we vechten met elkaar

maar alles kan verbeteren door bewustzijn maar alles kan veranderen door bewustzijn

Wij kennen geen bomba ( de slavenhouder) en onze voeten zijn niet geketend Maar sommigen van ons dragen nog steeds onrechtvaardigheid elke dag Er is nog steeds ellende, Tula ja er is nog steeds ellende

maar alles kan verbeteren door bewustzijn maar alles kan veranderen door bewustzijn Tula wees geduldig, kijk nog niet we hebben nog wat recht te zetten Geloof dat we hard aan het werk zijn

Tula, je hele leven was een sleur om slaag te ontwijken en een stuk brood te krijgen Vandaag willen we ons niet vermoeien Maar we willen nog steeds de wereld met beide handen grijpen Het lukt niet, nee het lukt niet zo goed

maar alles kan verbeteren door bewustwording maar alles kan veranderen door bewustwording Tula wees geduldig, kijk nog niet we hebben nog wat op te knappen Geloof dat we hard aan het werk zijn

Toen jij nog onze gids was waren je doelen kristalhelder We zijn onafhankelijk, maar we weten niet waar we heen gaan, onze toekomst is donker als we op hetzelfde pad blijven

maar alles kan verbeteren door bewustzijn maar alles kan veranderen door bewustzijn Tula wees geduldig, kijk nog niet we hebben nog wat op te knappen Geloof dat we hard aan het werk zijn

De Canon van Curaçao is een lijst van vijftig thema's ("vensters" genoemd) die chronologisch een samenvatting geeft van de geschiedenis van Curaçao. In de vensters worden 50 onderwerpen in het kort (ca. 400 woorden) geëtaleerd. De Canon werd in navolging van de Canon van Nederland samengesteld op initiatief van de Algemene Faculteit van de Universiteit van Curaçao (UoC), ten behoeve van het geschiedenisonderwijs.[1]

In 2020 werd de canon opgeleverd door een commissie aangewezen door de Universiteit van Curaçao, Nationaal Archief Curaçao en Fundashon Material pa Skol (Nederlands: Stichting Schoolmaterialen, afgekort FMS). De commissieleden zijn:

  • Rose Mary Allen, antropoloog, part-time docent UoC
  • E. Baetens, voormalig docent aardrijkskunde en medewerker FMS
  • W. Kamps, voormalig stafmedewerker van de Algemene Faculteit UoC
  • Max Scriwanek, directeur van het Nationaal Archief Curaçao
  • R. Sille, voormalig docent geschiedenis en rector van het Kolegio Alejandro Paula (KAP)
  • H. Vlinkervleugel, voorzitter van de vereniging van geschiedenisdocenten op Curaçao
  • Ieteke Witteveen, ex-directeur van het NAAM, voormalig medewerkster FMS

De 50 onderwerpen/thema's (2020)[bewerken | brontekst bewerken]

thema tijdvak omschrijving
1 De oorspronkelijke bewoners -5000 - 0500 De pre-ceramische of archaïsche periode
2 De Spaanse periode 1499 - 1634 De eerste Europese kolonisten en bestuurders
3 De verovering van Curaçao door
de West-Indische Compagnie		 1634 - 1665 De verovering van Curaçao
4 Nieuwe bewoners in de zeventiende eeuw 1634 - 1700 Introductie van de plantage-economie
5 De slavenhandel en slavernij 1672 - 1713 Curaçao als slavenmarkt
6 Slavernijverzet 18e eeuw Opstand van tot slaaf gemaakte Afrikanen
7 Tula 1795 Van slavenleider tot nationale held
8 Papiamentu vanaf 1700 Van omgangstaal tot creooltaal
9 Curaçao rond 1800 1795 - 1803 Machtsovernames
10 De ontwikkeling van Willemstad vanaf 1634 Stadsontwikkeling
11 De ontwikkeling van bewoning
buiten Willemstad		 vanaf 1634 De bevolking van Bandabou
12 Brion, Piar en Bolivar 18e eeuw Historische helden
13 Het plantagesysteem van Curaçao vanaf 1634 Drijven van een landbouwbedrijf
14 De afschaffing van de slavernij 1 juli 1863 Emancipatie
15 De opbouw van de samenleving in
de negentiende eeuw		 19e eeuw Sociale status op basis van huidskleur
16 Gebouwen vanaf 1634 Architectuur van Curaçao
17 De verdediging van Curaçao vanaf 1634 Verdedigingswerken
18 Werkgelegenheid en emigratie
tussen 1863 en 1920		 1863 - 1920 Regionale arbeidsmigratie
19 Mijnbouw vanaf 1634 De wereld in kaart
20 De komst van katholieke religieuzen
uit Nederland		 vanaf 1715 De missie onder de Afro-Curaçaose bevolking
21 De komst van de olie-industrie vanaf 1912 Vestiging van de Shell raffinaderij
22 De nieuwe immigranten op Curaçao
vanaf het begin van de twintigste eeuw		 20e eeuw Migrantenstromen
23 De haven vanaf 1634 Haven en economie
24 De arbeidersbeweging 20e eeuw Ontstaan en ontwikkeling
25 De Tweede Wereldoorlog 1940 - 1945 Oorlog en neutraliteit
26 Dr. M. F. da Costa Gomez 1907 - 1966 Curaçaose staatsman
27 Algemeen kiesrecht 1948 Politieke emancipatie
28 Het Statuut 15 december 1954 Hervormde relaties binnen het Koninkrijk
29 De jaren zestig – een sfeer van verandering 1960 - 1969 Opkomst van het vakbondswezen
30 30 mei 1969 30 mei 1969 Opstand tegen verdrukking
31 Vrouwenemancipatie 20e eeuw Opheffing van de sociale ongelijkheid
32 De culturele dynamiek in de jaren zeventig vanaf ca. 1970 Aandacht voor eigen kunst en kultuur
33 Vertrek van Shell, komst en vertrek PdVSA 1976 - 2019 Bedrijfsvoering van de olieraffinaderij
34 De staatkundige ontwikkelingen vanaf het statuut tot 10 oktober 2010 1954 - 2010 Verzelfstandiging en decentralisatie van bestuur
35 Van ‘Oil as King’ tot ‘Tourism as King’ 20e eeuw Pilaren van de economie
36 Sport: klein eiland – grote sportlieden 20e eeuw Internationale sportprestaties
37 Beeldende kunst in de 20e eeuw 20e eeuw Curaçaose kunstenaars
38 Carnaval vanaf 1872 Ontstaan en ontwikkeling van het volksfeest
39 Water 20e eeuw Waterbronnen, -voorziening en -gebruik
40 Elis Juliana en Pater Brenneker 20e eeuw Pioniers van Curaçaos cultureel erfgoed
41 Het onderwijs op Curaçao 19e en 20e eeuw Opkomst, toegang en structuur van scholen
42 De pluriforme samenleving vanaf 1915 Economie, arbeid en diversiteit
43 Omgaan met de natuur 1499 Wisselwerking tussen mens en natuur
44 Religie en religieuze vieringen 1965 Intrede en veelheid van godsdiensten
45 De relatie met Venezuela vanaf 1634 Bestuurlijke, economische en handelsrelaties
46 Het leven van Curaçaoënaars in de diaspora vanaf 1880 Emigratie en remigratie
47 De andere eilanden van de voormalige
Nederlandse Antillen		 vanaf 1635 Verbondenheid met Aruba, Bonaire, Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba
48 De ontwikkeling van de Telecommunicatie vanaf 1887 Geschiedenis van de communicatiemiddelen
49 Transport vanaf 1880 De ontwikkeling van het weg-, zee- en luchtvervoer
50 Media vanaf 1812 De ontwikkeling van de media


De Canon van Curaçao (2020) De Canon van Curaçao die, op initiatief van de Algemene Faculteit van de Universiteit van Curaçao, tot stand is gekomen in navolging van de Canon van Nederland (2006/2020) bestaat in ‘een lijst met 50 Vensters, die gezamenlijk een goede doorkijk bieden op de geschiedenis van Curaçao. Dit zijn slechts etalages waarin 50 onderwerpen in het kort (ca. 400 woorden) geëtaleerd worden. De bedoeling van deze lijst is uitsluitend om structuur aan te brengen in het lesprogramma’. Aldus de Inleiding.

De canon werd opgesteld door een commissie aangewezen door de Universiteit van Curacao, Nationaal Archief Curaçao en Fundashon Material pa Skol (Nederlands: Stichting Schoolmaterialen, afgekort FMS). Leden van de commissie zijn:

Lijst van musea in Caribisch Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

Dit is een lijst van musea in Caribisch Nederland.

Musea[bewerken | brontekst bewerken]

Bonaire[bewerken | brontekst bewerken]

Saba[bewerken | brontekst bewerken]

Sint Eustatius[bewerken | brontekst bewerken]

Musea in Bonaire[bewerken | brontekst bewerken]

  • Museo Boneiru SKAL
  • Mangasina di Rei
  • Museo Chich'i i Tan
  • Fundashon Históriko Kultural Boneriano (FuHiKuBo)

Boneiru tin, segun un konteo ku nos a hasi, masoménos 10 museo i/òf kolekshon di artefakto di antaño. E museonan mas grandi ta esun di SKAL i Mangasina di Rei. Pero STINAPA tambe tin museo, meskos tambe por menshoná Museo Chich'i Tan, kolekshon di Fundashon Históriko Kultural Boneriano (FuHiKuBo). Tin di e museonan aki ta bon organisá i profeshonalmente den otro. Mester rekonosé ku Museo Mangasina di Rei i esun di STINAPA ta sobresalí, pero no ta kita ku tur otro museo tin nan lugá den komunidat boneriano. Banda di e museo i kolekshonnan konosí, nos sa di mas hende ku tin kolekshonnan interesante. Manera un hòmber di edat kaba ku den e programa Herensia a mustra i splika di su kolekshon di radio bieu. Asina tin mas kolekshon interesante, manera kolekshonistanan di bòter di glas. Na opservashon di 'Dia di Museo' nos no por keda tòg sin hasi algun nota krítiko, pero nos ta spera konstruktivo. Pa di promé nos ke kuestioná e forma kon te ainda no por logra habri bèk e museo ku Jay Haviser i hóbennan di BONAI a habri den Fort Oranje. Un museo ku (pa kolmo!) hustisia a kita for di nan i pueblo pa nan haña espasio pa warda dokumento, sin ku te awe ningun diputado di kultura por a hasi algu pa korigí e asuntu aki. Mas aleu nos ta kere ku nos mester kuminsá kambia e konsepto tradishonal di un museo. Museonan mester bai mas digital, subi Internèt, ku nan kolekshonnan, kompañá pa informashon i mas informashon, splikashon i mas splikashon. Ta den e direkshon ei mester bai, anto inkluí enseñansa tambe den e akshonnan aki. Loke FUHIKUBO a yega di proponé tambe pa pone vitrina na sitionan sentral ku artefaktonan ku teksto di splikashon. I kada tantu tempu kambia e artefaktonan aki pa otro. Por ehèmpel den salanan di yegada i salida na aeropuerto, den hal di hospital, den lobby di hotèlnan lokal etc. Artefakto ku splikashon. Mas aleu nos ta pensa ku mester saka mas publikashon ku foto i splikashon di nos artefaktonan, usando plataformanan manera facebook i otronan pa plama esakinan. Tambe nos ta pensa ku mester tin un depósito grandi na Boneiru pa warda artefakto. Un lugá na un sitio sigur ku por sobrebibí orkan. No na e sitio kant'i awa na unda e kolekshon di SKAL ta. Ei no ta sigur, loke a sali na kla tambe algun aña pasá durante un tayer na St. Maarten.

Dit is een lista di gezaghebber di teritorio insular Aruba vanaf de invoering van de zgn. Eilandenregeling Nederlandse Antillen (ERNA) tot aan het uittreden van Aruba uit de Nederlandse Antillen.

Ambtsperiode Naam gezaghebber Partij of stroming Bijzonderheden
1951 - 30 november 1957 Lindoro Kwartsz reeds vanaf 1 december 1945 gezaghebber van
Aruba
30 november 1957 - 31 oktober 1959 K.H. de Boer tijdelijke gezaghebber op grond van art. 13
Staatsregeling van de Nederlandse Antillen[1]
31 oktober 1959 - 23 april 1963 Frederik Beaujon oud-minister van Verkeer en Vervoer
23 april 1963 - 1 januari 1973 Oscar Henriquez PPA oud-minister van Financiën en Welvaartszorg
15 mei 1973 - 23 mei 1979 Jossy Tromp PPA oud-minister van Financiën
28 november 1979 - 3 september 1982 Frans Figaroa MEP oud-Statenvoorzitter Nederlandse Antillen
1 februari 1983 - 3 oktober 1985 Pedro Bislip neemt ontslag wegens kandidatuur op ADN-lijst


Belnem is een villawijk op 5 km ten zuidoosten van Kralendijk in Bonaire, nabij Punt Vierkant. De naam is afkomstig van de naam van Harry Belafonte (Bel) en Maurice Neme (Nem). De wijk heeft 881 inwoners (2020).[2]

Belnem ta un bario di bibienda luhuso na Boneiru.

Belnem, ku a kuminsá den segundo mitar di dékada sesenta komo un bario di bibienda luhoso. E desaroyo aki tabata mas den direkshon di Punt Vierkant. Despues gobièrnu a parsela sentenáres di tereno pa traha kas. Pero último aki por ripará ku edifisionan grandi ta lantando, mayoria komplehonan di apartamentu luhoso. Na 1965 e famoso kantante i aktor di sine Harry Belafonte ta bishitá Boneiru, pa sostené kombersashon ku Gobièrnu di Boneiru pa konstruí un proyekto di bibienda luhoso den e área di Punt Vierkant.Belnem tin su nòmber di Harry Belafonte (BEL) i Maurice Neme (NEM). E área mes ta Punt Vierkant, mas pa nort, den direkshon di aeropuerto, Hoop.

Proyektonan partikular den ehekushon na 1972 tabata Belnem, pero e proyekto aki, inisiá pa Harry Belafonte i Maurice Neme, no tabata mashá importante pa e isla. Na 1966 a kuminsá ku e proyekto, ku tabata enserá konstrukshon di kas den e área pa nort di Punt Vierkant. Pero desde tempu ku a inisiá ku e proyekto ta solamente dos kas a traha na 1972, loke a pone Gobièrnu di Boneiru konkluí ku atraves di añanan e proyekto a bin haña mas bien un karakter di spekulashon ku tereno.

Belnem project[3] KRALENDIJK- Het commentaar dat vorige week in de Amigoe verscheen betreffende het Belnem-project heeft veel stof doen opwaaien en niet in het minst bij de vertegenwoordigers van de politieke partijen. Een officiële reactie van gedeputeerde Wout over - zo stelde hij dat - het misdrijf dat begaan was bij de goedkeuring van het Belnemproject, kreeg de volledige instemming van de fraktievoorzitter van de PPB Ch.R.L.Ellis, de fractievoorzitter van de PDB de heer Franklin Crestian en de partijvoorzitter van de PDB de heer J. Abraham. In het algemeen werd gesteld, dat degenen die verantwoordelijk waren voor de beslissing die in de eilandsraad werd genomen over dit project Belnem, op 4 maart 1966 geen actieve politici meer waren, terwijl de situatie van 1966 niet meer geprojecteerd mag worden op 1981 omdat nu volkomen andere voorwaarden gelden. Het project Belnem was een welvaartsproject ondel" uitvoering van de bekende zanger en filmster Harry Belafonte en met het project werd in 1966 een aanvang gemaakt, namelijk op 3 juni. Voorwaarde was, dat binnen twee jaar minstens 30 huizen gebouwd zouden zijn van minimaal 100 vierkante meter; bovendien moest er een weg aangelegd zijn - hetgeen de nu nog bestaande EEG-weg is die van het oude. vliegveld zuidelijk om Bonaire loopt. In het plan werd verder rekening gehouden met de aanleg van publieke stranden en de bouw van een hotel. De eilandsraad die unaniem debeslissing over het Belnem project nam bestond uitL.A.Abraham PDB, Ch.J.A. Beukenboom PPBU. AFF Celestijn PDB.FCA Chirino PVDA CD.Crestian PDB.A.A.Emerenciana PDB. F.J.M.Frans PPBU, L.T.Paula PDB, A.J.H.Snijder PDBHet bestuurscollege werd gevormd door E.J.Morkos gezaghebber en CD.Crestian ged. samen met R.P.Saleh.

Te bewerken naar Papiaments:

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Caribiana/Kladblok/Nederlands-Papiamento&oldid=67065884"