S-Bahn
De S-Bahn is de Duitse afkorting van zowel Stadtschnellbahn of Schnellbahn als van Stadtbahn.
Een stadtbahn wordt in Nederland tram genoemd, eerder ook sneltram. Voorbeelden zijn RandstadRail in, rond en tussen Rotterdam en Den Haag. De Utrechtse sneltram en Uithoflijn in Utrecht worden daar ook toe gerekend. De stadtbahn of lightrail neemt een middenpositie in tussen tram en metro en rijdt in principe op vrijliggend spoor, dus niet op straatspoor zoals dat bij stadstrams gebruikelijk is.
Een stadtschnellbahn of schnellbahn is een stadsspoorlijn. Voorbeelden waren de vroegere Zoetermeer Stadslijn, de Hofpleinlijn en de Hoekse lijn in de tijd dat deze lijnen als spoorlijn werden geëxploiteerd. Deze lijnen zijn later omgebouwd naar lightrail en de eerste twee genoemde lijnen zijn sinds 2006 onderdeel van RandstadRail, de laatste twee als onderdeel van de Rotterdamse metro.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De S-Bahn van Berlijn is de oudste S-Bahn van Duitsland. Al in 1882 werd er een stadsnet geëxploiteerd met stoomtractie. In 1924 is begonnen met de elektrificatie. Sinds 1 december 1930 wordt het netwerk 'S-Bahn' genoemd. Toen werd ook het nog bestaande S-logo ingevoerd.
Lijst van S-Bahnnetwerken[bewerken | brontekst bewerken]
België[bewerken | brontekst bewerken]
In december 2015 zijn gedeeltes van het Gewestelijk ExpresNet in Brussel ingevoerd onder de naam S-net. In 2018 zijn de stoptreinen ook bekend als lokale of L-treinen rond Antwerpen, Charleroi, Gent en Luik als voorstadstreinen ook omgedoopt tot S-treinen.
Denemarken[bewerken | brontekst bewerken]
De S-tog (S-trein) van Kopenhagen bestaat sinds 1934 en is het voorstadsnetwerk in en rond de stad.
Duitsland[bewerken | brontekst bewerken]
De S-Bahn in Berlijn gebruikt 800 volt gelijkspanning en wordt gevoed via een derde rail (stroomafname aan de onderzijde). De Berlijnse en Hamburgse S-Bahnen zijn de enige in Duitsland die via een derde rail worden gevoed. Alle andere S-Bahnnetwerken worden gevoed via een bovenleiding. In de randgemeenten rondom Karlsruhe rijdt de S-Bahn ook over de hoofdsporen, in de stad zelf wordt er op tramsporen gereden.
In Duitsland zijn er S-Bahnen in de volgende steden en gebieden:
- S-Bahn van Berlijn
- S-Bahn van Bremen en Nedersaksen
- S-Bahn van Dresden
- S-Bahn van Hamburg
- S-Bahn van Hannover
- S-Bahn van Keulen
- S-Bahn Mitteldeutschland
- S-Bahn van Maagdenburg
- S-Bahn van München
- S-Bahn van Neurenberg
- S-Bahn Rhein-Main (in en rond Frankfurt am Main)
- S-Bahn Rhein-Neckar (Ludwigshafen am Rhein / Mannheim / Heidelberg / Karlsruhe)
- S-Bahn Rhein-Ruhr
- S-Bahn van Rostock
- S-Bahn van Stuttgart
In de planningsfase bevindt zich de S-Bahn van Augsburg.
Nederland[bewerken | brontekst bewerken]
De Sprinter-treinen in de brede Randstad stoppen op elk station en rijden op werkdagen gedurende het grootste deel van de dag globaal elke 15 minuten. Met deze eigenschappen is het treintype vergelijkbaar met de Duitse S-Bahn. Anders dan bij de S-Bahn zijn het ontbreken van lijnnummers en het gebrek aan tariefintegratie met de betreffende stadsregio's. De tarieven voor NS reizigersvervoer zijn op de Sprinters van toepassing.[1]
Oostenrijk[bewerken | brontekst bewerken]
In Oostenrijk zijn er S-Bahnnetwerken in Salzburg, Karinthië, Wenen, Graz, Linz, Innsbruck en Vorarlberg.
De Weense S-Bahn rijdt sinds 17 januari 1962 tussen Floridsdorf (in het noorden van de stad) en Meidling (in het zuiden) en van Floridsdorf naar de omliggende plaatsen Gänserndorf en Stockerau. In de jaren die daarop volgden werd het aantal lijnen uitgebreid. Sinds 1984 geldt in de gehele agglomeratie Wenen één tariefsysteem. Hierdoor is het combineren van U-Bahn, S-Bahn, tram, bus en trein eenvoudiger. Sinds die tijd vallen ook de ÖBB-treinen op de Westbahn (richting Purkersdorf en Preßbaum) en de Preßburger Bahn (richting Wolfsthal, oorspronkelijk tot Bratislava) onder de S-Bahn
De S-Bahn van Salzburg werd geopend in 2004 en telt vijf lijnen. Het netwerk wordt nog uitgebreid. De exploitatie gebeurt door drie maatschappijen: de Oostenrijkse spoorwegen (ÖBB), de Berchtesgadener Land Bahn en de Salzburger Lokalbahn.
De S-Bahnnetwerken van Karinthië en Vorarlberg zijn netwerken, die de deelstaten Karinthië en Vorarlberg bedienen, en niet binnen een stad blijven.
Polen[bewerken | brontekst bewerken]
In Polen wordt de term S-Bahn niet letterlijk gebruikt, maar Warschau kent wel een systeem van voorstadstreinen waar men gebruik maakt van lijnnummers beginnend met S.
Tsjechië[bewerken | brontekst bewerken]
In Tsjechië bestaan in de meeste Regio’s (Tsjechisch: Kraj) S-Bahnnetwerken, deze 'Esko' worden genoemd. Het grootste ‘Esko’ netwerk is dat van Praag/Midden-Bohemen (kortweg Esko Praag). Dit netwerk valt samen met DPP (Openbaarvervoerbedrijf van Praag) volledig onder het Prague Integrated Transport (Tsjechisch: Pražská integrovaná doprava alias PID), gerund door een stadsbureau genaamd Regional Organizer of Prague Integrated Transport (ROPID). PID is een geïntegreerd openbaarvervoersysteem in Praag en de omliggende Regio Midden Bohemen waaronder heel Esko Praag/Esko Midden-Bohemen Regio valt. PID verwijst dus naar alle vormen van transport zoals trams, metro’s, treinen, bussen, veerboten, kabelspoorweg etc in en rond Praag. Terwijl Esko enkel verwijst naar de treinen.
- Esko Praag/Esko Midden-Bohemen Regio
- Esko Moravisch-Silezische Regio
- Esko Usti Nad Labem Regio
- Esko Liberec Regio
- Esko Karslbad Regio
- ...
Zwitserland[bewerken | brontekst bewerken]
In Zwitserland is een groot deel van de stoptreindiensten binnen S-Bahnnetwerken gekomen. De S-Bahndiensten worden voornamelijk geëxploiteerd door de Schweizerische Bundesbahnen (SBB), maar een deel van de S-Bahn van Bern ook door de BLS.
- Léman Express
- S-Bahn van Basel
- S-Bahn van Bern
- S-Bahn van Sankt Gallen
- S-Bahn van Luzern
- S-Bahn Ticino
- Stadtbahn van Zug
- S-Bahn van Zürich
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
- RER, (Frans equivalent van de S-Bahn)
- S-net, (voorstadsnet op de spoorlijnen rond Brussel)
- Zoetermeer Stadslijn (voormalige S-Bahn-achtige spoorlijn in Zuid-Holland)
Bronnen, noten en/of referenties
|