Zwaan (sterrenbeeld)

Kaart van het sterrenbeeld Zwaan.

Zwaan (Cygnus, afkorting Cyg) is een sterrenbeeld aan de noorderhemel tussen rechte klimming 19^u07^m en 22^u01^m en tussen declinatie +28º en +61º.

Sterren

(in volgorde van afnemende helderheid)

• Deneb (α, alpha Cygni)
• Sadr (γ, gamma Cygni)
• Gienah Cygni (ε, epsilon Cygni)
• Albireo (β, beta Cygni)
• Azelfafage (π, pi Cygni)
• Ruchba (ω², omega Cygni)
• 61 Cygni (een dichtbij de zon gelegen ster waarbij planeten werden vermoed)
• 16 Cygni, een dubbelster waarvan één van de componenten een exoplaneet heeft

Bezienswaardigheden

Noord-Amerikanevel

De Zwaan is een gebied met een groot aantal dubbele en meervoudige sterren, buitengewone sterren en nevelvlekken.

• De Melkweg loopt dwars door Cygnus heen. Het is rijk aan lichtende en donkere nevels, omdat wij hier in de richting van een spiraalarm kijken.
• De Sluiernevel (NGC 6960) vindt men hier ook, bestaande uit wazige slierten, waarvan men aanneemt, dat ze de overblijfselen zijn van een vroegere supernova-uitbarsting. De nevel is circa 1000 lichtjaren van ons verwijderd en heeft een diameter van 50 lichtjaren. Buiten de nevel (vooral rechts en links daarvan) zijn minder sterren te zien dan daarbinnen, wat erop wijst dat de nevel is uitgedijd: stof wordt door de nevel opgestuwd, waardoor daar de sterren gedeeltelijk worden verduisterd.
• De Noord-Amerikanevel (NGC 7000) heeft zijn naam te danken aan zijn buitengewone vorm, die op de kaart van het Noord-Amerikaanse vasteland (vooral de Golf van Mexico) lijkt. Hij is met het blote oog zichtbaar als een heldere haak tegen die achtergrond van de Melkweg. De nevel ligt ten westen van de ster Deneb, op een afstand van zowat 1500 lichtjaar van de aarde.
• Deneb (α Cygni) is met een helderheid van 1,3 duidelijk zichtbaar voor het blote oog. Deneb, het Arabische woord voor "staart", is een blauw-witte superreus met een afstand van 1700 lichtjaar van de aarde. Deneb is 200 keer zo groot zoals onze eigen zon en op 18 na de helderste ster aan de hemel. Noord van Deneb ligt een donker gebied zonder sterren, de zogenaamde noordelijke "kolenzak", een evenknie van de kolenzak in het Zuiderkruis (Crux).
• De dubbelster Albireo (β Cygni) straalt met gouden en blauwe kleuren met een helderheid welke tussen 3,1 en 5,1 varieert. Het is een uiterst prachtig voorwerp dat met iedere telescoop bekeken kan worden. De afstand vanaf de aarde is zo'n 380 lichtjaar.
• 61 Cygni is een andere belangrijke dubbelster in Cygnus. Deze verkreeg bekendheid in het jaar 1838, toen de sterrenkundige Friedrich Wilhelm Bessel (1784-1846) hem gebruikte om voor de eerste keer een parallax te meten: de schijnbare verandering van die positie van een ster, welke door de beweging van de aarde rond de zon veroorzaakt wordt. De dubbelster behoort met 'n afstand van 11,1 lichtjaar tot de 20 sterren die het dichtste bij ons eigen zonnestelsel staan. De twee sterren hebben mogelijk een begeleider, die met net acht keer de massa van de planeet Jupiter óf een erg kleine donkere ster óf zelfs een planeet kan zijn.
• HD188753 is een stelsel van drie sterren op een afstand van 149 lichtjaar. De ontdekking van een gasvormige reuzenplaneet in dit zonnestelsel bevraagtekent in 2005 de heersende opvattingen over het ontstaan van planeten.
• Cygnus X-1 is een opvallende bron van röntgenstralen en mogelijk een zwart gat.

Aangrenzende sterrenbeelden

(met de wijzers van de klok mee)

• Cepheus
• Draak (Draco)
• Lier (Lyra)
• Vosje (Vulpecula)
• Pegasus
• Hagedis (Lacerta)

· ·

Sterrenbeelden