Opioïden

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Een morfinomimeticum is een analgeticum (pijnstiller) dat min of meer dezelfde werking heeft als morfine, waarbij de pijnstillende effecten op de voorgrond staan. Andere benamingen voor morfinomimetica zijn:

• centraal werkende analgetica (pijnstillers die op het centrale zenuwstelsel werken);
• narcotische analgetica;
• narcotica;
• de grote pijnstillers.

Het begrip morfinomimeticum duidt op producten die hun oorsprong vinden in ruwe opium, het gedroogde melksap van de papaver (Papaver somniferum). Een alcoholisch extract van opium was laudanum. De bedwelmende en pijnstillende werking van opium is reeds lang bekend, en men heeft de werkzame bestanddelen weten te isoleren (zoals morfine) en vervolgens te modificeren om de bijwerkingen te reduceren

In tegenstelling tot een andere grote groep pijnstillers, de NSAID's (niet steroïdale anti-ontstekingsmiddelen), hebben morfinomimetica geen ontstekingsremmend effect. Zij remmen de pijngewaarwording doordat zij zich aan bepaalde receptoren in het centrale zenuwstelsel binden. Zij hebben daarmee een werking die lijkt op die van de endogene pijnstillers endorfines, dynorfines en enkefalines. Deze drie stoffen zijn alle neuropeptiden (kleine eiwitten in het centrale zenuwstelsel die min of meer als hormoon fungeren). Hierdoor zijn morfinomimetica vaak verslavend.

Classificatie van de morfinomimetica

Een morfinomimeticum wordt soms ook wel 'opioïde' of 'opiaat' genoemd. Het verschil tussen beide benamingen is echter lang niet altijd even duidelijk, en ze worden in de literatuur en handboeken dan ook kriskras door elkaar gebruikt. Een indeling die algemeen aanvaard is, is de volgende:

• Opiaten:
  • Natuurlijke stoffen: dit zijn stoffen die van nature voorkomen, zoals morfine en codeïne;
  • Semi-synthetische stoffen: dit zijn natuurlijke stoffen waarbij kleine chemische modificaties zijn aangebracht, zoals heroïne, nicomorfine, hydromorfon en 14-Methoxymetopon.
• Opioïden:
  • Lichaamseigen stoffen: deze stoffen worden door het lichaam zelf aangemaakt, bijvoorbeeld bij inspanning, zoals endorfine.
  • Synthetische stoffen: deze stoffen worden geheel kunstmatig in de fabriek gemaakt, zoals methadon, de fentanylanalogen, pethidine en piritramide.

Lijst van opioïden

• alfentanil voor anesthesie ontwikkelde snelle kortwerkende pijnstiller
• buprenorfine een pijnstiller en substituut bij opiaatverslaving
• butorfanol 7x krachtiger pijnstiller dan morfine, onder andere gebruikt in de diergeneeskunde
• carfentanil een derivaat van fentanyl, even krachtig dan heroïne
• codeïne hoestonderdrukker, matige pijnstiller
• dextromethorfan kriebelhoestonderdrukker
• dextromoramide, 3x sterker dan morfine, snel werkend tegen pijn bij kanker, 3x sterkere euforisch drug dan heroïne, in meeste landen zeer beperkt verkrijgbaar wegens verslavend effect.
• dextropropoxyphene milde pijnstiller, meestal vermarkt in combinatie met paracetamol, is in de meeste landen van de markt genomen wegens risico's op fatale overdosis
• dihydrocodeïne gelijkaardig aan codeïne
• difenoxin behandeling van diarree
• eluxadoline tegen buikpijn bij mensen met het prikkelbaredarmsyndroom
• etorfine een 1000x tot 3000x sterkere pijnstiller dan morfine
• fentanyl een 80x sterkere pijnstiller dan morfine
• hydrocodon krachtige pijnstiller en hoestonderdrukker, verkrijgbaar in combinatie met paracetamol of ibuprofen, voor langdurige zware pijnbestrijding
• hydromorfon een 10X krachtiger pijnstiller dan morfine
• ketobemidone sterke pijnstiller, even sterk als morfine
• methadon een morfine-agonist, afkickmiddel voor heroïneverslaafden
• methylnaltrexon krachtig laxeermiddel
• metopon derivaat van hydromorfon
• morfine sterke pijnstiller, neemt benauwdheid weg bij gevorderde kanker en terminaal COPD
• nalbufine
• nalmefeen gelijkaardige structuur en werking als naltrexon
• naloxon een opoide antagonist en tegengif tegen overdosis opioïden
• naltrexon een antagonist tegen alcoholisme
• oxycodon een krachtige pijnstiller 2x sterkere pijnstiller dan morfine, voorgeschreven na operatie en bij kanker
• oxymorfon
• ohmefentanyl een van de meest krachtige pijnstiller (18.000x morfine), gebruikt bij de anesthesie van grote dieren zoals olifanten
• pethidine pijnstiller gebruikt tijdens bevalling
• piritramide, acute pijnstiller, wordt geïnjecteerd, 0,75x zo sterk dan morfine
• prodine, een analogon van pethidine, pijnstiller bij bevallingen en tandheelkunde
• remifentanil een anestheticum
• sufentanil een 500x sterkere pijnstiller dan morfine
• tapentadol verlicht ernstige chronische pijn
• tilidine, pijnstiller alleen verkrijgbaar met antagonist naloxon om misbruik te bemoeilijken
• tramadol een pijnstiller neuropathische pijn