Wilhelmina der Nederlanden

Wilhelmina Helena Pauline Maria (31 augustus 1880 - 28 november 1962), prinses van Oranje-Nassau, was van 1890 tot 1948 koningin der Nederlanden.

Geboorte

Wilhelmina was het enige kind van koning Willem III bij zijn tweede vrouw Emma, en werd geboren op Paleis Noordeinde. Haar kinderperiode werd gekenmerkt door een nauwe band met haar ouders, vooral met haar vader, die reeds 63 jaar was toen zij werd geboren. Toen Willem III stierf op 23 november 1890 werd Wilhelmina koningin. Tot zij 18 jaar oud was regeerde haar moeder Emma in als regentes in haar naam. In het Groothertogdom Luxemburg waren vanwege de daar geldende Salische wet alleen mannelijke afstammelingen erfgerechtigd. Daarom ging de groothertogelijke kroon over op een ander lid van het Huis Nassau, Adolf.

Koningschap en huwelijksleven

Op 6 september 1898 werd Wilhelmina ingehuldigd in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Op de leeftijd van twintig jaar, twee jaar na haar inhuldiging, dwong zij internationaal respect af (met uitzondering van de regeringen in de Angelsaksische wereld) toen zij een Nederlands marineschip opdracht gaf de Britse blokkade van Zuid-Afrika te negeren en Paul Kruger, de verslagen president van Transvaal, te evacueren. In 1901 trad Wilhelmina in het huwelijk met Hendrik, zoon van groothertog Frederik Frans II van Mecklenburg-Schwerin. Volgens verschillende berichten had prins Hendrik verscheidene buitenechtelijke kinderen. Hun huwelijk was ongelukkig, en bracht eerst vier miskramen.

Dit leidde bij sommigen tot onrust, daar indien Wilhelmina kinderloos zou overlijden de troon waarschijnlijk naar een Duitser zou gaan. Men vreesde voor een vergrote Duitse invloed op of zelfs annexatie van Nederland. Naastgerechtigde tot de troon was Wilhelmina's achterneef Willem Ernst, groothertog van Saksen-Weimar-Eisenach.

Wilhelmina (Jeugdfoto)

Op 30 april 1909 werd er dan toch een kind geboren, Juliana, hetgeen als een wonder werd beschouwd en in geheel Nederland spontaan werd gevierd. Als toegewijd moeder aanbad Wilhelmina hun dochter en zij bracht veel uren door met samen spelen. Ze kleedde en verzorgde haar kind zelf, in plaats van dit aan een kindermeisje over te laten. In de doopdienst voor Juliana ging de hofprediker dr. J.H. Gerretsen voor. De koningin leerde haar dochter de protestantse bijbel zowel als alle facetten van het koninkrijk. Mede als gevolg hiervan ontwikkelden moeder en dochter een hechte band.

Voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog

Voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog bezocht de jonge Wilhelmina keizer Wilhelm II van Duitsland. Deze pochte tegenover de kind-koningin van het kleine landje dat zijn gardisten bijna twee meter lang waren. Wilhelmina glimlachte beleefd en antwoordde dat, wanneer de sluizen geopend werden, dit kleine landje twee en een halve meter onder water stond.

Na de Eerste Wereldoorlog vroeg deze zelfde keizer op 10 november 1918 Wilhelmina asiel. Hij bracht daarbij 'enkele kleinoden' mee, 59 wagonladingen. Wilhelmina verleende hem dit asiel, ondanks een dreigende eis van België tot annexatie van Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Limburg.

Wilhelmina bleek een krachtdadig vorstin, die haar bevoegdheden uitbuitte. Met name in de Amerikaanse pers zijn berichten gepubliceerd dat zij door haar goede zakelijk inzicht het familiekapitaal vergrootte tot een miljard dollar. De Nederlandse koninklijke familie zou een van de grootste aandeelhouders van Koninklijke Olie zijn. Zij koos de zijde van Engeland en de Verenigde Staten inzake de annexatie van Mexicaanse olie. Haar sterke wil bracht Nederland ook in conflict met Venezuela over de Nederlandse Antillen. (In 2003 heeft Prins Bernhard zich tot Forbes Magazine gewend met cijfers die een veel minder goudomrand financieel plaatje te zien gaven.)

Wilhelmina ontwikkelde zich tot een van de invloedrijkste monarchen sinds Willem van Oranje. Als negentien jaar oude koningin bood ze een van haar koninklijke paleizen in Den Haag aan als plaats waar landen hun geschillen vreedzaam konden laten beslissen door deze voor te leggen aan het Permanente Hof van Arbitrage.

Hoewel zij hielp om Nederland gedurende de Eerste Wereldoorlog neutraal te laten blijven, besloot Engeland om een handelsblokkade tegen Nederland in te stellen.

Na de Eerste Wereldoorlog

Burgerlijke onrust, aangemoedigd door de communistische revolutie in Rusland in 1917, stak in de naoorlogse jaren ook in Nederland de kop op. Een proclamatie door Wilhelmina kalmeerde de gemoederen toen ook de verschillen tussen extreem rijk en extreem arm werden aangepakt: ziekenhuizen, nieuwe woningen en beperking van de uitbuiting van arbeiders. De grote waterstaatkundige werken in de Zuiderzee stimuleerden de ontwikkeling. Nederland ontwikkelde zich tot een industriële natie.

Het overlijden van haar echtgenoot in 1934 bracht een moeilijk jaar ten einde, waarin ook haar moeder overleed.

Enkele jaren later, in 1937, was er weer reden voor een betere stemming: dochter Juliana trouwde met prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld en in 1938 werd Beatrix als Wilhelmina's eerste kleindochter geboren.

In februari 1939 werd besloten tot de bouw van een centraal vluchtelingenkamp voor uit Duitsland gevluchte joden. Gekozen werd voor een locatie bij Elspeet. Koningin Wilhelmina verzette zich daar tegen; zij vond de afstand van twaalf kilometer tot haar zomerverblijf paleis Het Loo veel te weinig. Het kamp werd uiteindelijk bij Hooghalen gebouwd (kamp Westerbork).

De Tweede Wereldoorlog

Op 10 mei 1940 viel Duitsland Nederland binnen. Koningin Wilhelmina en haar gezin vluchtten naar Engeland. In Londen gaf ze leiding aan de Nederlandse regering in ballingschap. Evenals Winston Churchill zond Wilhelmina radioboodschappen aan haar volk, via Radio Oranje. Zoals altijd nam ze geen blad voor de mond. Adolf Hitler noemde ze de 'aartsvijand van de mensheid'. Ondanks de hierop gestelde straf werden de uitzendingen in Nederland veel beluisterd. Gedurende de bijna vijf jaar durende bezetting groeiden zij en de kleur oranje uit tot het symbool van bevrijding. Dit uitte zich in kleine zaken als het planten van oranje bloemen of het tonen van wortels zonder groen bij de groenteboer. Gedurende de oorlog werd zij bijna gedood door een Duitse bom die dichtbij haar huis in South Mimms in Engeland neerkwam. Verscheidene van haar lijfwachten kwamen hierbij om, en het huis werd beschadigd. Zie voor meer over deze periode Koningin Wilhelmina in de Tweede Wereldoorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog

Wilhelmina stimuleerde na de oorlog de wederopbouw van Nederland. Uit woede over het gebruik van Paleis het Loo door de Nazi's, gaf zij opdracht dit paleis af te breken. Het gezonde verstand overwon echter. Zij bracht persoonlijke bezoeken door het hele land, soms op de fiets.

Haar rol tijdens de politionele acties in Nederlands-Indië was onderwerp van scherpe kritiek. Na een vijftigjarige ambtsperiode deed zij in 1948 troonsafstand ten gunste van haar dochter Juliana.

Na haar troonsafstand trok zij zich terug in Paleis het Loo. Tijdens de watersnoodramp van 1953 trad zij nog enkele malen in het publiek op, zij het per auto in plaats van op de fiets. Zij werkte tot op hoge leeftijd aan haar zakelijke investeringen, waarbij zij onder andere contact had met de Amerikaanse familie Mellon en de Europese Rothschilds. Gedurende haar laatste levensjaren schreef ze haar autobiografie 'Eenzaam maar niet alleen'. Wilhelmina stierf op 28 november 1962, 82 jaar oud, en werd bijgezet in het familiegraf in de Nieuwe Kerk in Delft. Haar hele leven had zij geen voet in Nederlands-Indië gezet. Na haar dood nam de invloed van de Nederlandse monarchie af, al bleef het koningshuis populair.