Akureyri

**Akureyri**
Plaats in IJsland
	;
	IJsland
Situering
Regio	Norðurland eystra
Coördinaten	65° 41′ NB, 18° 5′ WL
Algemeen
Oppervlakte	125 km²
Burgemeester	Ásthildur Sturludóttir
Overig
Gemeentecode	600
Portaal	Noord-Europa

Akureyri (klemtoon op de eerste lettergreep) is een stad in het noorden van IJsland. Het is naar inwonertal de vierde stad van het land (18.235 inwoners in 2016), maar het is de enige grotere stad buiten de regio Reykjavik. Akureyri ligt aan de Eyjafjörður, dat "eilandfjord" betekent: in dit fjord ligt het eiland Hrísey. Akureyri wordt ook weleens de "hoofdstad van het noorden" genoemd (höfuðborg norðurlands).

Akureyri is bekend om zijn botanische tuin en de vele goed onderhouden particuliere tuinen rondom de woningen met bomen, planten en bloemen; zeker gezien de geografische ligging (net beneden de poolcirkel) van de stad een bijzonderheid. Andere plaatsen in Noord-IJsland zijn Húsavík, Hvammstangi, Ísafjörður, en Þórshöfn.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

De eerste bewoner van het gebied rondom Akureyri was de Viking Helgi de magere Eyvindarson, een van de vele Noren die aan het eind van de 9e eeuw Noorwegen verlieten om zich op IJsland te vestigen. Hij vestigde zich bij Kristnes. Akureyri wordt voor het eerst genoemd in 1562 toen daar een vrouw voor overspel werd veroordeeld. In de 17e eeuw gebruikten Deense handelaars de landtongen (IJslands: eyri) die in de Eyjafjörður uitstaken, voor hun pakhuizen. Ze hadden deze plek uitgezocht wegens de aanwezigheid van een natuurlijke haven en de vele goede weigronden in de omgeving. De naam Akureyri is ook min of meer van deze natuurlijke omgeving afgeleid en betekent zoiets als akkerlandtong. De Deense handelaars woonden alleen tijdens de zomermaanden in Akureyri; in de winter sloten ze hun bezittingen af en vertrokken ze naar huis. Permanente bewoning van Akureyri begon in 1778 en de plaats verkreeg acht jaar later stadsrechten door de toenmalige Deense koning, tezamen met vijf andere plaatsen. Hij hoopte daarmee de leefomstandigheden in IJsland te verbeteren, omdat in die tijd stedelijke bewoning in IJsland vrijwel afwezig was en feitelijk nog nooit bestaan had. Desondanks steeg het permanente inwonertal tot niet hoger dan twaalf. In 1836 verloor Akureyri zijn rechten, maar in 1862 kreeg het die terug. Vanaf die tijd begon Akureyri te groeien, ook weer door de aanwezigheid van goede havenfaciliteiten en mogelijk meer door de productieve agroculturele groei van de omgeving. Met de komst van de bijbehorende industrie kwam de groei in een stroomversnelling en werd het de voornaamste inkomstenbron van de stad.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog was Akureyri de basis voor de Catalinawatervliegtuigenvloot van de Noors-Britse RAF Squadron, die konvooien van de Verenigde Staten naar Engeland en Moermansk tegen aanvallen van Duitse onderzeeërs beschermde.

In de twintigste eeuw voltrok zich ook in IJsland het proces van de urbanisatie. Handel en dienstverlening werden de belangrijkste bronnen van inkomsten in Akureyri, terwijl de goederenproducerende en -verwerkende industrieën in de jaren negentig juist afnamen.

In het begin van de 21e eeuw is de visverwerkende industrie in Akureyri in opkomst, en verwacht wordt dat deze zich verder zal ontwikkelen. De universiteit van Akureyri werd in 1987 opgericht en groeit snel.

Winkelstraat in Akureyri
Akureyri skyline
Katholieke kerk
Regenboog over Akureyri, augustus 2009
Gezicht op de bergen, nabij de stad
Nonnahús, museum gewijd aan kinderboekenschrijver Jón Sveinsson

Geschiedenis van inwoneraantallen[bewerken | brontekst bewerken]

Het inwoneraantal van Akureyri is in de laatste 250 jaar alleen maar toegenomen, vooral vanaf het begin van de 20e eeuw, omdat de stad een goede ligging heeft, maar ook door de opkomst van industrie en andere moderne apparatuur. In de laatste 50 jaar kwam er een versnelde groei omdat toen veel mensen van het platteland of kleine dorpjes naar de grotere steden (zoals Reykjavik, Garðabær, Kópavogur, Hafnarfjörður, Keflavík, Selfoss, Egilsstaðir en Akureyri) verhuisden voor hun werk. Ook nu is hier nog steeds sprake van.

Inwonersaantallen van Akureyri.
1786	12
1850	187
1870	313
1880	439
1890	602
1901	1.370
1910	2.084
1920	2.575
1930	4.198
1940	5.564
1950	7.188
1960	8.835
1965	9.642
1970	10.755
1975	11.970
1980	13.420
1985	13.766
1990	14.174
1995	14.920
2000	15.385
2005	16.736
2009	17.481
2013	17.797

Bestuur[bewerken | brontekst bewerken]

Akureyri wordt bestuurd door een gemeenteraad. Deze raad heeft 11 leden die elke vier jaar rechtstreeks door de bevolking gekozen kunnen worden. Iedereen van 18 jaar en ouder die in de gemeente woont heeft stemrecht. De burgemeester wordt door de gemeenteraad benoemd. Meestal is dat iemand uit de gemeenteraad, maar ze mogen ook een niet-lid aanwijzen.

Burgemeesters van Akureyri[bewerken | brontekst bewerken]

1919-1934 - Jón Sveinsson
1934-1958 - Steinn Steinsen
1958-1967 - Magnús Guðjónsson
1967-1976 - Bjarni Einarsson
1976-1986 - Helgi M. Bergs
1986-1990 - Sigfús Jónsson
1990-1994 - Halldór Jónsson
1994-1998 - Jakob Björnsson
1998-2007 - Kristján Þór Júlíusson
2007-2009 - Sigrún Björk Jakobsdóttir
2009-2010 - Hermann Jón Tómasson
2010-2018 - Eiríkur Björn Björgvinsson
2018-heden - Ásthildur Sturludóttir

Geografie[bewerken | brontekst bewerken]

Akureyri ligt aan de westelijke zijde van de basis van de langste fjord van IJsland, de Eyjafjörður. Het wordt omgeven door bergen, waarvan de Súlur (1213 meter) de hoogste is, gevolgd door de Hlíðarfjall (1116 meter) waar een skigebied gelegen is. De kust is een smalle en vlakke landstrook. Eerder staken er meerdere landtongen in de fjord uit. Later zijn deze oppervlakten door landwinning vergroot. De Glerá (glasrivier) stroomt dwars door Akureyri en verdeelt het als het ware in tweeën. De Glerá heeft de grootste landtong, Oddeyri, neergelegd. Het wateroppervlak tussen Oddeyri en de basis van de fjord (waar de rivier Eyjafjarðará in uitmondt) wordt Pollurinn genoemd. Het centrum van Akureyri is het Ráðhústorg, een plein met daar omheen het winkel- en uitgaansgebied. Akureyri is in vier delen verdeeld: Innbær (het oudste deel van de stad), Brekkan (op de top van een heuvel), Oddeyri op het schiereilandje met dezelfde naam en Glerárhverfi aan de noordzijde van de Glerá. Dit laatste deel wordt ook wel Þorpið (het dorp) genoemd. Door de ligging van Akureyri aan de basis van een lange fjord en de omgeving van de bergen heerst er meer een landklimaat dan een zeeklimaat, waardoor de temperatuurschommelingen aanzienlijk kunnen zijn (relatief warm in de zomer en koud in de winter). De bergen beschermen Akureyri tegen sterke wind. Het eiland Grímsey, 40 km uit de kust op de poolcirkel gelegen, behoort tot de gemeente Akureyri.

Economie[bewerken | brontekst bewerken]

Belangrijkste bedrijven[bewerken | brontekst bewerken]

Samherji (visverwerking)
Norðurmjólk (zuivelverwerking)
Brim HF
Vífilfell (brouwerij)

Verkeer en vervoer[bewerken | brontekst bewerken]

Door de locatie is Akureyri een transportcentrum voor de regio. Akureyri is goed door de lucht, over zee en over land te bereiken. De ringweg (IJslands: hringvegur) loopt door Akureyri heen en verbindt het met de rest van het eiland. De plaats heeft een luchthaven die voornamelijk voor binnenlandse vluchten wordt gebruikt, maar ook voor buitenlandse. Zo vliegt Air Iceland dagelijks regelmatig naar Reykjavik, maar er vertrekken ook vluchten naar Grímsey, Vopnafjörður en Þórshöfn.

De haven van Akureyri is van vitaal belang voor de stad en de omliggende regio. Zo meren hier de vissersboten af en leveren de vangst aan de visverwerkende industrie. De haven is ook belangrijk voor het toerisme, omdat meerdere cruiseschepen in de zomermaanden Akureyri aandoen. Daarnaast wordt er veel vracht en goederen via de haven verhandeld.

Winkelgebieden[bewerken | brontekst bewerken]

De grootste winkelstraten in Akureyri zijn Hafnarstræti en Aðalstræti, maar ook Kaupvangsstræti en Ráðhústorg liggen in het centrum. Ook Akureyri beschikt over een vrij groot overdekt winkelcentrum (Glerártorg) met meer dan 30 winkels. Het werd eind 2000 geopend. Sinds de opening van dit winkelcentrum is de markt behoorlijk gegroeid in Akureyri.

Ook bevindt zich nog een klein buurtwinkelcentrum vlak bij het centrum Sunnuhlið, maar hier zijn maar zo'n 4 tot 5 winkels aanwezig.

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Akureyrarkirkja - prominente Evangelisch-Lutherse kerk (ook wel IJskerk genoemd)
Péturskirkja - katholieke kerk aan de Eyrarlandsvegur 26, een fraai huis uit 1912 dat in 1952 door de kerk verkregen is
Laxdalshús - het uit 1795 daterende oudste huis van Akureyri, aan de Hafnarstræti 11
Listagarður Akureyrar - de botanische tuin aan de Eyrarlandsvegur
Nonnahús - huis en museum van de schrijver Jón Sveinsson
Sigurhæðir - huis en museum van Matthías Jochumsson, de tekstdichter van Lofsöngur, het IJslandse volkslied
Davíðhús - dateert uit 1944 aan de Bjarkarstígur 6, is een museum ter herinnering aan de dichter Davíð Stefánsson
Friðbjarnarhús - gebouw uit 1856, en tevens museum van de IJslandse Orde van Goede Tempelieren
Leikfélag Akureyrar - theater
Nýja bíó - bioscoop in het centrum uit 1929
Akureyri Art Museum - kunstmuseum