Brienz/Brinzauls
Voormalige gemeente in Zwitserland 
| |||
|---|---|---|---|
 | |||
  | |||
| Situering | |||
| Kanton | Graubünden | ||
| District | Albula | ||
| BFS/OFS/UST-code | 3512 | ||
| Soort gemeente | Voormalige gemeente | ||
| Coördinaten | 46° 40′ NB, 9° 36′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 13,37 km² | ||
| Inwoners (31-12-2013) |
128 | ||
| Hoogte | 1144 m | ||
| Overig | |||
| Postcode | 7084 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Foto's | |||
| |||
| Brienz/Brinzauls gezien vanuit het westen. Het schip van de kerk wijst min of meer de richting aan waar de Piz Linard ligt. | |||
| |||
Brienz/Brinzauls (tot 1996 officieel in het Duits Brienz; Italiaans (verouderd): Brienzola) is een dorp en voormalige gemeente in het Zwitserse kanton Graubünden en maakt deel uit van het district Albula. De Duitse naam is Brienz, de Reto-Romaanse is Brinzauls;[1] ook Brienz GR wordt gebruikt, ter onderscheiding van Brienz in het kanton Bern. Het dorp ligt aan de voet van de Piz Linard. Tot het dorp wordt ook de buurtschap Vazerol gerekend, die een kilometer westelijker ligt.
In 2015 is de gemeente gefuseerd met Alvaneu, Alvaschein, Mon, Stierva, Tiefencastel en Surava tot de nieuwe gemeente Albula/Alvra. In 2007 telde Brienz/Brinzauls 114 inwoners, in 2019 nog circa tachtig, in 2023 nog zeventig.
De helling boven het dorp en de ondergrond zijn instabiel, wat schade en gevaar oplevert. In mei 2023 is het dorp daarom ontruimd en in juni dat jaar stortte een deel van de rotswand in. Het is onzeker of de bewoners na deze rotslawine kunnen terugkeren. Al zo'n zes jaar tevoren werd duidelijk dat er vroeg of laat geëvacueerd zou moeten worden.[2]
Geschiedenis en gemeentewapen[bewerken | brontekst bewerken]
Het gemeentewapen toont Borromeïsche ringen, die verwijzen naar het feit dat de Drie Bonden hier vergaderingen belegden in de hof Vazerol, mogelijk maar af en toe. De ringen zijn geel op een blauw vlak, in heraldische termen goud en lazuur. De kleuren verwijzen naar de Zehngerichtenbund, de noordelijkste bond van deze 14e en 15e-eeuwse vrijstaat.[3] Het dorp lag aan de zuidgrens van de Zehngerichtenbund.
Ligging en omgeving[bewerken | brontekst bewerken]
Het dorp ligt op 1144 meter hoogte op een terras in een aardverschuivingsgebied. Het bevindt zich op de noordhelling van het dal van de Albula, op een kleine kilometer van de rivier. De doorgaande wegen en ook de Albulaspoorlijn aan de zuidkant van de rivier volgen overwegend het dal en lopen dus in oost-westrichting. De smalspoorlijn is sinds 2008 een werelderfgoed.[4] Het dorp heeft overigens geen aansluiting op deze lijn; spoorreizigers nemen vanaf Chur de PostAuto.
De rotsplaat waarop het dorp gebouwd is, ligt op een honderdvijftig meter dikke laag vervormbaar gesteente en schuift in delen naar de vallei toe,[5][6] zodat er breuken ontstaan in huizen en wegen.[7][8] De buurtschap Vazerol ligt echter buiten het schuivende gebied.
De verschuivingen zijn al sinds de 19e eeuw bekend, maar gaan steeds sneller. Sinds 2017 zijn grote verbouwingen en nieuwbouw verboden. Bij metingen in 2019 bleek dat het dorp een meter per jaar verschoof;[1] geen enkel ander dorp in Zwitserland bewoog zo snel.[8]
Observaties en waarschuwingssystemen[bewerken | brontekst bewerken]
De bewegingen op de berg worden sinds 1930 in de gaten gehouden.[9] Al in 2019 was er een waarschuwingssysteem, zodat bewoners voor een instorting minstens zes uur de tijd zouden hebben om te evacueren. Ook is er een verkeerslichtensysteem dat op de doorgaande weg door Brienz/Brinzauls automatisch rood licht geeft als er vallend gesteente dreigt.
Instabiele rotsmassa[bewerken | brontekst bewerken]
In mei 2023 is het dorp ontruimd omdat de zuidflank van de Piz Linard, op ruim tweehonderd meter ten noorden van het dorp, dreigde in te storten. 22 miljoen kubieke meter rots is instabiel[8] en een middendeel, aangeduid als Insel (eiland) schuift steeds sneller naar beneden. Metingen in dit deel van twee miljoen kubieke meter gaven in november 2022 een snelheid van 24 millimeter per dag aan; eind maart 2023 was dat 36 mm en in de eerste week van mei 84 tot meer dan 100 mm per dag.[10] Het onderste deel van het eiland kwam in april zelfs al tot 250 millimeter per dag. In de dagen voor de instorting van 15 mei werd drie tot vijf meter per dag gemeten.
Overnachten in het dorp zou vanaf de nacht van 12 op 13 mei 2023 verboden worden, maar nog op de avond van 12 mei werd de alarmfase verhoogd en werd het dorp volledig afgesloten. Mensen en huisdieren zijn geëvacueerd. Het is niet bekend of de bewoners kunnen terugkeren.
Scenario's[bewerken | brontekst bewerken]
Geologen verwachtten een gedeeltelijke instorting van de wand en hielden rekening met drie scenario's:
- Een beperkte bergstorting (Felssturz; rotsval); de kans daarop wordt op zestig procent geschat. Hierbij kunnen enkele duizenden kubieke meters rots in het dorp terecht komen.
- Een verschuiving van voornamelijk kleiner materiaal (Schrott), zoals gruis, stenen en kleine rotsblokken; de kans zou dertig procent zijn.
- Een grote bergstorting (Bergsturz; bergval); de kans is tien procent, maar als dit zich voordoet is enorme schade te verwachten.
In alle scenario's zou Brienz/Brinzauls getroffen worden.[11][12]
Vanwege de grote hoeveelheid instabiel materiaal werd de situatie in Zwitserse media op voorhand vergeleken met de bergstorting van Bondo. In het Zwitserse dorp Bondo stortte in 2017 drie miljoen m³ gesteente naar beneden.
Rotslawine[bewerken | brontekst bewerken]
Een maand na de evacuatie, op 13 juni, werd de risicoschatting verhoogd omdat in de rotswand boven het dorp verschuivingen van drie tot vijf meter per dag gemeten waren.[13] Op 15 juni kwam net voor middernacht twee derde van het losse gesteente van de Insel naar beneden,[14] waarbij een diepe vore in de rotswand ontstond. Deze rotslawine heeft de weg naar Lenzerheide bedolven en vernield en heeft een steile helling gevormd op enkele meters van de dorpsbebouwing, maar het dorp zelf heeft geen zichtbare schade.[14] Er werd onderzocht of het dorp nog acuut gevaar loopt. Op 3 juli 2023 mocht het dorp weer bewoond worden.[15] Het tracé Tiefencastel-Filisur van de Albulaspoorlijn, met het bekende Landwasserviaduct, werd afgesloten omdat er rotsblokken op zouden kunnen liggen. Ook de doorgaande weg van Tiefencastel naar Surava werd afgesloten, maar is op 16 juni weer vrijgegeven.[14] Ook de Albulapas moest dicht, zodat de Ronde van Zwitserland ingekort werd: de zesde etappe zou in Chur starten in plaats van La Punt.[16] Deze etappe werd later echter nog verder ingekort en geneutraliseerd vanwege het overlijden van Gino Mäder na een val in de vijfde etappe.
Foto's[bewerken | brontekst bewerken]
Klik om op de vergroting de namen van de dorpen te zien via een mouse-over.
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
- Statistische gegevens over deze gemeente bij Bundesamt für Statistik
- YouTube — Een reeks informatiebijeenkomsten van de gemeente over de dreigende instorting van de rotswand
Bronnen, noten en/of referenties
|
