Gebruiker:Chescargot/Kandilli

Kandilli

Wijk in Turkije
Situering
Provincie	Istanboel
District	Üsküdar
Foto's
De pier van Kandilli met aan de overkant van het water het kasteel van Roemelië
Portaal    Turkije

Mediabestanden

Kandilli is een wijk in het district Üsküdar, in de Turkse stad Istanboel. Kandilli ligt aan de Aziatische kant van de Bosporus, tussen de eerste en tweede Bosporusbrug en markeert het smalste en diepste deel van de Bosporus, die daar iets meer dan 700 meter breed en 110 meter diep is. Kandilli wordt aan de zuid- en noordzijde begrensd door de respectievelijke wijken Vaniköy en Göksu.

De geschiedenis van Kandilli gaat terug naar de Byzantijnse tijd, waarvan heden nog sporen te vinden zijn. In de Ottomaanse tijd was Kandilli bij de sultans een populair buitenverblijf en is er in de de tweede helft van de 19e eeuw de Adile Sultan paleis gebouwd, later beter bekend als het Kandilli Kız Lisesi (Kandilli meisjesschool). In die periode werd Kandillli ook populair onder vooraanstaande families uit binnen- en buitenland en verkreeg het een karakter van een chic dorpje met aan de waterlijn een rits waterpaviljoenen, typisch voor de Bosphorus. Halverwege de 20e eeuw raakten de vele historische gebouwen in Kandilli in verval, maar tegen het eind van die eeuw werd de wijk in het Bosporus monumentenbeschermingsprogramma opgenomen en wordt het sindsdien geleidelijk aan gerestaureerd. Anno 2023 is Kandilli een aantrekkelijk kleine groene wijk, mede bekend om Kandilli rasathanesi, een sterrenwacht waar zich ook het nationale onderzoekscentrum van aardbevingen bevindt.

Oorsprong naam

'Kandilli' betekent 'met lantaarn' en verwijst naar het historische gebruik van lantaarntjes aan de kustlijn. Over de oorsprong van dit gebruik gaan verschillende verhalen de ronde. Een hiervan suggereert dat in 1632 de toenmalige sultan Murat IV de bouw van een paleis verordonneerd zou hebben in wat toen een tuin aan de Bosporus was. Korte tijd na verblijf aan dit paleis (er is overigens geen bewijs van het ooit bestaan hebben van deze paleis) werd een zoon geboren, wat gevierd werd door de tuin gedurende zeven nachten met lantaarntjes te versieren. Sindsdien zou men deze tuin Kandillibahçesi (Kandillituin) gaan noemen, wat later dus Kandilli werd.

Een ander verhaal suggereert dat, omdat de neus van Kandilli in het nauwste en door verraderlijke stromingen gevaarlijkste deel van de Bosporus ligt, de passerende boten in het verleden met een lantaarn (kandil) - een eenvoudige vorm van een vuurtoren - gewaarschuwd werden.

Geschiedenis

Byzantijnse tijd

De oudste sporen van beschaving in Kandilli dateren uit de Byzantijnse tijd. Zo zijn er indicaties dat ene Brokhtoi (of Prookhtoi) er een buitenhuis en een kerk heeft laten bouwen. Tevens zou in deze omgeving twee kloosters bestaan hebben die door de Sassaniden middels brandstichting vernietigd waren.

Ottomaanse tijd

De beter gedocumenteerde geschiedenis van Kandilli begint echter pas in de 16e eeuw, toen de sultans Kandilli veelvuldig bezochten voor ontspanning en picnics. Murat I had een grote bijdrage aan de ontwikkeling van het toenmalige gehucht: hij zorgde voor de verkaveling en verkoop van het land voor de bouw van huizen en paviljoenen. Hij liet er tevens een basisschool bouwen en zorgde voor de ontwikkeling van de kustlijn dat heden met waterpaviljoenen gevuld is. Heden zijn nog drie waterbronnen uit zijn tijd te bezichtigen: Mahmud I bron uit 1751, in het begin van de Iskele caddesi, de Davadar Mehmed Paşa bron uit 1765 en uit hetzelfde jaar de Feyzullah Efendi bron.

Mahmud I Iiet aan de voet van het dorp tevens een hamam bouwen. Dit typische voorbeeld van een kleine tweekamerig dorpsbadhuis was tot in de eerste jaren van de 20e eeuw in gebruik, waarna het vervallen en opgeruimd is.

Murat II bouwde op het pierpleintje (İskele meydani) de Murat II bron, tesamen met een stijgsteen (trapje voor het besteigen van de paard). Murat III, Mehmed III, Murat IV, en Mehmed IV besteedden in Kandilli relatief veel tijd aan de aanleg van koninklijke sier- en moestuinen, en aan de bouw en onderhoud van paviljoenen.

(map 1805)

19e eeuw - Stichting Turkse Republiek

De pier van Kandilli in 1905

In 1850 werd de stoombootsteiger aangelegd en werd Kandilli stukken eenvoudiger bereikbaar. Het was een impuls voor de ontwikkeling van het toenmalige dorpje, waar toen in rap tempo meerdere grote waterpaviljoenen gebouwd die heden nog vanaf de Bosporus te zien zijn. Kandilli werd een dorpje waar zich veel vooraanstaande en buitenlandse gezinnen vestigden. Met name in de Sıraevler Sokak ('huizenrijstraat') woonden diverse rijke gezinnen, die hun eigen cultuur meebrachten. In de jaren 1860 liet sultan Abdülaziz de Sultan Adile paleis bouwen in Sıraevler sokak op de top van de heuvel met een wijde panorama over de Bosporus.

Kandilli vóór de brand van 1916

Kandilli heeft gedurende haar geschiedenis onder diverse branden geleden. Bij de zogenaamde 'gastankerbrand' in 1916, gedurende een zware fase in de Eerste Wereldoorlog was er mogelijk sprake van sabotage. Volgens een lezing was elders op de Bosporus een vlot met gastanks ontploft en in brand gevlogen. Het vlot raakte los en dreef ongecontroleerd richting de kustlijn van Kandilli. Volgens de Britse schrijfster Dorina Neave, die jarenlang in Kandilli heeft gewoond, schreef dat een gastanker ontploft was en het brandende gas met de wrakstukken naar Kandilli gedreven was. Ongeacht de lezing, zodra de brandende wrakstukken de kustlijn bereikte, vatte het houtwerk aldaar snel vlam vatte en het vuur greep om zich heen. Gedurende deze brand werden 31 waterpaviljoenen en huizen en de moskee in de as gelegd.

(map 1920)

Bij de stichting van het Turkse republiek keerden veel buitenlandse families terug naar hun land van herkomst en werd Kandilli bevolkt door meer Turken.

Verval en wederopstand

Deze wisseling van de wacht betekende dat Kandilli langzaam in verval raakte. Halverwege de twintigste eeuw was de eens zo welgestelde wijk in een troosteloze staat.

In 1983 werd de Bosporuswet (Boğaziçi Kanunu) van kracht, wat betekende dat het hele gebied aan weerszijden van de Bosporus een beschermde status kreeg en er bijna alleen gebouwd mocht worden in de traditionele stijl en dan alleen op die plekken waar van oudsher gebouwen bestaan hebben. Kandilli is sinds die tijd door vooral private investeringen weer geleidelijk aan gaan opbloeien. Dit ging niet zonder tegenslagen, waaronder een grote brand in 1986 die het Sultan Adile Paleis, toen in gebruik als internaat voor de Kandilli meisjesschool, in de as legde. Dit gebouw werd gerestaureerd en functioneert sinds 2007 als cultureel- en conferentiecentrum.

Beschrijving

De kustlijn van Kandilli met de waterpaviljoenen is een attractie voor toeristische boten. Ook de wandeling die van de pier naar Akıntıburnu, de neus van kandilli waar de Bosporus het smalst wordt in toeristische tochten aangeboden. De twee heuvelige uitlopers bieden een wijdse panorama over de Bosporus, evenals het punt waar Rasathane staat. In de wijk zijn vele traditionele houten huizen die anno 2023 op private initiatief doch onder toezicht van het Bosporuswet gerestaureerd zijn.

Het authentieke karakter van de wijk maakt dat Kandilli veelvuldig als het decor van Turkse films en series gebruikt wordt. Ook fotografen komen er voor mode- bruilofts- en panoramafoto's. Studenten komen er voor studies en schetsen van oude panden.

Grenzen

(overzichtskaart)

Kandilli wordt aan de noordzijde begrensd door de monding van de Küçüksu-kreek. Hiertegenaan ligt de Küçüksu parkgebied, dat heden onder de Paleis van Küçüksu valt, maar in het verleden aan de yalı van de Cyprioot verbonden was. Langs deze park, aan de andere kant van de kustweg, wordt de noordgrens van Kandilli door de Kandilli begraafplaats gecontinueerd. Van daaruit loopt de grens aan de oostkant over de Sevda Tepe respectievelijk Ömürtepe heuvels. Vandaar loopt de oostgrens naar het İcadeheuvel waar de Kandilli Observatorium (Kandilli Rasathanesi) de zuiderlijkste punt van Kandilli markeert. Iets te westen van het observatorium loopt de grens noordwestelijk richting een Ottomaanse bron aan de kustweg. Daar begint de kustlijn van Kandilli die via de paviljoenen en pier tot aan de eerder genoemde Küçüksu-kreek loopt.

Actuele stratenlijst

• Kandilli İskelesi (voorheen İskele meydanı)
• Kandilli Caddesi (voorheen Vaniköy-Kandilli Caddesi)
• Kandilli Göksu Caddesi (voorheen: van pier tot Abut Efendi Yalısı: Yalı Caddesi; van Abut Efendi Yalısı tot Küçüksu rivier: Kandilli-Küçüksu Caddesi; )
• Rıhtım yolu (naast Edip Efendi yalısı)
• İskele Caddesi (voorheen Ayazma Caddesi)
• Kapamacı meydanı (tussen İskele Caddesi en Fatinhoca Sokağı)
• Kandilli İskele Arkası Sokağı
• Kayalı Bayır Sokağı (voorheen Mahal çıkmazı)
• Hallaç Hüseyin Sokağı
• Fatinhoca Sokağı (voorheen Yazma Sokağı resp. Halat sokağı)
• Kurt Bağrı Sokağı (voorheen Kilise Sokağı, resp. Ayazma Arkası)
• Sıraevler Sokağı
• Yasemin Sokağı
• Hanımoğlu Sokağı (voorheen Meşatlık Sokağı)
• Fahri Paşa Sokağı
• Derman Sokağı (voorheen Kilise Sokağı)
• Kandilli Bahçe Sokağı (voorheen Kilise Sokağı)
• Konuk Sokağı
• Martı Sokağı
• Idman Sokağı
• Hıdrellez Sokağı
• Boğaziçi Kandilli Evleri
• Rasathane Caddesi
• Ömürtepe Yokuşu Sokağı
• Dr Orhan Özdeş Sokağı
• Eserli Sokağı
• (Yıldız Sokağı)

Heuvels: İcadiye (ad kant van Vaniköy, waar Rasathane is. Ömürtepe (waar Cemil Sultan Kurusu is), Fıstıklı mevkii, naar İcadiye kijkende oostelijke flank van de zuidelijkste heuvel, gemarkeerd door de hoogspanningsmast.

Bezienswaardigheden

Yalı van Edip Efendi

Waterpaviljoenen (yalı) van noord naar zuid: Yalı van de Cyprioot, yalı van İsmail Paşa, yalı van Abud, yalı van graaf Ostrorog, yalı van Hadi Semi, yalı van Edib Efendi.

De ingang van het Adile Sultan Paleis aka Kandilli Kız Lisesi

Op de heuvel staat de Adile Sultan paleis met uitzicht op zee: dit in omstreeks 1861 door Abdülaziz voor zijn zus Adile Sultan gecommissioneerde monumentale gebouw brandde af in 1986, toen het als internaat van de Kandilli meisjesschool functioneerde. Het werd in 2005 gerestaureerd en omgebouwd tot Sakıp Sabancı Cultuur- en Congrescentrum, maar het is nog steeds bekend bij de oude namen.

Het interieur van Kandilli geeft de indruk van een typisch oude Istanboelse wijk met zijn gerestaureerde houten gebouwen, maar de wijk heeft ook stenen huizen zoals het Glavany paviljoen. Tot de religieuze gebouwen behoren de Kandilli-moskee aan water en een ortodox-griekse en een Armeense kerk, beide gelegen op de heuvelruggen verder landinwaards.

Kandilli rasathanesi

Kandilli rasathanesi, het Kandilli Observatorium en Aardbevingonderzoeksinstituut, is gevestigd in Kandilli als een faciliteit van de Bophorus Universiteit. Het Kandilli Aardbevingsmuseum bevindt zich ook op de campus. Ook aan deze kant van de wijk ligt het Kandilli Traditionele Ambachten Centrum, gevestigd in een imposant gebouw in de stijl van de Ottomaanse architectuur.

Overig bestaand en voormalig

Scholen:

Religieuze gebouwen: Frans katholieke kerk, Moskee van Kandilli

Begraafplaatsen: Kandilli begraafplaats, grieksorthodox begraafplaats, Armeens begraafplaats, Vaniköy begraafplaats

Bronnen en putten

Badhuizen: Mahmud I hamam en Sultan Cemil hamam

Stijgsteen van Mahmud II

Molen

Vuurtoren van Kandilli

Hoogspanningsmast (1963) in Fıstıklı mevkii, een gebiedje dat vermoedelijk een voormalige steenmijn bevat en waar ook Byzantijnse en oudgriekse resten gevonden zijn.

Voormalige straten

• Fıstıklı mevkii (gebied waar thans de hoogspanningsmast staat)

Ongeïdentificeerde (voormalige) straten:

• Hallaç Hüseyin Sokağı
• Sait Bey Sokağı
• Mezarlık Sokağı (Ömürtepe)
• Sadullah Bey Sokağı
• Mesut Bey Sokağı
• Kuyu Sokağı
• Perakende Sokağı (voorheen İcadiye Sokağı)
• Bahçe Aralığı Sokağı
• Halat Çıkmazı (voorheen Ayazma Çıkmazı)
• Mektep Sokağı
• Harem Çıkmazı
• Bapir Sokağı

Controverses in de 21e eeuw

Ondanks de verbeteringen die in het kader van de Bosporuswet in Kandilli zijn doorgevoerd, zijn er ook negatieve ontwikkelingen die vooral door de bewoners van de wijk ervaren worden en die het gevolg zijn van de gaten in de wet, corruptie en politieke intriges. Het gaat hier om aanhoudende geluidsoverlast, het geleidelijk aan verdwijnen van publieke parken en (vermeende) illegale bouwpraktijken, die de leefkwaliteit in en historische waarde van Kandilli aantasten:

• Dubieuze bouwpraktijken van met name de Iraanse en controversiele zakenman Reza Zarrab: Criminele investering incl. vervanging van een park door private investering
• jarenlange geluidsoverlast van ITO
• Vervanging van publieke speeltuin/park/basketbalveld/verzamelplaats door private investering
• Verbouwing van Glavany-paviljoen tot restaurant.

Bronnen

• (tr) M. Celalettin Atasoy (1981), Kandilli'de tarih, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu
• (tr) Cahit Kayra, Erol Üyepazarcı (1993). Mekanlar ve zamanlar / Kandilli - Vaniköy - Çengelköy. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı, p. 13-90. ISBN 9757580198.
• (tr) Orhan Erdenen (1993). Boğaziçi sahilhaneleri / Anadoluhisarı-Üsküdar. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı, p. 198-237.

Voetnoten en referenties