Portaal:Steden/Uitgelicht stad BNL/5
Zaanstad is een gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Per 1 juni 2005 had de gemeente Zaanstad 139.758 inwoners.
De gemeente Zaanstad ligt van oorsprong in het oude gewest Waterland van West-Friesland, maar het kent ook een Hollandse geschiedenis, waar het onder Kennemerland viel. Tegenwoordig valt het onder de regio Zaanstreek.
Alhoewel Zaanstad zelf een jonge gemeente is, gaat de historie van de streek terug tot de late Middeleeuwen. Zo is beschreven hoe in 1150 de Friezen het dorpje Oud-Zaanden belegerden wat gelegen was daar waar de Zaan in het IJ uitmondde. Deze nederzetting werd vanwege wateroverlast later verlaten. Na 1300 kwamen de lintdorpen op die karakteristiek zijn voor de veenwinning. Deze lintdorpen werden Krommenie, Westzaan en Assendelft. In deze periode werd aan de monding van de Zaan een dam gelegd. Daar ontstond de nederzetting Zaandam toen mensen zich gingen vestigen rond deze dam. Vanaf 1500 kwam stroomopwaarts langs de zaanoever ook bebouwing. In deze periode splitste de nederzetting zich in Westzaandam en Oostzaandam.
In 1630 waren er aan de Zaan 53 houtzaagmolens in gebruik. Door deze ontwikkeling kan Zaanstreek worden beschouwd als het oudste industriegebied van Europa. Halverwege de 19e eeuw verruilden de Zaankanters hun molens, waarmee ze ondertussen ook cacao, mosterd, verf en papier mee verwerkten, langzaamaan door stoommachines. In het gebied ontstonden grote multinationals zoals Verkade, Ahold, Bruynzeel, Honig en Duyvis en tot de dag van vandaag zijn deze bedrijven in de gemeente Zaanstad te vinden.
De gemeente Zaanstad is een stedelijke gemeente, dit betekent dat de gemeente als geheel als stad werkt en zo bij bepaalde instellingen staat geregistreerd, en neemt het deel aan bijvoorbeeld de Grote Stedenbeleid.