't Hoekje (Westerkwartier)

'**t Hoekje**
Gehucht in Nederland
	;
Situering
Provincie	Groningen
Gemeente	Westerkwartier
Coördinaten	53° 18′ NB, 6° 18′ OL
Foto's
	Gezicht op de rotonde vanuit de richting Grijpskerk met rechts het voormalige café (2006)
Portaal	Nederland

't Hoekje is een gehuchtje in de gemeente Westerkwartier in de Nederlandse provincie Groningen, gelegen tegen de vroegere Waarddijk (noorddijk) van de 15e-eeuwse polder Ruigewaard. Historisch gezien hoort 't Hoekje bij het dorp Kommerzijl. Het ligt op het kruispunt van twee wegen, tussen de plaatsen Grijpskerk (3,5 km), Kommerzijl (2 km), Lauwerzijl (2 km), Pieterzijl (3,3 km) en Munnekezijl (2 km). Het gehucht telt negen huizen, waaronder een vaste planten kwekerij.

Geschiedenis

In de eerste helft van de 19e eeuw stonden op de plek van 't Hoekje de boerderij 'Konijneplaats' (in de Westerwaard) en 2 huizen (in de Oosterwaard). Er lag toen alleen een weg langs de Waarddijk. Rond 1850 werd de Waardweg vanaf Grijpskerk doorgetrokken naar de Nieuwe Ruigezandsterpolder (waar later Lauwerzijl verrees), waardoor een kruispunt ontstond met de boerderij aan westzijde en de beide huizen aan oostzijde. De naam van het gehucht en de omringende streek werd tot ver in de 20e eeuw aangeduid als De Waarden. Op de kaart van 1907 duikt voor het eerst de naam Quatre bras ("kruispunt") op, de naam die de herberg toen droeg. Deze oude naam staat tegenwoordig alleen nog vermeld op het transformatorgebouw bij het gehucht.

Vermoedelijk in de jaren 1880 werd door timmerman Johannes (Rieuwerts) Kerkstra uit Burum een herberg met doorrit gebouwd.^[1] In 1908 werd de herberg overgedragen en kreeg deze de naam De Waarden. Begin 20e eeuw duikt voor het eerst de naam 't Hoekje op als aanduiding voor het gehucht. Vanaf 1937 bestierde Klaas Pol de herberg en vestigde er ook een kruidenierszaak en slijterij. In 1955 koopt Pol het pand van de familie Kerkstra. In 1972 verkoopt hij, op dat moment zonder beroep en wonend te Munnekezijl, het café aan caféhouder Rienk Hoekstra, die er dan al woont. Vermoedelijk huurde Hoekstra het pand toen al ongeveer tien jaar van Pol. In de koopakte staat als naam van het café “'t Hoekje” vermeld. Bij de omschrijving van het pand wordt de winkelfunctie niet meer genoemd. Begin 2008 kwam het café leeg te staan, waarna het na twee jaar leegstand op 30 augustus 2009 door onbekende oorzaak door een brand in de as werd gelegd. Een lege vlakte domineert sindsdien de plek.

Op de plek van de boerderij verrezen begin 20e eeuw een viertal huizen. Rondom werden nog een aantal huizen gebouwd. In 1925 werd door de toenmalige kastelein K. de Waaij een behuizing met 7 arbeiderswoningen verkocht bij het gehucht. Deze woningen waren daarvoor eigendom van de familie Kerkstra, nazaten van de vroegere bouwer van het café.^[2] De twee arbeiderswoningen achter het café werden rond 1960 afgebroken. In de jaren 1990 werd een rotonde aangelegd op 't hoekje.

Gezicht op een aantal huizen bij 't Hoekje en de rotonde vanaf de Waardweg (Grijpskerk)
Gezicht op 't Hoekje vanaf de Ooster Waarddijk (Kommerzijl)
Rotonde vanaf de Ooster Waarddijk

Dijken en wateren

Langs 't Hoekje liep oorspronkelijk de Waarddijk, een zeedijk. Deze werd aangelegd in 1425, verzwaard in 1476 en deed dienst tot 1660, toen de zeedijk om de Waardsterpolder gereed kwam. Langs de zuidzijde van de Wester Waarddijk werd rond 1800 een waterloop gegraven (breedte: 3,7 meter) voor de scheepvaart (onder andere graan en turf) tussen Munnekezijl en het Hoekje, waarin vlak voor het Hoekje ten zuiden van de weg Westerwaarddijk een zwaaikom werd gemaakt. Deze waterloop, een zijtak van de Noorderried, is rond 1900 waarschijnlijk dichtgegooid. In de Ooster Waarddijk werden in de jaren 1920 coupures (doorgangen) gemaakt voor de landbouwers, waarbij er ruimtes werden gelaten voor het laten zakken van deuren, mocht het tot overstromingen komen. De weg ten zuiden van deze dijk, die in de richting van Kommerzijl loopt, was tot ver in de 20e eeuw bij elke boerderij verhoogd om de boeren ten zuiden van de weg de mogelijkheid te geven om in de landerijen aan overzijde van de dijk te komen. Achter de dijk loopt een tocht, waarover bij elke coupure een dam werd gelegd voor de boeren. Later werden deze coupures verbreed om ruimte te maken voor het modernere en grotere landbouwvervoer en werd de weg grotendeels geëgaliseerd. In de jaren 1970 en 1980 is een groot gedeelte van de dijk afgegraven om er landbouwgrond van te maken; het laatste deel werd gevormd door de dijk direct ten westen van het Hoekje. Het oostelijk deel dreigde vervolgens ook te worden afgegraven, maar na protest werd dit voorkomen. Het resterende deel van de dijk is nu beschermd.

Even ten westen van het plaatsje ligt over een restant van de Noorderried een brug uit 1802, het Piepke genaamd.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Ernst Wolfgram (red.), Uit het Familie Album. Nieuwsblad van het Noorden (2-10-1982). Gearchiveerd op 15 februari 2022.
↑ Advertentie. Nieuwsblad van het Noorden p. 19, kol. 3, 3e adv. (10-10-1925). Gearchiveerd op 20 juli 2022.

Zie de categorie 't Hoekje (Westerkwartier) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Ernst Wolfgram (red.), Uit het Familie Album. Nieuwsblad van het Noorden (2-10-1982). Gearchiveerd op 15 februari 2022.

[2] Advertentie. Nieuwsblad van het Noorden p. 19, kol. 3, 3e adv. (10-10-1925). Gearchiveerd op 20 juli 2022.

[1]

[2]