Bullebak

Bullebak
	De brug in 2012
Algemene gegevens
Locatie	Amsterdam
Coördinaten	52° 23′ NB, 4° 53′ OL
Overspant	Brouwersgracht
Lengte totaal	10,4 m
Breedte	12,1 m
Doorvaartbreedte	10 m
Monumentale status	gemeentelijk monument
Brugnummer	149
Gebruik
Weg	Marnixstraat
Architectuur
Type	dubbele basculebrug
	;
Portaal	Verkeer & Vervoer

De Bullebak, brug 149, is een dubbele basculebrug in Amsterdam over de Brouwersgracht, die ter hoogte van de Marnixkade, de Marnixstraat verbindt met de Korte Marnixstraat.

De Bullebaksluis (brug 160) ligt verderop in de Marnixstraat op de plaats van het voormalige gewelf. Het aangrenzende pleintje hoek Raampoort / Marnixstraat draagt dezelfde naam.

Een bullebak is in het algemeen spraakgebruik een klompje neusvuil of een nors, angstaanjagend persoon. In Amsterdam verwijst het woord ook naar de brug die is vernoemd naar het geheimzinnige "waterspook": de Bullebak. Volgens een oud bijgeloof zou dit spook, tussen brug 149 en een gewelf dat de Lijnbaansgracht met het water van de Singelgracht verbond, op de loer liggen om onoplettende voorbijgangers en kinderen de gracht in te trekken.

Er ligt hier al een brug sinds het eerste kwart van de 17e eeuw. Op de stadsplattegrond van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625 is hier al een brug ingetekend op een watertje tussen de Brouwersgracht en Singelgracht. Joan Blaeu volgde in 1649 en liet die brug leiden naar een vroege versie van de Haarlemmerpoort.

De brug, die ter vervanging van de voormalige sluis werd gebouwd, dateert van rond 1889. Vanaf 1892 reden er paardentrams over de brug (Leidseplein – Haarlemmerplein).^[1] De brug werd in 1900 aangepast voor de eerste elektrische tramlijn in Amsterdam, de latere tramlijn 10. Voor de zwaardere elektrische motorwagens moest het brugdek worden versterkt en er verschenen grote bovenleidingportalen op de brughoofden. Toen in 1902 de trolleystang als stroomafnemer werd vervangen door de sleepbeugel, waren de portalen overbodig en werden zij verwijderd.

In 1908 en 1920 moesten er weer aanpassingen aan de brug verricht worden. In 1956 en 1985 vond er groot onderhoud aan de brug plaats; er moest vernieuwd en vervangen worden. In 1978 was de brug al bijna gesneuveld. De brug zou vervangen moeten worden door een uithijsbare betonnen plaat, was de gemeentelijke mening. Bewoners uit de buurt protesteerden en zorgden ervoor dat het plan in de la verdween. Het had wel een gorte restaurantie in 1985 tot gevolg met een prijskaartje van 4,5 miljoen gulden. In 1995 werd de brug aangewezen als gemeentelijk monument, alhoewel er dus nog maar weinig originele onderdelen zijn. De brug is opgetrokken uit hout, staal, baksteen en beton.

Tramlijn 3, buslijn 18 en buslijn 21 rijden anno 2019 over de brug.

In voorjaar 2019 bleek dat de Bullebak in dermate slechte staat verkeerde dat maatregelen noodzakelijk zijn. In het brugdek en in de onderbouw zitten scheuren en de houten paalfundering is aangetast door bacteriën en schimmel, een euvel dat meerdere bruggen in de stad trof. Vrachtverkeer en autobussen werden vanaf 27 maart 2019 van de brug geweerd. Er mag maar een tram tegelijkertijd over de brug en dan alleen stapvoets.

De gemeente Amsterdam heeft het plan om de brug vanaf 2020 te vervangen door nieuwbouw, met behoud van het historische uiterlijk.^[2]