De kreupelen
| De kreupelen | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Kunstenaar | Pieter Bruegel de Oude | |||
| Jaar | 1568 | |||
| Techniek | Olieverf op paneel | |||
| Afmetingen | 18,5 × 21,5 cm | |||
| Museum | Louvre | |||
| Locatie | Parijs | |||
| RKD-gegevens | ||||
| ||||
De kreupelen of De kreupele bedelaars is een schilderij in olieverf van Pieter Bruegel de Oude. Het kleine werk, vervaardigd in 1568, is een van de laatste van zijn hand en het enige dat het Louvre van hem bezit. Het is linksonder gesigneerd en gedateerd Bruegel M.D. LXVIII.
Voorstelling
Vijf kreupelen zijn verwikkeld in een onduidelijk manoeuver, terwijl in de achtergrond een vrouw met een bedelnap passeert. De mannen zijn gruwelijk verminkt, hun gezichten suggereren dat ze ook geestelijk niet in de haak zijn. Medici hebben de misvormingen vooral toegeschreven aan ergotisme en polio.[1] Kunsthistorici zien in de groep eerder een geavanceerde vorm van lepra.[2] De verkrampte benen van de blinde met de belletjes aan zijn laarzen zouden wijzen op spastische paraparese.[3] De hulpstukken (T-vormige krukken, steltbenen, 'knieschoenen', houten scheenbeschermers voor blinden...) zijn nauwkeurig afgebeeld. Van drie zijn de benen geämputeerd, vier hebben vossenstaarten aan hun kledij bevestigd. De hoofddeksels, soms van papier als bij carnaval, zijn toe te wijzen aan verschillende standen. Van links naar rechts zien we de sjako van soldaten, de kroon van koningen, de baret van burgers en de mijter van bisschoppen, terwijl de ruggelings afgebeelde figuur een boerenmuts draagt.[4]
De compositie lijkt te zijn gemaakt om de kijker net als de kreupelen uit zijn evenwicht te brengen. De figuren richten zich naar alle kanten en de enige die de toeschouwer aankijkt, doet dat met uitgestoken ogen.
Interpretatie
Hoewel het schilderij vrij duidelijk een satire is, heeft het zijn geheimen nog niet prijsgegeven. De vossenstaarten zijn in verband gebracht met wat bedelaars traditioneel droegen op Koppermaandag, of nog met Reinaart de vos, de listige bedrieger en bespotter van autoriteit. Zonder er echt de vinger op te kunnen leggen, lijken maatschappelijke spot, standsverschil en bedelarij als georganiseerd bedrog deel uit te maken van de thematiek. Mededogen spreekt niet uit het werk.
Achterzijde
Op de achterkant van het schilderij zijn twee inscripties aangebracht in een 16e-eeuws handschrift. De onvolledige Middelnederlandse zin is een bemoedigend woord dat volgens Marijnissen gebruikelijk was bij het geven van aalmoezen. De Latijnse disticha zijn een humanistisch eerbetoon aan de schilder:
- [k]ruepelen ... hooch ... dat u nering beteren moeg
- NATVRAE DEERAT NOSTRAE QUOD DEFUIT ARTI
- [НАЕС] DATA PICTORI GRATIA TANTA [FUIT]
- ALIUD
- HIC NATURA STUPET PICTIS EXPRESSA FIGURIS
- VISA SUIS CLAUDIS HUNC BRUEGEL ESSE PAREM
- (Wat de natuur mist, is afwezig in onze kunst / Zo groot was de genade aan deze schilder gegeven / Hier is de natuur, uitgedrukt in geschilderde figuren / verstomd door deze kreupelen te zien dat Bruegel haar gelijke is)
Literatuur
- Roger H. Marijnissen e.a., Bruegel. Het volledig oeuvre, 1988, p. 354-358
- Tony-Michel Torrilhon, La pathologie chez Bruegel, doctoraatsthesis Geneeskunde, Parijs, 1957
Voetnoten
- ↑ C. Nemes en M. Goerig, "The medical and surgical management of the pilgrims of the Jacobean Roads in medieval times. Part 2. Traces of ergotism and pictures of human suffering in the medieval fine arts", in: International Congress Series, 2002, nr. 1242, p. 488. DOI:10.1016/S0531-5131(02)01097-X
- ↑ Elizabeth Alice Honig, Pieter Bruegel and the Idea of Human Nature, 2019, p. 139
- ↑ Tony-Michel Torrilhon, La pathologie chez Bruegel, doctoraatsthesis Geneeskunde, Parijs, 1957
- ↑ R.L. Delevoy, Bruegel, 1990, p. 88-89
· 
· 