Gebruiker:Hans Plantinga/Kladblok

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

To do[bewerken | brontekst bewerken]

Geschiedenis van Afghanistan stap voor stap van degelijke bronvermeldingen voorzien.

Eerst een inleiding voordat de inhoud en het eertse hoofdstuk ‘Prehistorie’ komt.

Inleiding - Alle referenties controleren[bewerken | brontekst bewerken]

De geschiedenis van Afghanistan (Dari: تاریخ افغانستان, geromaniseerd: Tārīkh e Afġānistān, Pasjto: د افغانستان پېښليک, geromaniseerd: Da Afghanistan Pikhliak) als staat begon in 1880 met zijn oprichting na het einde van de Tweede Anglo-Afghaanse Oorlog.[1] De geschiedenis is verbonden met die van andere landen in de regio, voornamelijk Pakistan, India, Iran, Tadzjikistan en Oezbekistan.[2] De geschreven geschiedenis van het land dat momenteel Afghanistan vormt, gaat terug tot ongeveer 500 v.Chr. toen het gebied onder het Achaemenidische rijk was,[3] hoewel er aanwijzingen zijn dat er een vergevorderde mate van verstedelijkte cultuur in het land heeft bestaan sinds 3000 à 2000 v.Chr.[4][5][6] 

Bactrië dateert uit 2500 v.Chr.[7] De beschaving van de Indusvallei strekte zich uit tot grote delen van Afghanistan in het noorden.[8][8] Alexander de Grote en zijn Macedonische leger arriveerden in 330 v.Chr. na de val van het Achaemenidische rijk tijdens de slag bij Gaugamela in wat nu Afghanistan is.[9] Sindsdien hebben veel rijken hoofdsteden gevestigd in wat nu Afghanistan is, waaronder de Grieks-Bactriërs, Kushans, Indo-Sassaniden, Kabul Shahi, Saffariden, Samaniden, Ghaznaviden, Ghuriden, Timoeriden, Hotakiden en Durraniden.[10]

Afghanistan (wat "land van de Afghanen" of "Afghaans land" betekent) is door de geschiedenis heen een strategisch belangrijke locatie geweest.[11] Het land diende als "een toegangspoort tot India en liep uit op de oude zijderoute, die de handel van de Middellandse Zee naar China voerde".[12] Gelegen op vele handels- en migratieroutes, kan Afghanistan de 'Centraal-Aziatische rotonde'[13] worden genoemd, aangezien routes samenkomen vanuit het Midden-Oosten, vanuit de Indusvallei via de passen over de Hindu Kush, vanuit het Verre Oosten via het Tarim-bekken, en van de aangrenzende Euraziatische Steppe.

De Iraanse talen zijn ontwikkeld door een tak van deze mensen; de Pashto-taal die tegenwoordig in Afghanistan wordt gesproken door de etnische Afghanen, Pashtuns is een van de Oost-Iraanse talen. Elena E. Kuz'mina stelt dat de tenten van Iraans sprekende nomaden in Afghanistan zich ontwikkelden uit de lichte huizen aan de oppervlakte van de Euraziatische steppegordel in de bronstijd.[12]

De islamitische verovering van Afghanistan heeft de cultuur van Afghanistan beïnvloed en de pre-islamitische periode van het zoroastrische, boeddhistische en hindoeïstische verleden is allang verdwenen.

Mirwais Hotak gevolgd door Ahmad Shah Durrani verenigde Afghaanse stammen en stichtte het laatste Afghaanse rijk in het begin van de 18e eeuw v.Chr.[14] Afghanistan wordt bewoond door vele en diverse volkeren: de Pashtuns, Tadzjieken, Hazara's, Oezbeken, Turkmenen, Aimak[15], Pashayi, Baloch, Pamiris[16], Nuristanis en anderen.[17]

Prehistorie[bewerken | brontekst bewerken]

Over de prehistorie van Afghanistan is niet veel bekend. Men neemt aan dat ergens in het 2e millennium v.Chr. leden van een Indo-Europese groep, de Indo-Iraniërs, in Afghanistan aankwamen, waarna zij zich van daaruit verder naar het oosten en westen verspreiden. Resten van centrale bewoning zijn gevonden bij Mundigak, zo'n 55 kilometer van Kandahar.

De oudste geschreven bron over Afghanistan wordt gevormd door de Avesta, het heilige boek van het zoroastrisme. Deze religie, die tot de komst van de islam in Perzië, de Kaukasus, Anatolië, Afghanistan en Centraal-Azië veel aanhangers kende, werd gesticht door de profeet Zarathoestra. Wanneer en waar hij leefde, is niet precies bekend. Sommige historici plaatsen hem in Bactrië rond 600 v.Chr., maar anderen denken dat hij eerder leefde, rond 1000 v.Chr. of nog eerder, en dat zijn woonplaats ook elders in het oostelijke deel van het Hoogland van Iran (Oost-Iran, West-Afghanistan, Zuidoost-Turkmenistan) kan liggen.

Ruwe vertaling prehistorie uit en.wikipedia[bewerken | brontekst bewerken]

Opgravingen van prehistorische vindplaatsen door Louis Dupree en anderen in Darra-e Kur[18] in 1966, waar 800 stenen werktuigen werden teruggevonden, samen met een fragment van het rechter slaapbeen van de Neanderthaler, suggereren dat vroege mensen minstens 52.000 jaar geleden leefden in wat nu Afghanistan is. Een grot genaamd Kara Kamar bevatte paleolithische bladen koolstof-14, gedateerd op 34.000 jaar oud.[19] De landbouwgemeenschappen in Afghanistan behoorden tot de vroegste ter wereld. Artefacten geven aan dat de inheemse bevolking kleine boeren en herders waren, zeer waarschijnlijk gegroepeerd in stammen, met kleine lokale koninkrijken die door de eeuwen heen opkwamen en weer vielen. Verstedelijking kan al in 3000 BCE zijn begonnen. Zoroastrisme overheerste als de religie in het gebied; zelfs de moderne Afghaanse zonnekalender toont de invloed van het zoroastrisme in de namen van de maanden. Andere religies, zoals het boeddhisme en het hindoeïsme, floreerden later en lieten een grote indruk achter in de regio. Gandhara is de naam van een oud koninkrijk uit de Vedische periode en de hoofdstad ligt tussen de Hindukush en Sulaiman Mountains (bergen van Salomo), hoewel Kandahar in de moderne tijd en het oude Gandhara geografisch niet identiek zijn. 25]

Vroege bewoners, rond 3000 vGT, waren waarschijnlijk via cultuur en handel verbonden met naburige beschavingen zoals Jiroft en Tappeh Sialk en de beschaving van de Indusvallei. De stedelijke beschaving kan al in 3000 vGT zijn begonnen en het is mogelijk dat de vroege stad Mundigak (in de buurt van Kandahar) een kolonie was van de nabijgelegen beschaving van de Indusvallei.[5] De eerste bekende mensen waren Indo-Iraniërs, [6] maar hun aankomstdatum wordt algemeen geschat vanaf ongeveer 3000 BCE [26] tot 1500 BCE.[27] (Voor meer details zie Indo-Arische migratie.)

Vroege geschiedenis (vanaf 550 v.Chr)[bewerken | brontekst bewerken]

In 550 v.Chr. wist de Perzische prins Cyrus II de Medische koning Astyages, aan wie hij onderworpen was, te verslaan, en stichtte het Perzische rijk. Ten tijde van zijn dood in 530 v.Chr. behoorde ook het gehele huidige Afghanistan tot zijn rijk; of het voordien onderdeel was van het Medische rijk of later door Cyrus zelf veroverd is, is niet bekend. Een groot deel van Afghanistan werd in deze tijd beheerst door de Scythen, een nomadisch ruitervolk dat ook uit Oekraïne bekend is.

Grieken[bewerken | brontekst bewerken]

Bactrië in zijn grootste omvang, circa 180 v.Chr.

Afghanistan bleef onder de Achaemeniden (het koningsgeslacht van Cyrus) als een van zijn meest oostelijk gelegen territoria, tot aan de verovering door Alexander de Grote. Alexander trok in 329 v.Chr. met zijn leger door Afghanistan, bevocht een Scytische leider ten noorden van Afghanistan vanuit een basis in Bactra, stak de Hindoekoesj over, en kwam tot aan de Hydaspes (Beas) in de Punjab. Alexander bevocht ook Bessus, de satraap van Bactrië, die na de dood van Darius zichzelf tot koning der Perzen had laten uitroepen.

Na de dood van Alexander kwamen de troepen in Afghanistan in opstand: De mannen wilden terug naar huis. Nadat deze opstand was neergeslagen, en de strijd tussen de diverse generaals van Alexander was gestreden, kwam het oosten van het rijk in handen van Seleucus en zijn opvolgers, de Seleuciden van Syrië. Hij behield echter niet geheel Afghanistan; het zuiden (rond Kandahar) en oosten (rond Kaboel) kwamen in handen van Chandragupta Maurya, de stichter van de machtige Mauryadynastie in India.

Afghanistan, en in het bijzonder Bactrië, werd in snel tempo gehelleniseerd. Rond 250 v.Chr. kwamen de Bactriërs onder Diodotos in opstand tegen de Seleucidische heersers (vrijwel zeker ten tijde van Antiochus II) en maakten zich onafhankelijk. Het gebied bleef Grieks, ook nadat de Parthen Iran en Mesopotamië hadden veroverd. In Bactrië werden grote irrigatiesystemen aangelegd. In het begin van de 2e eeuw v.Chr. werd het Griekse gebied zelfs zuidwaarts uitgebreid: ten zuiden van de Hindoekoesj ontstonden Griekse rijkjes.

Maurya[bewerken | brontekst bewerken]

Afghanistan behoorde enige tijd tot het Mauryarijk
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Hans_Plantinga/Kladblok&oldid=67386868"