Oezbeken

Oezbeken
Oudere Oezbeekse mannen op straat
Totale bevolking	35 miljoen
Verspreiding	Oezbekistan Minderheden: Afghanistan, Tadzjikistan, Kirgizië, Kazachstan, Turkmenistan, Turkije, China (Sinkiang)
Taal	Oezbeeks
Geloof	Islam (Soennisme)
Verwante groepen	overige Turkse volkeren
Portaal    Landen & Volken

Oezbeken
Naamgeving in Volksrepubliek China (taal-varianten)
Vereenvoudigd	乌兹别克族
Traditioneel	烏茲別克族
Arabisch أوزبك Russisch Узбеки Andere benamingen O‘zbek (Oezbeeks)

De Oezbeken (Oezbeeks: O‘zbek, meerv. O‘zbeklar of O‘zbekler) zijn een Turks volk in Centraal-Azië. Oezbeken spreken de Oezbeekse taal en zijn merendeels soennistische moslims.

Geschiedenis

Het gebied waar de Oezbeken wonen stond in vroegere tijden bekend om zijn rijkdom en cultuur en als een centrum voor kennis en onderwijs. Tweeduizend jaar geleden waren de Oezbeken succesvolle kooplieden, die handel dreven met Rusland, China en India. Dit alles trok de belangstelling van veroveraars.

In de 7e eeuw namen Arabische veroveraars de Islam mee, waarna een periode van bloei en rijkdom aanbrak. Vanaf de 9^de eeuw kwamen de Turken vanuit het noorden het land binnen, in de 13^de gevolgd door de Mongolen. De Turkse taal en cultuur bleven echter domineren, daar de legers van Djingiz Chan voornamelijk uit Turkstalige soldaten bestonden, die veelal achterbleven en trouwden met inheemse vrouwen.

In 1380 veroverde de Turk Timoer een groot deel van Azië. Met hem kwamen geleerden, kunstenaars en architecten naar het gebied. In 1501 viel het gebied uiteen. Vanuit het gebied rond het Aralmeer kwamen volken het land binnen. Dit waren voornamelijk de mensen van wie de huidige Oezbeken afstammen.

In de 20e eeuw veranderde het leven van de Oezbeken ingrijpend, nadat het Sovjetbewind kunstmatige grenzen had getrokken. Tot de oprichting van Oezbekistan in de jaren '20 beschouwden Oezbeken zich voornamelijk als leden van een bepaalde stam of clan, maar niet als burgers van een staat. In 1991 werd Oezbekistan na het uitvallen van de Sovjet-Unie een onafhankelijke staat. Tegenwoordig is Oezbekistan met zijn 30 miljoen inwoners het land met de grootste bevolking in Centraal-Azië. Van de bevolking is tachtig procent Oezbeeks.

Aantal

De meeste Oezbeken wonen in Oezbekistan (circa 28 miljoen). Daarnaast zijn er grote Oezbekische minderheden in Afghanistan (circa 3,5 miljoen), Kirgizië (circa 1 miljoen), Tadzjikistan (circa 850.000), Kazachstan (circa 605.000), Turkmenistan (circa 550.000) en Rusland (circa 290.000, Russische volkstelling 2010).

Kazachstan

In Kazachstan leven ruim 620.000 Oezbeken: zij vormen hiermee ongeveer 3,3% van de Kazachse bevolking. De Oezbeken zijn echter ongelijkmatig over het land verdeeld: ruim 87% van hen woont in Oblast Türkistan (16% van de bevolking), terwijl ze in alle overige oblasten - exclusief Oblast Jambıl - minder dan 1% van de totale bevolking vormen. Ze vormen een meerderheid in het district Sajram (60%) en belangrijke minderheden in Türkistan (±30%), Kentaū (26%), het district Tolebi (15%) en de stad Şımkent (14%).

Aantal Oezbeken; in percentage van de bevolking van Kazachstan (%)
(officiële volkstellingen)

2009	%	2014	%	2020	%
456.997	2,9	521.252	3,0	620.324	3,3

Nagenoeg alle Oezbeken in Kazachstan zijn moslim.

Turkse volkeren

Nationaliteiten

Bronnen, noten en/of referenties

• Maybury-Lewis, David, Wade Davis, Beebe Bahrami, Patrick Booz, Brian Fagan, Trudy Griffin-Pierce, Roy Richard Grinker, Catherine Herbert Howell, Robert Lee Humphrey, Ian Mcintosh, Eugene Ogan, Philip Scher, George Stuart, Keith en Elisabeth Ward, James F. Weiner, Mensen in hun wereld. National Geographic: Dutch Media uitgevers (maart 2005), 304 pagina's. ISBN 9789076963693.