Albanezen

Albanezen Shqiptarët
Bekende personen van Albanese komaf
Totale bevolking	c. 7,6 miljoen
Verspreiding	Albanië: 2.525.263 (2018)  Kosovo: 1.772.152 (2018)  Griekenland: 574.870 (2013)  Noord-Macedonië: 509.082 (2002)  Italië: 481.535  Duitsland: 273.645 (2018)  Zwitserland: 259.891 (2018) Vlag van Verenigde Staten Verenigde Staten: 200.000 (2019)  Zweden: 54.000 (2018) Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk: 50.000 (2016)  België: 40.000 (2019)  Canada: 36.000 (2016)  Frankrijk: 30.000 (2017)  Nederland: 12.000 (2021)
Taal	Albanees
Geloof	islam, christendom, of niet-religieus
Kaart van Albanië en etnische Albanezen op de Balkan
Portaal    Landen & Volken

Albanezen (Albanees: Shqiptarët) zijn een volk op de Balkan. Zij vormen in Albanië en Kosovo de ruime meerderheid van de bevolking. In de omliggende landen Montenegro, Servië, Noord-Macedonië en Griekenland wonen etnisch Albanese minderheden.

Geschiedenis

Oorsprong

De Albanezen worden in verschillende middeleeuwse documenten en door hedendaagse historici beschreven als nakomelingen van de inheemse Indo-Europese volkeren uit de Balkan. De Illyrische stam Albanoi werd in de middeleeuwen gelinkt aan de huidige Albanezen, waar deze theorie taalkundig versterkt wordt, wordt het door sommige andere historici betwist.

Tijdens de Byzantijnse heerschappij op de Balkan werden de Albanezen voor het eerst vermeld als etnische groep in de 11e eeuw. De Albanezen speelden destijds een vooraanstaande rol tijdens de rebellie tegen het Byzantijnse Rijk. De eerste Albanese staat werd vervolgens in de 12e eeuw uitgeroepen en realiseerde hiermee onafhankelijkheid van het Byzantijnse Rijk.

Middeleeuwen tot moderne tijd

De Albanezen regeerden vanaf de 12e tot 15e eeuw over de grootste delen van het huidige Albanië. De middeleeuwse Albanese vorsten creëerden aanvankelijk kleine vorstendommen in het centrale gebied van Albanië dat overeenkomt met het huidige Durrës, Tirana en Elbasan. Later zouden de Albanezen steeds meer territoriale gebieden in het noorden en zuiden annexeren. In enkele periodes werden delen van het huidige Kosovo, Noord-Macedonië, Montenegro en Griekenland, veelal als vazal of lokale autonomie, voor enige tijd geregeerd door de Albanese dynastie. Dit was mede het gevolg van de expansie van sommige middeleeuwse Albanese vorstendommen.

Aan het eind van de 15e eeuw drong het steeds meer uitbreidende Ottomaanse Rijk de Albanese gebieden binnen. Na een 47 jaar durende oorlog tussen de Albanese vorsten en de Ottomaanse sultans (Albanees-Ottomaanse Oorlog) minimaliseerde de heerschappij van de Albanezen op de Balkan. De Albanezen wisten echter wel een autonoom vorstendom in de plaats Mirditë te stichten. Dit vorstendom zou blijven bestaan van 1515 tot de onafhankelijkheid van Albanië in 1912. Het bleef als één van de vele plaatsen in het noorden van Albanië overwegend rooms-katholiek, waar andere gebieden grotendeels overgingen tot de islam.

Tijdens de 18e eeuw regeerden de Albanezen, die zich inmiddels in aanzienlijke aantallen hadden bekeerd van het christendom naar de islam vanwege de privileges die moslims kregen in het Ottomaanse Rijk, over een paar vilajets. Enkele invloedrijke politici en soldaten binnen de Ottomaanse hiërarchie waren eveneens van Albanese komaf.

In 1912 verklaarde Albanië zich na de eeuwenlange Ottomaanse heerschappij onafhankelijk. De Albanese natiestaat werd in november van dat jaar erkend als soevereine staat. In 2008 verklaarde Kosovo, een op dat moment Servische provincie met een overwegend Albanese bevolking, zich onafhankelijk. Deze eenzijdige onafhankelijkheid van Servië wordt erkend door 100 van de 193 VN-lidstaten.

Etymologie

Na de oprichting van de eerste Albanese staat in de 12e eeuw, het vorstendom Arbër, noemden de Albanezen zichzelf Arbër/Arbëror. De term Shqiptar, de manier waarop Albanezen zichzelf hedendaags noemen, werd pas aangenomen aan het einde van de 17e eeuw. Het woord Shqiponja betekent in de Albanese taal adelaar en de naam Shqipëria betekent land van de adelaar.

Verspreiding

Verspreiding van etnische Albanezen (rood) in Albanië en in de omliggende landen.

Er bestaan twee stammen van etnische Albanezen, de Gegen en de Tosken.

• De Gegen (Gegët) zijn inheems in het noorden van Albanië, in Kosovo, in het westen van Noord-Macedonië, in het zuidwesten van Servië en in het zuiden van Montenegro.
• De Tosken (Toskët) zijn inheems in het zuiden van Albanië, het noordwesten van Griekenland en in het zuiden van Noord-Macedonië.

Etnische Albanezen vinden elkaar in een gemeenschappelijke identiteit, taal en Albanese vlag.

Diaspora

De Albanese diaspora vormt een van Europa's grootste diaspora's. De emigratie van Albanezen vanuit Albanië vindt al plaats sinds de vroege middeleeuwen, toen tal van christelijke Albanezen naar Zuid-Italië, Griekenland en de Republiek Venetië emigreerden om te ontsnappen aan verschillende sociaal-politieke moeilijkheden en de Ottomaanse heerschappij. In deze landen zijn zij een erkende minderheid, namelijk de Arbëreshë in Italië en de Arvanitika in Griekenland. Ook in Turkije leven er mensen met Albanese oorsprong. Deze immigratie stamt, net als die van de Arbëreshë, af uit de Ottomaanse tijd toen bekeerde Albanese moslims naar Turkije vertrokken. De schatting van Turken met Albanese voorouders zou een paar miljoen tellen, echter erkennen tot nog toe enkel 500.000 mensen in Turkije Albanese roots te hebben.

De moderne Albanese diaspora is grotendeels gevormd sinds 1991, na de val van het communisme in Albanië. Ruim 800.000 Albanezen hebben het land sinds 1991 verlaten, de meesten vestigen zich in Griekenland en Italië, hetzij permanent, hetzij als tijdelijke arbeidskrachten.

In de huidige tijd zijn er grootschalige Albanese gemeenschappen te vinden in vooral Noord-Amerika en dan met name in de Verenigde Staten, waar velen van hen tot de Italiaans-Albanese gemeenschap horen. Omdat de Arbëreshë ook vanuit de Verenigde Staten en Italië naar Argentinië zijn vertrokken en zij daar onder de Italiaanse-Argentijnen vallen, zijn er in Argentinië ook mensen met Albanese oorsprong. In Canada en Australië leven er aanzienlijke aantallen Albanezen, deze zijn voornamelijk geëmigreerd uit Albanië.

In West-Europa zijn doorgaans grote Albanese gemeenschappen te vinden in Duitsland, Zwitserland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en in mindere mate België. Hoewel er al in de jaren 80 en begin jaren 90 immigratie van etnische Albanezen uit het voormalige Joegoslavië voordeed, vluchtten de meeste etnische Albanezen eind jaren 90 in grote getallen van de burgeroorlog in Joegoslavië die uitbrak tussen verschillende etnische groepen.

Albanië

In de Albanese volkstelling van 2011 identificeerden 2.312.356 personen zichzelf als etnische Albanezen, hetgeen 82,58% van de Albanese bevolking is. De telling wordt door de Raad van Europa als onbetrouwbaar en onnauwkeurig beschouwd, aangezien 390.938 inwoners (14% van de totale bevolking) hun nationaliteit niet aangaven, terwijl 44.144 (1,6%) hun nationaliteit als 'niet relevant' beschouwden.

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Albanië in de periode 1945–2011

Jaar	1945		1955		1960		1979		1989		20111
	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%
Albanezen	1.075.500	95,9	1.349.100	97,0	1.581.745	97,3	2.535.913	97,9	3.117.601	98,0	2.312.356	82,58

Kosovo

Zie Albanezen in Kosovo voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Verspreiding van de Albanezen in Kosovo, census van 2011

De Albanezen vormen de grootste bevolkingsgroep in Kosovo. Het aantal Albanezen in Kosovo is de afgelopen decennia continu gestegen, vooral als gevolg van het hogere geboortecijfer vergeleken met de Serviërs (zie: onderstaand tabel).

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Kosovo in de periode 1948–2011

Jaar	1948		1953		1961		1971		1981		1991		2011
	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%
Albanezen	498.244	68,5	524.559	64,9	646.605	67,1	916.168	73,7	1.226.736	77,4	1.596.072	81,6	1.616.869	92,9

Noord-Macedonië

Zie Albanezen in Noord-Macedonië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Volgens de meest recente volkstelling in 2002 telde de Republiek Noord-Macedonië 2.022.547 inwoners, waarvan 509.083 etnische Albanezen (oftewel: 25,2% van de Macedonische bevolking). De Albanese minderheid woont vooral in het noordwesten en het westen van het land. Grote aantallen Albanezen wonen in de gemeenten Tetovo/Tetovë (70,3% van de bevolking), Gostivar (66,7%), Debar/Dibër (58,1%), Struga/Strugë (56,8%), Kičevo/Kërçovë (54,5%), Kumanovo/Kumanovë (25,8%) en de hoofdstad Skopje/Shkup (20,4%). Albanezen vormen in 15 van de 80 gemeenten een meerderheid van de bevolking, met name in plattelandsgebieden. Slechts 3 steden (van de 34 Macedonische steden) hebben een Albanese bevolkingsmeerderheid.

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Noord-Macedonië in de periode 1948–2002

Jaar	1948		1953		1961		1971		1981		1991		2002
	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%
Albanezen	197.389	17,1	162.524	12,5	183.108	13,0	279.871	17,0	377.726	19,8	441.987	21,7	509.083	25,2

Montenegro

Zie Albanezen in Montenegro voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Verspreiding van de Albanezen in Montenegro (2011)

Volgens de meest recente volkstelling in 2011 telde Montenegro 620.000 inwoners, waarvan ruim 30.000 etnische Albanezen (oftewel: 4,9% van de bevolking). Albanezen zijn met name geconcentreerd in het zuidoosten en oosten van Montenegro, langs de Montenegrijnse grens met Albanië. De grootste en belangrijkste nederzetting van Albanezen in Montenegro is Ulcinj, waar ook het hoofdkantoor van de Albanese Nationale Raad is gevestigd. Naast een Albanese bevolkingsmeerderheid in Ulcinj (71%) en het nieuwgevormde Tuzi (68%), vormen Albanezen een significante minderheid in de gemeenten Gusinje (40%), Plav (19%), Bar (6%), Podgorica (5%) en Rožaje (5%).

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Montenegro in de periode 1948–2011

Jaar	1948		1953		1961		1971		1981		1991		2003		2011
	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%	Aantal	%
Albanezen	19.425	5,1	23.460	5,6	25.803	5,5	35.671	6.7	37.735	6,5	40.415	6,6	31.163	5,0	30.439	4,9

Religie

Verspreiding per religie in Albanië.

Albaneestalige postzegel van Moeder Teresa

De Albanezen waren oorspronkelijk, in de tijd dat ze voor het eerst vermeld werden, een christelijke natie als gevolg van de Romeinse en Byzantijnse invloeden op de Balkan. In de late middeleeuwen waren de Albanezen verdeeld binnen twee stromingen van het christendom, namelijk de rooms-katholieke kerk in het noorden van Albanië en de orthodoxe kerk in het zuiden van Albanië. Tijdens de Ottomaanse heerschappij op de Balkan bekeerden de Albanezen zich, hoofdzakelijk gedurende de 17e en 18e eeuw, in groten getale tot de islam. Hedendaags zijn er zowel islamitische als christelijke Albanese gemeenschappen.

De Albanezen uit Albanië zijn overwegend moslim met aanzienlijke aantallen christelijke minderheden verdeeld tussen de stromingen rooms-katholiek en orthodox. De Albanezen uit de voormalig Joegoslavische landen Montenegro, Servië, Noord-Macedonië en Kosovo zijn ook overwegend moslim met kleinere gemeenschappen rooms-katholieken.

De rooms-katholieke Albanezen komen vooral uit het uiterste noorden van Albanië, in de omgeving van Shkodër en Lezhë en in de Dukagjini-regio van Kosovo, het westen van het land, met als belangrijkste plaatsen Gjakovë, Pejë, Prizren en Klinë en in de omringende traditionele dorpen. Omdat veel Albanese immigranten in bijvoorbeeld de Verenigde Staten uit Noord-Albanië komen of onderdeel zij van de Italiaans-Albanese gemeenschap, leven er in de VS aanzienlijke aantallen katholieke Albanezen, die lid zijn van de Italo-Albanese-Katholieke Kerk. Ook van de Albanezen in Italië is het christendom de grootste religie. In Kroatië is de helft van de etnische Albanezen christelijk, ook zij kwamen hoofdzakelijk vanuit het noorden van Albanië naar Kroatië tijdens de Ottomaanse heerschappij.

De laatste belangrijkste religie onder Albanezen is de Albanees-Orthodoxe Kerk, deze stroming van het christendom heeft vooral veel volgelingen in Centraal en Zuid Albanië. De orthodoxe Albanezen zijn hoofdzakelijk de Tosken, zij leven hoofdzakelijk in Zuid-Albanië, Griekenland, Italië en de Verenigde Staten.

Albanezen zijn een zeer tolerant volk als het gaat om religie. De Albanese cultuur speelt hier een belangrijke rol in. Zo verenigen Albanezen elkaar ondanks de verschillende religieuze achtergronden, elkaar door dezelfde identiteit. Een bekend motto van de Albanezen is: Feja e Shqiptarit është Shqiptaria, (Nederlands: Het geloof van de Albanezen is Groot-Albanië). Deze overtuiging wordt ook breed gedragen door de Albanese diaspora over de hele wereld. Deze traditie stamt uit de middeleeuwen toen de Albanese prins Lekë Dukagjini een wettekst schreef, beter bekend als de besa, waarin staat dat Albanezen zich horen te verenigen middels de etnische bloedverwantschap en niet zozeer door de religieuze achtergrond.

De religieuze voorkeur van Albanezen verschilt van land tot land (zie onderstaand tabel).

Religie van de Albanezen per land

Religie	Islam	Christendom	Atheïsme/ Agnosticisme	Anders
Albanië	56,7%	17,5%	2,6%	14,2%
Kosovo	95,6%	3,7%	0,1%	0,6%
Noord-Macedonië	98,2%	1,4%	0%	0,4%
Montenegro	73,2%	26,4%	0,1%	0,3%
Servië	71,1%	19,5%	3%	6,4%
Kroatië	54,8%	40,7%	1,8%	2,7%
Italië	41,5%	38,9%	17,8%	1,9%
Australië	25,5%	33,9%	31,4%	2,1%
Slovenië	86,7%	6,1%	1,6%	7,2%

Taal

De Albanezen spreken Albanees, een Indo-Europese taal zonder nauwe verwanten. Het Albanese alfabet is gebaseerd op het Latijnse en heeft 36 letters. Er zijn twee dialecten van het Albanees: het Gegisch (noorden) en het Toskisch (zuiden).

Bekende Albanezen

• Loredana Zefi, zangeres
• Anna Oxa, zangeres
• Dhurata Dora, zangeres
• Dua Lipa, zangeres
• Amanda Kovci, zangeres
• Juliana Pasha, zangeres
• Bleona Qereti, zangeres
• Gabriella Cilmi, zangeres
• Aurela Gaçe, zangeres
• Arilena Ara, zangeres
• Kejsi Tola, zangeres
• Ledina Çelo, zangeres
• Anjeza Shahini, zangeres
• Anxhela Peristeri, zangeres
• Olta Boka, zangeres
• Elhaida Dani, zangeres
• Eneda Tarifa, zangeres
• Bebe Rexha, zangeres
• Era Istrefi, zangeres
• Rona Nishliu, zangeres
• Frederik Ndoci, zanger
• Luiz Ejlli, zanger
• Adrian Lulgjuraj, zanger
• Bledar Sejko, zanger
• Eugent Bushpepa, zanger
• Afërdita Dreshaj, model
• Klodiana Shala, atlete
• Mirela Maniani, atlete
• Luiza Gega, atlete
• Romela Begaj, atlete
• James Belushi, acteur
• Enver Gjokaj, acteur
• James Biberi, acteur
• Masiela Lusha, actrice
• Eliza Dushku, actrice
• Arta Dobroshi, actrice
• Bernardin Shllaku, geestelijke
• Zef Simoni, geestelijke
• Ernest Simoni, kardinaal
• Giovanni Francesco Albani, paus
• Antonio Gramsci, filosoof
• Giorgio Basta, generaal
• Teuta Topi, politica
• Theofan Noli, patriarch
• Moeder Teresa, katholieke zuster
• Kosovare Asllani, voetbalster
• Thomas Strakosha, voetballer
• Erjon Bogdani, voetballer
• Ervin Skela, voetballer
• Klodian Duro, voetballer
• Pajtim Kasami, voetballer
• Lorik Cana, voetballer
• Xherdan Shaqiri, voetballer
• Granit Xhaka, voetballer
• Vedat Muriqi, voetballer
• Marash Kumbulla, voetballer
• Odise Roshi, voetballer
• Armando Sadiku, voetballer
• Besnik Hasi, voetbaltrainer
• Majlinda Kelmendi, judoka
• Distria Krasniqi, judoka

Afbeeldingen

• 

  Etnische groepen in 1989

• 

  Albanezen in de omliggende landen

• 

  Verspreiding van Albanezen in Europa

• 

  Etnisch Albanees kind uit Servië in traditionele kleding

• 

  Arbereshe in Italië in traditionele kleding

• 

  Oudere vrouwen in Shkodër, Albanië

• 

  Kosovaarse Albanezen in Deçan

• 

  Albanese vrouwen in Bajram Curri

• 

  Albanezen in Ohrid, Noord-Macedonië (1962)

• 

  Rooms-katholieke Albanezen in Skopje (c. 1910)

• 

  Albanese vrouwen en man in het bergdorp Shllak (1908)

• 

  Studentes in Tirana

• 

  Albanese dorpelingen in het dorp Mishtër (Gurrë)

• 

  Demonstratie van Albanese jongeren in 2000 in de buurt van Domorovcë (Kamenicë)

Zie ook

• Albanezen in Kosovo
• Albanezen in Noord-Macedonië
• Albanezen in Nederland
• Albanezen in Italië

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Albanians van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Europese etniciteiten en nationaliteiten

Nationaliteiten