Gebruiker:Pampuszicht

Een prent van Abraham Delfos (Sledevaart van het Leidse genootschap Veniam Pro Laude van 1776) en een Middelburgse Gildepenning (kuipers)

Lang leve Wikipedia! Mijn naam is Pampuszicht, want ik heb vanuit mijn woning zicht op forteiland Pampus. Bij het plannen van dagtripjes begin ik vaak op de vrije encyclopedie. Ik kijk op lijsten wat voor bijzonders er te zien is, of dat nou bijzondere gebouwen, imposante herdenkingsmonumenten of mooie beeldhouwwerken zijn.

Kunst en cultuur zijn mijn interessegebieden, zo schreef ik bijvoorbeeld een lemma over de Leidse kunstenaar en kunsthandelaar Abraham Delfos (8 maart 1731 - 13 juli 1820), Gildepenningen en verschillende sculpturen.

Interessante, imposante en/of bijzondere monumentale beeldhouwwerken

In januari 2024 besloot ik Wikipedia aan te vullen met ontbrekende lemma's van monumentale beeldhouwwerken, veelal in de openbare ruimte (doel: 25?). Dit is de lijst van deze lemma's, aangevuld met mijn persoonlijke waardering, de reden waarom deze monumenten zo bijzonder zijn, en/of eventuele triviale informatie.

Afbeelding	Naam	Plaats	Jaar
	Monument Christiaan de Wet van Joseph Mendes da Costa	Ede, Gelderland GD	1921	Christiaan de Wet tuurt in de verte, beschermd door zestien boerenstrijders in een bunker. Ze zijn klaar voor de vijand. Dit zeer imposante beeld op een zandvlakte van de Hoge Veluwe is uniek in zijn soort. Het was het eerste standbeeld van een nog levend persoon in Nederland. Gelukkig hebben we het nog, want tijdens de oorlog werd in het antisemitische blad De Misthoorn geopperd om het beeld te vervangen door “een waarlijk Nederlandsche De Wet-figuur”, omdat het van de Joodse beeldhouwer Joseph Mendes da Costa is.
	Vissersmonument van Leendert Bolle	Egmond aan Zee, Noord-Holland NH	1922	Al jaren kom ik in Egmond aan Zee, maar ondanks de grote schaal en de prominente plaats van dit gedenkteken, is het mij eigenlijk nooit opgevallen. Het is eigenlijk één grote grafsteen, een gestileerd kruis. Het staat op een duin naast de begraafplaats ter herinnering aan vissers uit Egmond die op zee stierven tijdens de Eerste Wereldoorlog en nooit een graf kregen.
	De Raadsman of Monument President Steyn van Joseph Mendes da Costa	Ede, Gelderland GD	1924	Voor de Tweede Wereldoorlog moesten kunstenaars het hebben van opdrachten van bedrijven, particulieren en de vrije markt. Adequaat overheidsbeleid om kunst in de openbare ruimte te stimuleren was nog niet echt een ding. Opdrachten voor bedrijven waren vaak bouwbeeldhouwwerk en overheden namen vaak een kunstenaar in dienst. Het grote mecenaat van Helene Kröller-Müller was dus zeer welkom. De kunstenaars kregen opdrachten voor grote vrijstaande beelden. De relatie tussen kunstenaar en opdrachtgever was van cruciaal belang. Het is dan ook pijnlijk dat bij dit monument voor president Steyn de relatie tussen Mendes da Costa en mevrouw Kröller-Müller bekoelde, de opdrachtgeefster bemoeide zich te veel met de kunstenaar.
	Cycloonbank van D. Markerink	Neede, Gelderland GD	1928	In Nederland staan tientallen herinneringsbanken. Meestal zijn ze opgericht voor een burgemeester, een ander inwoner van belang, of voor een koningin. Maar in Neede staat er een die herinnert aan een opmerkelijke stormramp, die op 1 juni 1927 over de Achterhoek trok. Hoewel het een cycloon wordt genoemd, zijn de huidige inzichten dat het een buienlijn met een zware F4-tornado moet zijn geweest. Hoe dan ook, het liet een enorme ravage achter en een grote schrik bij de kleine dorpsgemeenschappen.
	Monument voor Pieter Jelles Troelstra van Tjipke Visser	Stiens, Friesland FR	1933	Dit beeld eert de Pieter Jelles Troelstra die een grote bijdrage heeft geleverd aan de Friese taal. De neus van Troelstra moest het ontgelden en werd meerdere malen gevandaliseerd. Daarin is dit beeld niet uniek. Joseph Mendes da Costa's buste van Herman Heijermans in Amsterdam overkwam hetzelfde. De motieven achter dit vandalisme verschillen wel.
	De Helmplanters van Jan Havermans	Overveen, Noord-Holland NH	1935	Zowel het onderwerp als het ontstaan van dit monument zijn opmerkelijk. Herdacht worden hier de eerste Hollandse helmplanters, wie dat waren weten we niet. Wat zij deden lijkt onbeduidend, maar het planten van helm is heel belangrijk voor de aangroei van duinen en dus de bescherming tegen de verwoestende golven van de zee. Naast de anonieme planters, bleef ook de opdrachtgever van het beeld onbekend. Hij doneerde duizend gulden. Een jury koos vervolgens Jan Havermans uit de slechts twee inzendingen.
	Bekeerlingenmonument van Jan Bosklopper	Broeksterwoude, Friesland FR	1936	Over de kunstenaar Jan Bosklopper kon ik weinig vinden. Misschien was hij wel meer leraar dan kunstenaar. Toch is het een opmerkelijk persoon; als een van de weinige (enige?) Nederlandse kunstenaars van de heiligen der laatste dagen werd hij gevraagd om dit monument te vervaardigen.
	De Maaier van Theo van Reijn	Wieringerwerf, Noord-Holland NH	1942	Tot tweemaal toe werd dit beeld van Theo van Reijn symbool voor de drooglegging van de Wieringermeerpolder. De eerste keer in de jaren dertig, de tweede keer na de inundatie van de polder door het Duitse leger in 1945. Het beeld stond toen tot zijn schouders onder water, maar bleef in tegenstelling tot vele gebouwen in de polder wel staan.
	Christus in de Mijnstreekvan Charles Vos	Brunssum, Limburg LI	1948	Overal valt te lezen dat dit een monument is voor de mijnwerkers, vanwege de rampen in Staatsmijn Hendrik, en omdat de mijnwerker 'betreurd' zou zijn afgebeeld. Het beeld was echter een geschenk ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het rectoraat Rumpen en is een treffende combinatie van het mijnwezen en het katholieke karakter van Brunssum.
	De Brekende Golf van Harry Tielemans	Texel, Noord-Holland NH	1975	Dit is een van de twee grote monumenten die Texelaar Harry Tielemans maakte voor zijn eiland. Ze staan allebei langs de dijk, op zo'n 15 kilometer afstand van elkaar, zijn gemaakt van dezelfde materialen en verwijzen naar de relatie tussen de Texelaars en het water. Dit monument is opgericht voor de eilandbewoners die hun leven op zee lieten. Zie ook: De Schicht
	Joods Monument door AG Architecten	Zandvoort, Noord-Holland NH	2021	Een bakstenen muur met een afdekking van natuursteen, met daarin de namen van de vermoorde Joodse inwoners van Zandvoort, dat is het Joods Monument aldaar. Het gedenkteken staat op de plaats van de verwoeste Synagoge, en verwijst zeer geslaagd naar de architectuur van deze synagoge.

Voormalige tuberculose-sanatoria in Nederland

De tbc-patiënt, Sanatorium Berg & Bosch, Bilthoven

Soms sneeuwbal je van het een in het ander. Ik las over tbc-sanatorium Berg en Bosch vanwege de architectuur, en van het een kwam het ander, sinds 2021 heb ik een flink aantal lemma's geschreven over verschillende tbc-sanatoria in Nederland en een (incomplete) lijst. Voel je vrij om hem aan te vullen!

Zie: Lijst van voormalige tuberculose-sanatoria in Nederland.

Door mij toegevoegd pagina's van voormalige tbc-sanatoria: Emma-oord (Zevenaar), Kalorama (Beek), Hoog Laren (Blaricum), Sanatorium van het H. Hart van Jezus (Son), Groene Kruis Sanatorium (Delft), Sanatorium Beekbergen, Maria-oord (Gennep), Sanatorium Erica ‎(Nunspeet), Sanatorium Hilversum, Clara-stichting ‎(Zandvoort), Sanatorium Eerbeek, De Lighallen ‎(Den Haag), Huis ter Drift ‎(Doorn), Hoog Blaricum ‎(Laren), hetFriesch Volkssanatorium (Appelscha), Sint-Jozefsheil (Bakel) en Wilhelminapaviljoen (Bemmel).

Bronnen, noten en/of referenties