Hongshanornis
| Hongshanornis Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Vroeg-Krijt | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Oorspronkelijk dacht men dat Hongshanornis een waadvogel met een kuif was | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Geslacht | |||||||||
| Hongshanornis Zhou & Zhang, 2005 | |||||||||
| Typesoort | |||||||||
| Hongshanornis longicresta | |||||||||
| |||||||||
_of_Hongshanornis_longicresta.jpg)
Hongshanornis is een geslacht van uitgestorven vogels uit het Vroeg-Krijt van de huidige Volksrepubliek China, behorend tot de Ornithuromorpha.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 2005 benoemden Zhou Zhonghe en Zhang Fucheng de typesoort Hongshanornis longicresta. De geslachtsnaam verbindt een verwijzing naar de Hongshancultuur uit Binnen-Mongolië met een Oudgrieks ὄρνις, ornis, 'vogel'. De soortaanduiding is afgeleid van het Latijn longus, 'lang', en crista, 'kam', een verwijzing naar een vermeende kuif op de kop. Per abuis werd de Romaanse vorm cresta gebruikt.
Het holotype IVPP V14533 is bij Shifo in Ningcheng gevonden in een laag van de Yixianformatie die dateert uit het vroege Aptien. Het bestaat uit een vrijwel compleet skelet met schedel op een plaat en tegenplaat. Uitgebreide resten van het verenkleed zijn bewaard gebleven.
In 2011 werd specimen STM 35-3 toegewezen. Bij die gelegenheid werd gemeld dat er zo'n twee dozijn nog onbeschreven specimina gevonden waren. In 2018 werd STM 35-3 echter benoemd als een apart geslacht Eogranivora.
In 2014 werd een aanvullend specimen beschreven, DNHM D2945/6, een plaat en tegenplaat afkomstig van de illegale fossielenhandel. Daarbij bleken in 2005 verschillende kenmerken fout vastgesteld te zijn.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Grootte en onderscheidende kenmerken[bewerken | brontekst bewerken]
Hongshanornis heeft ongeveer de grootte van een merel. De vleugelspanwijdte is geschat op dertig centimeter en het gewicht op vijftig gram; een andere schatting geeft achtentachtig gram.
De onderscheidende kenmerken aangegeven in 2005 bleken ten dele te berusten op foute waarnemingen en ten dele op een niet onderkennen dat verschillende verwanten die kenmerken ook deelden. Michael Mortimer gaf in 2015 aan dat sommige nog geldig waren. De onderkaak is naar beneden gebogen. De buitenste achterste uitsteeksels van het borstbeen zijn naar binnen gekromd. Het vorkbeen heeft een hypocleidium. De arm heeft, vingers en tenen buiten beschouwing gelaten, 83 tot 85 procent van de lengte van de achterpoot.
Skelet[bewerken | brontekst bewerken]
De schedel heeft een spitse snavel en is zo'n drie centimeter lang.
In 2005 werd gedacht dat de kaken van de vogel tandeloos waren. In 2014 echter bleek dat het bovenkaaksbeen minstens vijf en de onderkaken per zijde minstens vier tanden bevatten. De tanden in de onderkaken zijn iets kleiner. In 2005 meende men dat de onderkaken vooraan eindigden in een soort predentarium. Later werd echter begrepen dat het om de normale voorste samengroeiing van de onderkaken gaat. Die kan wellicht als beenkern van een ondersnavel gefunctioneerd hebben.
De achterpoten zijn zeer lang, met vooral een lange onderbeen dat een lengte bezit van anderhalf mal het dijbeen. De tenen zijn lang en dun. De eerste teen is kort en Hongshanornis kon er vermoedelijk geen takken mee vastgrijpen.
Verenkleed[bewerken | brontekst bewerken]
In 2005 dacht men dat de kop een soort kuif droeg. In 2014 concludeerde men echter dat die een illusie was, veroorzaakt door het uitwaaieren van de veren van het fossiel.
De vleugel toont een grote alula, voorvleugeltje, op de duim. De vleugel is in het algemeen breed en stomp. De totale vleugeloppervlakte bedraagt honderdzestig vierkante centimeter.
De staartwaaier is erg lang en omvat tien staartveren.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
In 2005 werd Hongshanornis in de Ornithurae geplaatst. In 2010 werd een eigen Hongshanornithidae benoemd.
Het volgende kladogram toont het resultaat van een kladistische analyse van de positie van Hongshanornis in de evolutionaire stamboom.
| Euornithes |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Levenswijze[bewerken | brontekst bewerken]
Gezien de lange achterpoten meende men in 2005 dat Hongshanornis de levenswijze had van een moderne waadvogel. Het dier zou langs oever gelopen hebben en met zijn vrij lange, spitse en tandeloze snavel kleine diertjes opgepikt. In 2014 moest men dat weer nuanceren. De ontdekking van tanden wijst op een meer variabel dieet. Daarbij werden er elf maagstenen of gastrolieten aangetroffen, met een doorsnede tot drie millimeter, die meestal gezien worden als een aanpassing aan het eten van planten. Dat werd direct bevestigd door de vondst van een krop met zaden er nog in.
De korte vleugels wijzen op een vrij krachtige vlucht die geleken zou hebben op die van huidige middelgrote zangvogels: bij lage snelheden was er een hoge slagfrequentie en bij hogere snelheden en meer golvende vlucht waarin het dier steeds stukjes uitgleed.
| Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
|