Naar inhoud springen

Jan Wolkers

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door 194.109.161.232 (overleg) op 20 okt 2007 om 12:29.
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.

Sjabloon:Recentelijk overleden Sjabloon:Infobox Auteur Jan Hendrik Wolkers (Oegstgeest, 26 oktober 1925 - Westermient, Texel, 19 oktober 2007) was een Nederlands schrijver, kunstenaar en columnist.

In de naoorlogse Nederlandse literatuur wordt hij ook wel genoemd als een van De Grote Vier. De anderen zijn Willem Frederik Hermans, Harry Mulisch en Gerard Reve. Meestal wordt Jan Wolkers weggelaten en dan spreekt men van De Grote Drie.

Biografie

De ouders van Wolkers kwamen uit Amsterdam. Wolkers komt uit een gereformeerd milieu waar hij in zijn tienerjaren afstand van heeft genomen. De ouders van Wolkers hadden in totaal elf kinderen, waarvan hij de derde was. Vader Wolkers bezat vóór de Tweede Wereldoorlog een slecht lopende kruidenierswinkel.

Wolkers bezocht de mulo, maar moest al snel van school om te helpen in de winkel. Hij was daarna onder andere dierenverzorger in een laboratorium van de Universiteit Leiden, hij was tuinman en schilderde landschappen. In de oorlog dook Wolkers onder. Hij nam les aan de Leidse Schilderacademie, en ook typelessen. Daarbij haalde hij zijn enige diploma. Kort na de bevrijding woonde Wolkers in Parijs.

Tijdens zijn eerste huwelijk met Maria, in 1951, overleed dochtertje Eva (1949) door een ongeluk in bad. In hetzelfde huwelijk werden, behalve Eva, ook twee zoons geboren: Eric, een jaar vóór Eva, op 5 januari 1948 en Jeroen in april 1953.

Wolkers studeerde voor beeldend kunstenaar in Den Haag en Amsterdam. In Amsterdam tot 1953 aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten. Van 15 juli tot 14 augustus 1954 volgde Wolkers de Internationale Sommerakademie für bildende Kunst te Salzburg, die in 1953 door Oskar Kokoschka was opgericht. Daarvoor kreeg hij een beurs van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Hij kreeg er les van de Italiaanse beeldhouwer Giacomo Manzù. In 1957 kreeg hij een Franse beurs om bij de Zadkine te studeren in Parijs.

Het grootste literaire succes van Wolkers is de liefdesroman Turks Fruit uit 1969. Dit boek werd in 1973 door Paul Verhoeven verfilmd, met hoofdrolspelers Rutger Hauer en Monique van de Ven.

Vanaf 1981 woonde Wolkers in Westermient op Texel met zijn tweede vrouw Karina (geboren 21 maart 1946 of 1947). Wolkers had uit dat huwelijk twee zoons, de tweeling Bob en Tom, die geboren werden in 1981 toen Wolkers 55 jaar oud was.

Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2004 en Tweede Kamerverkiezingen 2006 stond Wolkers als lijstduwer op de lijst van de Partij voor de Dieren.

Overlijden

Jan Wolkers overleed in zijn slaap op 19 oktober 2007 om 01.30 uur, een week voor zijn 82e verjaardag, in zijn 'Huize Pomona' te Westermient op Texel. Als doodsoorzaak gaf zijn huisarts "ouderdom" op.[1] Wolkers wordt woensdag 24 oktober op De Nieuwe Ooster aan de Kruislaan in de Amsterdamse Watergraafsmeer gecremeerd.[2]

Laatst bekende tekst

Op 6 juli 2007 was aangekondigd dat Jan Wolkers dat jaar de schrijver zou zijn van het op 19 december uit te zenden Groot Dictee der Nederlandse Taal en dat hij het zelf ofwel op een eerder gemaakte video, dan wel via een rechtstreekse satellietverbinding naar zijn huis op Texel zou voorlezen. Bij Wolkers' overlijden, op 19 oktober, werd bekend dat er weliswaar geen video-opname was, maar dat de tekst van het dictee wel af was. Deze zodoende "laatst bekende tekst" van de hand van Wolkers zou, zij het niet door hemzelf gelezen, gewoon voor de uitzending van 19 december worden gebruikt.[3]

Werk

Invloeden en thema's

De gereformeerde afkomst van Wolkers komt veelvuldig terug in zijn romans. Verder kenmerken zijn romans zich door een grote openheid over seksualiteit; hij was een van de eerste literaire schrijvers die zo ver gingen. De eerste uitgever van Wolkers vond dat er te veel "vieze woorden" in zijn boeken stonden, en dat deze door Wolkers door Latijnse termen vervangen moesten worden. Wolkers vond dat zijn beschrijvingen voorkomen, en dat de expliciete beschrijvingen binnen zijn verhalen verantwoord waren.

De boeken van Wolkers zijn autobiografisch en de afgunst tegenover de (schoon)ouders speelt een grote rol.

Een ander thema dat veel voorkomt in het werk van Wolkers is de dood. Op zijn eerste schilderijen gebruikte hij ook het thema dood, dat waren bijvoorbeeld stillevens met schedels. Wolkers kwam vroeg in aanraking met de dood. Tijdens de Tweede Wereldoorlog overleed zijn oudste broer, Gerrit Jan Wolkers, op 22-jarige leeftijd aan difterie, op 30 augustus 1944.

Wolkers signeerde zijn schilderijen soms aan de achterzijde, net als Mondriaan, omdat hij vond dat de handtekening detoneert met het werk. Zijn schilderijen ontstaan, stelde Wolkers in 2007, uit wat hij in eenzaamheid in zichzelf verzamelt. Daar moet hij rustig voor leven. Inspiratiebronnen voor zijn abstracte werken zijn de zee, het landschap en de rust.

Beeldhouwwerk

Zijn beelden zijn vaak het slachtoffer van vandalisme. Voorbeelden hiervan zijn het Auschwitz-monument in Amsterdam en het monument op de dijk bij Ceres op Texel. Vermoedelijk speelt daarbij een rol dat Wolkers veel gebruik maakt van glas en dat de kwetsbaarheid dat dit materiaal uitstraalt bij enkelingen vernielzucht opwekt. Als reactie van de vernieling van het monument bij Ceres in 2003 maakte Wolkers bekend dat hij glas minder zou gaan toepassen en meer met staal zou gaan werken.

Het Jac. P. Thijsse-monument in de vijver bij de Elemert op Texel bevat inderdaad meer staal, al is glas nog steeds een substantieel onderdeel van het kunstwerk.

Prijzen

In 1963 kreeg zijn boek Serpentina’s petticoat de literatuurprijs van de gemeente Amsterdam. Wolkers stuurde de prijs in 1966 weer terug. Hiermee protesteerde hij tegen het optreden van de politie bij de rellen rond het huwelijk van Beatrix en Claus.

Jan Wolkers weigerde ook de Constantijn Huygensprijs (1982).

In 1989 werd hem de P.C. Hooftprijs toegekend, maar hij weigerde die omdat stripauteur Marten Toonder nog nooit een grote literatuurprijs had gekregen, maar ook omdat hij vond dat hij eerder prijzen had verdiend voor zijn boeken.

Een procedure om hem een koninklijke onderscheiding te geven werd stopgezet omdat verwacht werd dat hij die ook zou weigeren. In 2006 werd hij wel benoemd tot ereburger van Texel [4].

Trivia

  • In 2007 schreef Jan Wolkers speciaal voor de postzegels van de Weken van de Kaart 2007[5] een gedicht, dat door grafisch ontwerper Lex Reitsma op de postzegels is gebruikt. De zee, de ruimte en het licht van Texel, en 'De geboorte van Venus' van de Italiaanse schilder Botticelli inspireerden Wolkers tot het gedicht voor de postzegels.
  • In 2006 maakt Wolkers' kleindochter Rosita Wolkers, op zeventienjarige leeftijd, haar debuut als actrice in de vijfdelige NPS dramaserie Fok jou!.
  • Striptekenaar Dick Matena heeft een stripversie gemaakt van Wolkers' roman Kort Amerikaans. In april 2006 overhandigde hij het eerste exemplaar aan de schrijver. De strip wordt in drie delen op de markt gebracht. Eerder maakte Matena ook al een stripversie van Gerard Reve's roman De Avonden.
  • In 2002 en 2003 zond VPRO's Villa Achterwerk twee seizoenen lang de serie De Achtertuin van Jan Wolkers uit over planten en beestjes in de tuin die Wolkers en zijn vrouw Karina bij hun huis op Texel hadden aangelegd.

Bibliografie

  • 1961 Serpentina's Petticoat (verhalen)
  • 1962 Kort Amerikaans (roman)
  • 1963 Gesponnen suiker (verhalen)
  • 1963 De Babel (toneel)
  • 1963 Een roos van vlees (roman)
  • 1964 De hond met de blauwe tong (verhalen)
  • 1965 Terug naar Oegstgeest (roman)
  • 1967 Horrible Tango (roman)
  • 1969 Turks Fruit (roman)
  • 1971 Groeten van Rottumerplaat (autobiografische documentaire)
  • 1971 Werkkleding (autobiografische documentaire)
  • 1974 De walgvogel (roman)
  • 1975 Dominee met strooien hoed (novelle)
  • 1977 De Kus (roman)
  • 1979 De doodshoofdvlinder (roman)
  • 1980 De perzik van onsterfelijkheid (roman)
  • 1981 Alle verhalen
  • 1981 Brandende liefde (roman)
  • 1982 De junival (roman)
  • 1983 Gifsla (roman)
  • 1984 De onverbiddelijke tijd (roman)
  • 1985 22 sprookjes, verhalen en fabels
  • 1988 Kunstfruit en andere verhalen
  • 1989 Jeugd jaagt voorbij
  • 1991 Tarzan in Arles (essays)
  • 1991 Wat wij zien en horen (verhalen, samen met Bob en Tom Wolkers)
  • 1994 Rembrandt in Rommeldam (essays)
  • 1995 Zwarte Bevrijding (Boekenweekessay)
  • 1996 Icarus en de vliegende tering
  • 1997 Mondriaan op Mauritius (essays)
  • 1998 Terug naar Jan Wolkers (bevat: Kort Amerikaans, Een roos van vlees en Terug naar Oegstgeest)
  • 1998 Het kruipend gedeelte des aardbodems (rede)
  • 1999 Omringd door zee (columns)
  • 1999 De spiegel van Rembrandt
  • 2000 Een cilinder vol zeegeruis (lezing)
  • 2003 De achtertuin
  • 2005 Zomerhitte (Boekenweekgeschenk)
  • 2005 Dagboek 1974 (dagboekaantekeningen)
  • 2005 Ach Wim, wat is een vrouw? (brieven aan een jeugdvriend)
  • 2006 Dagboek 1969 (dagboekaantekeningen)
  • 2006 2 Texel: Drummers Double Bill & Jan Wolkers (CD - Drummers Double Bill)
  • 2007 Dagboek 1972 (dagboekaantekeningen)
  • 2007 Waddenboek

Boekverfilmingen

Vijf boeken van Jan Wolkers zijn verfilmd.


Daarnaast is door het Humanistisch Verbond in 1998 nog het verhaal De wet op het kleinbedrijf verfilmd en op video uitgebracht.

[bron?]

Externe links

  1. ↑ Jan Wolkers (81) overleden, de Volkskrant, 19 oktober 2007.
  2. ↑ Schrijver Jan Wolkers overleden, RTL Nieuws, 19 oktober 2007.
  3. ↑ Aldus Groot Dictee-organisator Philip Freriks in de uitzending van het Vara-programma De Wereld Draait Door van 19 oktober 2007.
  4. ↑ Texel maakt Jan Wolkers ereburger Brabands Dagblad
  5. ↑ TNT Post - Leven werk Jan Wolkers centraal op postzegels
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Wolkers&oldid=9865985"