Korstmossen-dennenbos

Korstmossen-dennenbos
	Korstmossen-dennenbos met grove den en rendiermos
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Vaccinio-Piceetea (Klasse van de naaldbossen)
Orde:	Vaccinio-Piceetalia
Verbond:	Dicrano-Pinion (Verbond van de naaldbossen)
Associatie
	Cladonio-Pinetum sylvestris; Kobendza, 1930
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

Het korstmossen-dennenbos (Cladonio-Pinetum sylvestris) is een voor Nederland zeldzame associatie uit de klasse van de naaldbossen, een bosplantengemeenschap die voorkomt op droge, voedselarme en zure zandbodems en die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van rendiermossen.

Naamgeving, etymologie en codering

Synoniemen: Cladonio-Pinetum Juraszek 1927, Cladonio arbusculae-Pinetum sylvestris, Cladonio rangiferinae-Pinetum sylvestris (Kobenza 1930) em.Passarge 1956
Duits: Flechten-Kiefernwald
Syntaxoncode (Nederland): 41Aa2

De naam Cladonio-Pinetum sylvestris is afgeleid van de wetenschappelijke namen van twee belangrijke soorten/soortgroepen in de associatie, de rendiermossen (Cladonia sp.) en de grove den (Pinus sylvestris).

Kenmerken

Het korstmossen-dennenbos is een voor Nederland zeer zeldzaam en bedreigd bostype, dat voorkomt op droge, voedselarme en zure zandbodems zoals op stuifzand, op droge heide en in kalkarme duinen.

Deze vegetatie zal spontaan, maar zeer traag, verder evolueren naar het kussentjesmos-dennenbos.

Structuur

Het korstmossen-dennenbos is een laagblijvend bosvegetatie. De boomlaag wordt maximaal 10 m hoog en bestaat praktisch volledig uit weinig vitale exemplaren van grove den en in mindere mate zomereik. De struiklaag is weinig ontwikkeld, de kruidlaag is beperkt tot struikhei en schrale grassen als bochtige smele.

De moslaag is zeer goed ontwikkeld en bestaat uit zowel bladmossen als korstmossen.

Soortensamenstelling

De associatie heeft geen specifieke kensoorten, maar enkele kensoorten van de klasse van de naaldbossen zijn vrij strikt beperkt tot deze associatie: de grote-, dennen- en stekende wolfsklauw, het klein wintergroen, het Linnaeusklokje, het gerimpeld gaffeltandmos en het riempjesmos.

Daarnaast vinden we vooral soorten van stuifzand en droge heide, zoals struikhei, bochtige smele, fijn schapengras en verschillende rendiermossen, die het korstmossen-dennenbos differentiëren ten opzichte van de associatie van het kussentjesmos-dennenbos.

De voor Nederland belangrijkste soorten zijn:

Boomlaag

Kensoort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam
kV	>70%	Grove den	Pinus sylvestris
	>60%	Zomereik	Quercus robur
	>20%	Zachte berk	Betula pubescens

Struiklaag

Kensoort	Diff.soort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam	Opmerking
		>40%	Amerikaanse vogelkers	Prunus serotina
		>30%	Wilde lijsterbes	Sorbus aucuparia

Kruidlaag

Kensoort	Diff.soort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam	Opmerking
kK		<10%	Dennenorchis	Goodyera repens
kK		<10%	Dennenwolfsklauw	Huperzia selago
kK		<10%	Stekende wolfsklauw	Lycopodium annotinum
kK		<10%	Linnaeusklokje	Linnaea borealis
	dA	>70%	Struikhei	Calluna vulgaris	t.o.v. kussentjesmos-dennenbos
		>50%	Bochtige smele	Deschampsia flexuosa
	dA	>40%	Fijn schapengras	Festuca filiformis	t.o.v. kussentjesmos-dennenbos
		>30%	Pijpenstrootje	Molinia caerulea
			Grote wolfsklauw	Lycopodium clavatum
			Klein wintergroen	Pyrola minor

Moslaag

Kensoort	Diff.soort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam	Opmerking
kV		>50%	Gerimpeld gaffeltandmos	Dicranum polysetum
kK		<10%	Gerimpeld platmos	Plagiothecium undulatum
kK		<10%	Struisveermos	Ptilium crista-castrensis
kK		<10%	Riempjesmos	Rhytidiadelphus loreus
		>90%	Gewoon gaffeltandmos	Dicranum scoparium
		>70%	Bronsmos	Pleurozium schreberi
		>50%	Gewoon peermos	Pohlia nutans
		>50%	Gewoon klauwtjesmos	Hypnum cupressiforme
		>30%	Heideklauwtjesmos	Hypnum jutlandicum
	dA	>30%	Open rendiermos	Cladonia portentosa	t.o.v. kussentjesmos-dennenbos

Verspreiding en voorkomen

Het korstmossen-dennenbos heeft een breed verspreidingsgebied over het laagland van West- en Midden-Europa.

In Nederland is ze zeer zeldzaam en komt enkel voor in de stuifzanden op pleistocene zandgronden of in de duinen. Ze behoort er tot de meest bedreigde plantengemeenschappen.

Bedreiging en bescherming

Net als de meeste voedselarme bossen worden korstmossen-dennenbossen bedreigd door verruiging, en dat vooral door hoge stikstofdeposities vanuit de atmosfeer.

Bronnen, noten en/of referenties

J.Schaminée, K.Sýkora, N.Smits & M.Horsthuis, 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist.
K.Sýkora, 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology