Onze Lieve Vrouweplein (Maastricht)
| Onze-Lieve-Vrouweplein | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Geografische informatie | ||||
| Locatie | Maastricht | |||
| Wijk | Binnenstad (Maastricht) | |||
| Lengte | ca. 80-95 m | |||
| Breedte | ca. 30-40 m | |||
| Algemene informatie | ||||
| Bestrating | fijn grind, kasseien (rijweg) | |||
| Bebouwing | 15 rijksmonumenten, waaronder de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, de Wolwaag en het Huis met de Pelikaan | |||
| ||||
Het Onze-Lieve-Vrouweplein is een plein in het centrum van Maastricht. Het plein dankt zijn naam aan de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, die met haar massieve westwerk het plein domineert. Het Onze-Lieve-Vrouweplein is vooral bekend vanwege de kapel van de Sterre der Zee en het grote aantal horecaterrassen.
Geschiedenis
Archeologische opgravingen hebben aangetoond dat zich op een diepte van 4 à 5 meter onder de bestrating van het Onze-Lieve-Vrouweplein restanten van Romeins Maastricht bevinden. Na de sloop van het oude hotel Derlon, werd in 1983 op het terrein onder andere een ommuurd heiligdom met delen van een Jupiterzuil uit de tweede eeuw na Chr. gevonden. Ook werden muren en grachten van het Romeinse castrum uit ca. 313 AD aangetroffen, alsmede een deel van de westelijke toegangspoort van het castrum. Deze opgravingen zijn bewaard gebleven in de Museumkelder Derlon, in het sousterrain van het gelijknamige hotel. Al in het begin van de 20e eeuw was in de pandhof van de Onze-Lieve-Vrouwekloostergang een rond torenfundament aangetroffen, dat echter pas veel later als een deel van de Romeinse versterking kon worden geduid. Aan de zuidzijde van het plein, waar ooit de broodfabriek Mabro stond, werd in 1981-82 het zuidelijk deel van de 6 meter brede gracht gevonden, die om het Romeinse castrum liep. Iets ten noorden van het terrein, vlak bij de zuidgevel van de kerk, werd de zuidwestelijke hoektoren van het castrum opgegraven.
-
Pandhof-opgraving, 1910 -
Mabro-opgraving, 1982 -
Derlon-opgraving, 1983 -
Museumkelder Derlon
Bij de Mabro-opgraving werden ook belangrijke Merovingische vondsten gedaan. Deze en andere opgravingen tonen aan dat dit gebied ook na het terugtrekken van de Romeinse legioenen continu bewoond is gebleven. Het huidige plein ligt grotendeels boven de laat-Romeinse castrumgracht. In de 5e of 6e eeuw werd zelfs een nieuwe gracht gegraven, die echter al spoedig dichtslibde.[1] De castrummuren bleven waarschijnlijk nog tot de 9e of 10e eeuw herkenbaar in het landschap van de nederzetting. Rond het jaar 1000 werden enkele brokken natuursteen (van het castrum?) als spolia verwerkt in het westwerk van de Onze-Lieve-Vrouwekerk.
Tot 1838 had het Onze-Lieve-Vrouweplein een geringere omvang dan tegenwoordig, omdat aan de noordzijde van het plein (deels op de plaats van het huidige hotel Derlon) de 14e-eeuwse Sint-Nicolaaskerk stond, die het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw daar had laten bouwen ter ontlasting van de eigen kerk. Het leeuwendeel van de open ruimte vóór de twee kerken werd in beslag genomen door het ommuurde Onze-Lieve-Vrouwekerkhof. De Sint-Nicolaaskerk was een ruime, driebeukige parochiekerk, die met haar gedrongen, laatgotische toren een fraaie afsluiting vormde aan de noordkant van het plein. Aan de andere zijden van het Onze-Lieve-Vrouwekerkhof lagen kanunnikenhuizen; vier aan de westzijde en zes aan de zuidzijde.[2]
In de Franse tijd werd het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw opgeheven. De kapittelkerk werd ingericht als paardenstal en militaire smederij; de parochiekerk bleef als zodanig in gebruik. Langzamerhand werd de Sint-Nicolaaskerk echter steeds bouwvalliger en in 1837 verhuisde de parochie naar de naastgelegen Onze-Lieve-Vrouwekerk. Een jaar later werd de Sint-Nicolaaskerk, één van de vier middeleeuwse parochiekerken van Maastricht, afgebroken. Het terrein werd genivelleerd en ingericht als publieke wandelplaats. Langs het Onze-Lieve-Vrouweklooster (de rijweg aan de westkant van het huidige plein) werd een dubbele rij lindebomen geplant. Naast de pastorie verrees in 1843 een breed pand, waarin zich later hotel Derlon zou vestigen.
-
OLV-kerkhof (Jan de Beijer, 1740) -
OLV-kerkhof (Larcher d'Aubencourt, 1749) -
Het plein omstreeks 1900 -
Het plein als parkeerplaats, ca. 1980
Beschrijving
Architectuur
Het belangrijkste gebouw aan het Onze-Lieve-Vrouweplein is de gelijknamige basiliek, een van de mooiste romaanse kerken van Nederland. Het gesloten westwerk van kolenzandsteen rijst als een muur omhoog op het relatief kleine plein. Naast dit zware westwerk vormt het gotische portaal, opgetrokken in zachtgele Limburgse mergel, een groot contrast. Het portaal is door de architect Pierre Cuypers sterk gerestaureerd; al het uitwendige beeldhouwwerk is neogotisch. De ernaast gelegen pastorie is tegen de laatgotische kloostergang van de voormalige kapittelkerk aan gebouwd, maar is 17e-eeuws.
De voormalige Wolwaag op de hoek van het Onze-Lieve-Vrouweplein en de Bredestraat heeft een gevel uit 1721 met de wapenstenen van de Luikse prins-bisschop en de Staten-Generaal, maar het gebouw zelf is waarschijnlijk ouder. Dat geldt voor meerdere huizen aan het plein, die meest 17e of 18e eeuwse gevels van baksteen met natuurstenen ornamenten hebben.
Een bijzonder gebouw is het Huis met de Pelikaan op de hoek Onze-Lieve-Vrouweplein-Cortenstraat. Het gebouw in Art Nouveau-stijl van de Haagse architect Josef Limburg huisvestte vroeger een bank. Thans is hier het European Institute of Public Administration (EIPA) gevestigd, een onafhankelijk instituut dat met de Europese Unie geaffilieerd is. De gevel van Franse zandsteen en Naamse steen heeft een asymmetrisch aanzien en is versierd met beeldhouwwerk (waaronder de afbeeldingen van een olifant en een pelikaan).[3]
Cultuur, winkels, horeca
In de omgeving van het Onze-Lieve-Vrouweplein bevinden zich een aantal culturele voorzieningen. Aan het plein zelf liggen de Museumkelder Derlon en de Schatkamer Onze-Lieve-Vrouwebasiliek. De basiliek zelf, met de kapel van de Sterre der Zee, is een belangrijk religieus trekpleister. Vlakbij ligt de Bonbonnière, een verbouwde 17e-eeuwse Jezuïetenkerk, vroeger de schouwburg van Maastricht. Rondom het plein liggen een aantal winkelstraten (waaronder de populaire Wolfstraat en de exclusievere Stokstraat en Bredestraat).
Naast de genoemde bezienswaardigheden geniet het plein zowel bij toeristen als bij de lokale bevolking grote bekendheid vanwege de aanwezige horeca. Aan het plein bevinden zich een hotel, enkele gerenommeerde restaurants en een groot aantal cafés. Met uitzondering van de wintermaanden is een groot deel van het plein in gebruik als terras. Op korte afstand van het plein bevindt zich de parkeergarage Onze Lieve Vrouweparking (Q-Park).
-
Sterre-der-Zeekapel -
Westwerk OLV-basiliek -
OLV-plein 15 -
OLV-plein 20 -
OLV-plein 21: Pelikaan -
OLV-plein 26: Wolwaag -
OLV-plein 29 -
Fons Bemelmans: Jupiter
Zie ook
- Bronnen
- Boogard, J. van den, Het huis met de pelikaan (Maastrichts Silhouet #42). Maastricht, 1997 ('Boogard' in referenties).
- Panhuysen, T.A.S.M., Maastricht staat op zijn verleden. Maastricht, 1984. ('Panhuysen' in referenties).
- Ubachs, P.J.H., en I.M.H. Evers, Historische Encyclopedie Maastricht. Zutphen, 2005. ('Ubachs/Evers' in referenties).
- Website Onze-Lieve-Vrouwebasiliek
- Referenties