Siamotyrannus
| Siamotyrannus Status: Uitgestorven, als fossiel bekend | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||
| Siamotyrannus Buffetaut, Suteethorn & Tong, 1996 | |||||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||||
| Siamotyrannus isanensis | |||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Siamotyrannus is een geslacht van vleesetende theropode dinosauriërs, behorend tot de Tetanurae, dat tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Thailand. De enige benoemde soort is Siamotyrannus isanensis.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 1993 ontdekte Somsai Triamwichanon op de Phu Wiang 9-vindplaats in Khon Kaen de resten van een grote theropode.
In 1996 benoemden en beschreven Eric Buffetaut, Varavudh Suteethorn en Haiyan Tong de typesoort Siamotyrannus isanensis. De geslachtsnaam combineert een verwijzing naar Siam, de oude naam van Thailand, met een gelatiniseerd Grieks ~tyrannus, "tiran", een verwijzing naar de vermeende plaatsing in de Tyrannosauridae. De soortaanduiding is afgeleid van het Thai, isan, "noordoostelijk deel", een verwijzing naar het feit dat de vindplaats in het noordoosten van Thailand ligt.
Het holotype, PW9-1, is gevonden in een laag van de Sao Khuaformatie die dateert uit het Berriasien-Barremien. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet zonder schedel. Bewaard zijn gebleven: vijf achterste ruggenwervels, het heiligbeen, de voorste dertien staartwervels en een linkerbekkenhelft met darmbeen (os ilium), schaambeen (os pubis) en zitbeen (os ischii). In 1998 werden nog een los scheenbeen en losse tanden aan de soort toegewezen.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Siamotyrannus is een vrij grote roofsauriër. Buffetaut schatte de lichaamslengte op zeven meter. In 2010 schatte Gregory S. Paul de lengte op zes meter, het gewicht op een halve ton.
Welke onderscheidende kenmerken Siamotyrannus bezit, hangt af van zijn fylogenetische plaatsing en die is omstreden. Naar moderne inzichten is een autapomorfie, unieke afgeleide eigenschap, het bezit van twee parallelle verticale richels op het midden van het darmbeen.
De achterste ruggenwervels hebben geen pleurocoelen, pneumatische uithollingen op de zijkanten. Er zijn vijf sacrale wervels. De eerste sacrale wervel heeft een zijuitsteeksel dat hecht met het darmbeen is verbonden. De tweede en derde sacrale wervels zijn sterk overdwars afgeplat. De staartwervels hebben vrij slanke doornuitsteeksels waarvan de achterrand een plotse knik naar boven toont. Bij de middelste staarwervels hebben de doornuitsteeksels aan de voorrand een korte naar voren uitstekende spoor.
Het darmbeen, tweeëntachtig centimeter lang, heeft een recht, naar voren oplopend, bovenprofiel. Het voorblad is tamelijk kort en buigt in een strakke ronding sterk naar beneden toe, uitlopend in een kleine afhangende punt. Het achterblad is recht afgesneden. Twee verticale richels bevinden zich aan de buitenzijde boven het heupgewricht en krommen iets naar voren toe. Ze onderscheiden zich van de enkelvoudige verticale richel van de Tyrannosauroidea. Naar beneden lopen ze uit in een beenplateau dat zelfs dikker is dan bij de tyrannosauroidea. Het schaambeen is relatief kort en heeft een in zijaanzicht erg slanke schacht die echter uitloopt in een grote "voet". De voorste punt daarvan steekt vrij ver naar voren; de omvang van de achterste punt is door een breuk onbekend. De voet is veel minder groot dan bij de tyrannosauriden, met minder dan een derde van de schachtlengte. Het hoofdlichaam van het schaambeen heeft achter de schacht een foramen obturatum dat naar beneden open is en dus de vorm heeft van een inkeping; deze buigt wat naar achteren. De opening wordt vanuit de achterrand gedeeltelijk afgesloten door een haakvormig uitsteeksel. Voor zover bewaard heeft het zitbeen een korte en smalle schacht die wat hol naar voren buigt. Op de achterste bovenzijde, onder het aanhangsel van het darmbeen, bevindt zich een min of meer cirkelvormige verruwing, een aanhechting voor spieren. De vorm van een mogelijke processus obturatorius op de voorrand is onbekend door beschadigingen.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Siamotyrannus werd oorspronkelijk in de Tyrannosauridae geplaatst, als bewijs dat deze groep een veel oudere oorsprong had dan eerst gedacht en daarbij een die in Azië ligt. Hierbij werd echter geen exacte kladistische analyse uitgevoerd. De richels op het darmbeen, de grote voet van het schaambeen en de verruwing op het zitbeen zouden wijzen op een verwantschap met de latere Amerikaanse tyrannosauriden. Basale kenmerken als de nauwe doornuitsteeksels en de inkeping in het schaambeen zouden dan de hoge ouderdom reflecteren. De plaatsing werd wat gecompliceerd doordat de beschrijvers de soort ook, en tegenstrijdig, omschreven als het zustertaxon van de Tyrannosauridae en de Bullatosauria. Latere onderzoekers voerden wel exacte analyses uit en deze wezen zonder uitzondering uit dat Siamotyrannus geen lid was van de Tyrannosauroidea maar de Carnosauria, wellicht de Metriacanthosaurinae. Een basale positie in de Coelurosauria viel echter niet geheel uit te sluiten.
De positie van Siamotyrannus volgens een studie van Matthew Carrano uit 2012 wordt getoond door het volgende kladogram.
| Orionides |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- E. Buffetaut, V. Suteethorn and H. Tong, 1996, "The earliest known tyrannosaur from the Lower Cretaceous of Thailand", Nature 381: 689-691
- Buffetaut, E. and Suteethorn, V., 1998, "Early Cretaceous dinosaurs from Thailand and their bearing on the early evolution and biogeographical history of some groups of Cretaceous dinosaurs", In: Lucas, Kirkland and Estep, (eds.). Lower and Middle Cretaceous Terrestrial Ecosystems. New Mexico Museum of Natural History Bulletin 14. p. 205-210