Rooms-Hollands recht

Rooms-Hollands recht (Romeins-Hollands recht) is een rechtsstelsel gebaseerd op het Romeins recht zoals het toegepast werd in de Nederlanden in de 17e en 18e eeuw. Het is een variëteit van het Europese burgerlijk recht of ius commune. Terwijl het Rooms-Hollands recht vervangen werd in Nederland in het begin van de 19e eeuw, wordt het Rooms-Hollands recht nog steeds toegepast door de rechtbanken van Zuid-Afrika (en de buurlanden Lesotho, Swaziland en Namibië), Zimbabwe, Guyana, Indonesië en Sri Lanka.

Geschiedenis

Romeins recht was zo goed als vergeten in de vroege Middeleeuwen. Interesse in de leerstellingen van Romeinse juristen kwam rond het jaar 1070, toen een tekst van Keizer Justinianus I gevonden werd in Italië, de Digesten. Aan de universiteit van Bologna begon men de Romeinse teksten te bestuderen en er werd recht gedoceerd aan de hand van deze teksten. Rechtbanken begonnen geleidelijk Romeins recht in te voeren, zoals dit werd geleerd aan de universiteit van Bologna, omdat rechters vonden dat dit recht meer geschikt was om complexe zaken op te lossen dan het Germaans recht dat sinds de val van het West-Romeinse Rijk gold. Dit proces van het overgaan op het Romeins recht vond eerst in Italië plaats en later in de rest van continentaal Europa.

In de 15e eeuw bereikte dit proces van romanisering de Nederlanden. Waren de Italiaanse juristen de eersten die bijdroegen aan de nieuwe rechtswetenschap, gebaseerd op de Romeinse teksten, in de 16e eeuw waren de Franse het meest invloedrijk. In de 17e en 18e eeuw was de leidende rol in rechtsgeleerdheid voor de Nederlanden weggelegd. Leden van de zogeheten Elegante School waren onder andere: Hugo Grotius, Johannes Voet, Ulrik Huber en vele anderen. Deze geleerden kregen het voor elkaar het Romeins recht te combineren met concepten van het traditioneel Germaans recht, wat gangbaar was in de Nederlanden en voornamelijk in de provincie Holland. De resulterende was voornamelijk Romeins, maar het bevatte kenmerken die typisch Hollands waren. Deze mix is bekend als het Rooms-Hollands recht. De Nederlanders introduceerde vervolgens dit rechtssysteem in hun kolonies. Hierdoor werd de Hollandse variant van het Europese ius commune toegepast in Zuid-Afrika en Sri Lanka.

In Nederland eindigde de geschiedenis van het Rooms-Hollands recht met de komst van de Franse Code civil in 1809. In de voormalige koloniën is het Rooms-Hollands recht echter niet vervangen door het Franse recht. Mede hierdoor heeft het Rooms-Hollands recht overleefd tot de dag van vandaag, ook al zij het dat het Anglosaksische recht sinds de negentiende eeuw er grote invloed op uitoefent.

• Robert Feenstra, Reinhard Zimmermann (eds.): Das römisch-holländische Recht. Fortschritte des Zivilrechts im 17. und 18. Jahrhundert (Berlin 1992, ISBN 3-428-07465-3) - een bundel artikelen
• Reinhard Zimmermann: The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition (Cape Town 1990; herdruk München, Cape Town 1992, ISBN 3-406-37246-5; ook Oxford 1996) - een rechtsvergelijkend overzicht van het verbintenissenrecht met veel informatie over de feitelijke inhoud van het Rooms-Hollandse recht.