Vlier (geslacht): verschil tussen versies
k Kleine dingetjes |
Per Soortenbank |
||
| Regel 29: | Regel 29: | ||
* De [[gewone vlier]] (''Sambucus nigra''), met zwarte bessen, is de belangrijkste soort in [[Europa (continent)|Europa]]. Een in de natuur voorkomende variëteit van de gewone vlier is de [[peterselievlier]] (''Sambucus nigra'' var. ''laciniata''), die diep ingesneden bladeren heeft. |
* De [[gewone vlier]] (''Sambucus nigra''), met zwarte bessen, is de belangrijkste soort in [[Europa (continent)|Europa]]. Een in de natuur voorkomende variëteit van de gewone vlier is de [[peterselievlier]] (''Sambucus nigra'' var. ''laciniata''), die diep ingesneden bladeren heeft. |
||
* De [[trosvlier]] of bergvlier (''Sambucus racemosa'') groeit in de koudere gedeelten van het [[noordelijk halfrond]] en heeft helderrode bessen. |
* De [[trosvlier]] of bergvlier (''Sambucus racemosa'') groeit in de koudere gedeelten van het [[noordelijk halfrond]] en heeft helderrode bessen. |
||
* De [[kruidvlier]] (''Sambucus ebulus'') is een zeldzame soort die |
* De [[kruidvlier]] (''Sambucus ebulus'') is een zeldzame soort die op kalkrijke gronden aan akker- en bosranden gevonden wordt. |
||
Dit zijn ook de soorten die in Nederland en België voorkomen. |
Dit zijn ook de soorten die in Nederland en België voorkomen. |
||
Versie van 8 sep 2013 18:16
| Vlier (geslacht) | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Vlier met roze bloemen | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||||
| Sambucus L. (1753) | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Trosvlier (Sambucus racemosa) | |||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||
Vlier (geslacht) op  Wikispecies
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Vlier (Sambucus) is een geslacht van snelgroeiende heesters of kleine bomen. In de lente dragen ze tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd door kleine rode, blauwachtige of zwarte vruchten. Ook komt er een vlier met paars blad en roze bloemen voor.
Daarnaast zijn er de volgende rassen speciaal voor de productie van bessen met een hoog kleurstofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.
Soorten
Wereldwijd kent het geslacht 25 soorten. De meest voorkomende soorten in centraal Europa zijn:[1]
- De gewone vlier (Sambucus nigra), met zwarte bessen, is de belangrijkste soort in Europa. Een in de natuur voorkomende variëteit van de gewone vlier is de peterselievlier (Sambucus nigra var. laciniata), die diep ingesneden bladeren heeft.
- De trosvlier of bergvlier (Sambucus racemosa) groeit in de koudere gedeelten van het noordelijk halfrond en heeft helderrode bessen.
- De kruidvlier (Sambucus ebulus) is een zeldzame soort die op kalkrijke gronden aan akker- en bosranden gevonden wordt.
Dit zijn ook de soorten die in Nederland en België voorkomen.
Gebruik
Medisch gebruik
|
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts. |
Aan de vlier worden diverse heilzame werkingen toegeschreven. In het jaar 400 voor Christus, refereerde Hippocrates aan de vlier als zijn "medicijnkastje". Andere bekende klassieke geneesheren, waaronder Theophrastus, Dioscorides en Galenus, beschouwden de vlier als een van de beste geneeskrachtige planten uit de natuur. De plantkundige Hildegard van Bingen in de 12e eeuw, en de medicus en auteur Martin Blochwich in de 17e eeuw, prezen eveneens het belang van de vlier.[1]
Voorafgaand aan het tijdperk van de antibiotica, was vlier één van de belangrijkste ingrediënten in veel bereidingen van kruidengenezers, farmaceuten en medici. Vandaag de dag wordt vlier gebruikt als alternatief voor conventionele medicijnen en vooral in de vorm van een extract ter bestrijding van verkoudheid, virale infecties (Influenza en herpesvirussen). Vlier wordt vaak aanbevolen als complementaire therapie samen met de klassieke antioxidanten vitamine C en zink, ter ondersteuning van de natuurlijke herstelprocessen.[1]
De Europese zwarte vlier is een rijke bron van plantenpigmenten en fenolische bestanddelen. Ze bevatten de flavonolen quercetine-3-glucoside en quercetine-3-rutinoside en een groot aantal anthocyaninen, een groep fenolische bestanddelen verantwoordelijk voor de diepe rode, paarse en violette kleuren van veel fruit, groenten en dus ook vlierbessen. De anthocyanines in vlierbessen zijn cyanidine-3-sambubioside-5-glucoside, cyanidine-3,5-diglucoside, cyanidine-3-sambubioside, cyanidine-3-glucoside, cyanidine-3-rutinoside, pelargonidine-3-glucoside en pelargonidine-3-sambubioside. Na consumptie kunnen de anthocyanines in vlier de antioxidantstatus in het lichaam significant verhogen. Dierexperimenteel onderzoek en in vitro onderzoek heeft uitgewezen dat anthocyanines celdood (zowel apoptotische als necrotische processen) verminderen en het risico op hartinfarct verminderen door ontstekingsremmende en ontspannende effecten op de kransslagaders.[1]
Gebruik in de keuken
Zowel bloemen als bessen worden gebruikt voor het maken van wijn; de bessen worden ook verwerkt tot jenever en jam of gelei. Ook worden de bessen gebruikt voor het verven. De bessen kunnen beter niet rauw gegeten worden aangezien ze licht giftig zijn. Ze bevatten de naar dit geslacht genoemde stof sambunigrine, die door koken onschadelijk wordt gemaakt. Gekneusde bladeren bijeengebonden boven een deur of raam houden muggen op afstand. Kransen van vliertakken legt men over de hoofden van paarden om lastige vliegen op afstand te houden.
Van de bloemschermen kunnen vlierbloesembeignets worden gemaakt, een toetje. Hiervoor moeten deze in een beslag worden gedoopt en daarna in ruim vet goudbruin worden gebakken.[2]
Vlierbloesem laat men even trekken in water en gefilterd kan men daarvan een limonade maken die verfrissend en zweetafdrijvend werkt, ook bij verkoudheden. Dit kan ook met de jonge scheuten in de periode van Sint Jan (24 juni) die op dat moment het krachtigst zijn.
Vlierbessen worden altijd gekookt, ze bevatten veel vitamines. Ze geven een pittige smaak bij het toevoegen aan kruisbessenjam. Men kan ook van vlier zelf een sterke jam maken, of siroop en bollen. Gezeefd is deze siroop het huismiddel tegen keel- en buikpijn.
In Beerse wordt graanjenever op basis van vlierbessensap gebotteld, het Beers Vlierke. Deze streekdrank heeft een zoete smaak. En in Lommel bestaat een likeur op basis van vlierbessen, Klotsenbos genaamd. In Hoeselt is er een brouwerij die Toëtelèr maakt, 3 bieren met vlierbloesem.
Bijgeloof
Aan de bloesem van de vlier worden voorspellende krachten toegeschreven. In Centraal-Europa hangen jonge meisjes in de nacht van eenentwintig juni een bloeiende bloeiwijze achter het bed. Hierdoor zal hun toekomstige echtgenoot zich in hun droom openbaren.[2]
In de hekserij en Wicca is de vlier een heilige boom die niet verbrand mag worden. De Wiccan Rede waarschuwt Elder is the Lady's tree, burn it not or cursed you'll be ofwel Vlier is de boom van de Vrouwe, verbrand haar niet of je wordt vervloekt.
Symbiose
- De vlier is de favoriete gastheer van het judasoor.
- De bessen zijn een belangrijke bron van voedsel voor veel vogels.
Fotogalerij
-
Een vlierbloemtros -
Een vlierbessentros -
Twee stengelklieren op knoop bij vlier -
Lenticellen op vlier
Trivia
- De vlier wordt in Noord-Holland en Ameland ook wel flarieboom of vlaarder genoemd.
- Hoewel de naam anders doet vermoeden is de likeur Sambuca niet gemaakt van vlier maar van anijs.
Waardplant
De vlier is waardplant voor de microvlinders Epagoge grotiana, Anania coronata en Udea prunalis.
Referenties
- ↑ a b c d (en) Krawitz C, Mraheil MA, Stein M, Imirzalioglu C, Domann E, Pleschka S, et al. Inhibitory activity of a standardized elderberry liquid extract against clinically-relevant human respiratory bacterial pathogens and influenza A and B viruses. BMC Complement Altern Med. 2011;11:16. DOI:10.1186/1472-6882-11-16. PMID 21352539. Gratis volledige artikel: URL. Dit is een open access artikel, beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding (CC-BY; versie 2.0).
- ↑ a b Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). De 12 maanden van het jaar. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.
