Dieren (Gelderland)
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Gelderland | ||
| Gemeente | Rheden | ||
| Coördinaten | 52° 3′ NB, 6° 6′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (1-1-2008) |
14.842 | ||
| |||
Dieren is een Nederlandse plaats in de gemeente Rheden (provincie Gelderland). Dieren ligt ingeklemd tussen de heuvelachtige bossen van de Veluwezoom en de rivier de IJssel. Het dorp wordt doorsneden door de spoorlijn Arnhem-Zutphen en de drukke provinciale weg N348. Ook komt het zuidelijke stuk van het Apeldoorns kanaal er op de IJssel uit. Het heeft 14.842 inwoners (1 januari 2008).
Geschiedenis
De eerste vermelding van Dieren stamt uit 838, als "Theothorne".[1] In Dieren stond eeuwenlang een uit de middeleeuwen daterend jachtslot: Hof te Dieren. Aanvankelijk was dit eigendom van de ridders van de Duitse Orde, later kwam het in handen van de Oranje's. In de 17e en 18e eeuw verbleven de diverse Willems er veelvuldig voor de jacht. Om zeker te zijn van succes bij de jacht werd een enorm stuk bos en heide omsloten met een houten schutting. Binnen deze wildbaan konden dan herten en zwijnen worden losgelaten. Tijdens de Franse bezetting is het grote jachtslot door feestende Franse soldaten afgebrand. Begin 19e eeuw was er een kleiner gebouw voor in de plaats gekomen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitse bezetters dit gebouw net voor de bevrijding moedwillig in brand gezet. De ruïne is midden jaren zestig afgebroken. Het nog altijd bestaande park en de resterende gebouwen zijn eigendom van de Stichting Twickel en zijn niet vrij te bezichtigen. Wel toegankelijk zijn de op het terrein gelegen kwekerij en de naastgelegen biologische wijngaard, domein Hof te Dieren. Deze wijngaard geldt als de grootste ommuurde wijngaard van Nederland met 14 soorten druiven en vele bekroonde biologische wijnen. Op 5 september 1944, Dolle Dinsdag, is hier Nederlands verzetsstrijder Theo Dobbe omgekomen.
Muntrecht: de heren en later graven Van den Bergh ontvingen in het midden van de 14e eeuw muntrecht voor de heerlijkheid Dieren van de hertog van Gelre. Omdat zij er echter geen andere bezittingen hadden, konden ze dit muntrecht nooit ter plekke uitoefenen en zijn er in Dieren nooit werkelijk munten geslagen. Rond 1577 werd er echter in 's-Heerenberg een groot aantal zilveren en gouden munten geslagen met daarop de tekst "in Dieren cusa" ("geslagen in Dieren"). Deze munten voldeden niet aan de wettelijke eisen, maar door de vermelding Dieren onttrokken de heren Van den Bergh zich aan de controle (en straf) van de Duitse keizer.
Het dorp Dieren bleef eeuwenlang een vrij kleine gemeenschap. In de 19e eeuw werd het dorp ontsloten door de komst van de spoorlijn Arnhem-Zutphen en later de spooraftakking naar Apeldoorn ten behoeve van Paleis Het Loo. Ook werd het Apeldoorns kanaal gegraven waarna een deel van de ingezette arbeiders in Dieren bleef wonen. In de 20e eeuw zorgden een aantal lokale industrieën zoals de Gazelle fietsenfabriek, de EDY (Emailleer Fabriek aan de IJssel), de Lepper (zadelfabriek) maar ook diverse houtzagerijen voor een economische opleving en een sterke groei van de bevolking.
Na de Tweede Wereldoorlog groeide het dorp verder ten koste van de heide en bosgebieden aan de noordkant van de spoorlijn. Dieren werd steeds meer een forensendorp waar onder andere veel medewerkers van de ENKA- (later AKZO (Nobel)-)fabriek te Arnhem kwamen wonen. In de jaren tachtig kwam er een einde aan de grootschalige bouw van huizen omdat verdere aantasting van de natuur niet meer werd toegestaan. Door de eenzijdige groei van het dorp in noordelijke richting, is het oude centrum van het dorp (thans Dieren-zuid) door de spoorlijn en drukke autoweg enigszins geïsoleerd geraakt van de nieuwe wijken. Het winkelaanbod verschoof in de jaren zeventig naar de noordzijde en het oude deel is daardoor sterk van karakter veranderd.
Toerisme
Dieren ligt aan de rand van het Nationaal Park Veluwezoom en biedt de mogelijkheid tot het maken van urenlange wandelingen en fietstochten. Prinsen hadden hier hun jachtdomein - nu nog herkenbaar aan de lange alleeën, waardoor het jachtgezelschap snel op de bestemming kon komen. Een markant punt is de Carolinaberg met haar 14 lanen.
In Dieren bevinden zich de Spelerij en de Uitvinderij, een populaire bestemming voor schoolreisjes. Op station Dieren begint het traject van de Veluwse Stoomtrein Maatschappij (VSM) dat via Eerbeek en Beekbergen eindigt in Apeldoorn.
Evenementen
- In Dieren wordt jaarlijks het Open Nederlands Kampioenschap schaken gehouden.
- Jaarlijks wordt vanuit Dieren de Vale Ouwe fietstocht georganiseerd.
- Het Zomerfeest aan de IJssel wordt ieder jaar georganiseerd en is een gratis te bezoeken muziekfestival
- Sinds 1996 start de Rhedense Fiets4daagse vanuit de sporthal in Dieren.
- Jaarlijks vindt de Gelderse Jaarmarkt plaatst, georganiseerd door vrijwilligers van Voetbalclub v.v. Erica'76.
Geboren in Dieren
- Prinses Marilène
- Schrijfster Ilse Starkenburg
Begraven in Dieren
- P.A. Daum, schrijver en journalist
- Jan Ligthart, onderwijs vernieuwer en schrijver
Trivia
- In Dieren staat de Donkers fabriek voor Chocolade & Suikerwerken, waar o.a. de Jamaica Rumbonen worden gemaakt.
- In Dieren staat de fabriek van het fietsenmerk Gazelle.
Referenties
- ↑ De herkomst en betekenis van plaatsnaam Diteren. Website "Heerlijkheid Deetere"
· 
· 
