Stadsdam

**Stadsdam**
Buurtschap in Nederland
	;
Situering
Provincie	Utrecht
Gemeente	Utrecht
Coördinaten	52° 5′ NB, 5° 3′ OL
Woonplaats (BAG)	Utrecht
Portaal	Nederland

Stadsdam is een buurt behorende tot de Utrechtse wijk Leidsche Rijn, in de provincie Utrecht. Deze lag vóór 1995 in het uiterste oosten van De Meern (gemeente Vleuten-De Meern) en sinds 1 januari 1995 in de gemeente Utrecht. Deze overgang had te maken met het project Leidsche Rijn, de grote stadsuitbreiding van de stad Utrecht die in 1997 begon. Een van de eerste deelplannen was Langerak. Deze buurt lag direct achter de grotendeels in de jaren 1930 gebouwde woningen aan de Zandweg en de Burgemeester Verderlaan in De Meern. Zowel de bestaande woningen als de nieuw te bouwen woningen kwamen vanaf 1995 op Utrechts grondgebied te liggen.

Het voorgaande betreft een buurt gelegen aan de noordzijde van het kanaal Leidse Rijn. Deze buurt ligt niet ver van de Stadsdambrug (waarover hieronder meer; zie 'Geschiedenis'). Op de zuidelijke oever van de Leidse Rijn ligt tegenover de Zandweg de Rijksstraatweg. Ook het meest oostelijke gedeelte hiervan behoort tot de Stadsdambuurt.

Geschiedenis

In 1564 werd in de Oude Rijn een dam gelegd met het doel het waterpeil in de grachten en andere watergangen van de stad Utrecht beter te kunnen beheersen. Het waterpeil in de Oude Rijn was namelijk gaan fluctueren door de bemaling van de polders bij De Meern sinds ongeveer 1485. Daarvóór vloeide het water uit deze polders op natuurlijke wijze af en werd de waterstand in de Oude Rijn hierdoor niet erg beïnvloed. Door inklinking van het veen was echter het maaiveld van de polders lager komen te liggen dan het water in de Oude Rijn. Vier watermolens hielden vanaf 1485 het waterpeil in de polderweteringen en sloten op het gewenste niveau. Een teveel aan polderwater werd door de molens opgepompt en op de Oude Rijn geloosd. In droge perioden daarentegen werd water uit de Oude Rijn in de polders ingelaten. Vooral dit laatste bezorgde de stad Utrecht overlast, want een laag waterpeil in de Oude Rijn werkte door naar de Utrechtse grachten. Toen de Stadsdam klaar was, was er sprake van twee gescheiden gebieden met mogelijk verschillend waterpeil. Om andere, maar vergelijkbare redenen werden verderop in de Oude Rijn de Heldam en de Haanwijkerdam aangelegd. Hier ging het om het scheiden van afwateringsgebieden.

De drie dammen in de Oude Rijn leverden voor het scheepvaartverkeer veel vertraging op. In de 17e eeuw kwam de trekvaart voor het vervoeren van personen en goederen over water goed op gang. Daarom werden de drie dammen door schutsluizen vervangen. In 1640 kwamen voor de Stadsdam een schutsluis en een brug, de Stadsdambrug, in de plaats. Aan de noordzijde van de sluis, de Zandweg-zijde, stond een sluiswachterswoning; aan de zuidzijde, de kant van de buurtschap Oudenrijn, een woning met café. In 1951/1952 werden de sluis en de beide woningen afgebroken en werd de Stadsdambrug vervangen door een bredere.

Belangrijke gebouwen

Aan de noordzijde het Huis te Voorn
Aan de zuidzijde de Metaal Kathedraal

Bekende (oud-)inwoners

Geboren in de Stadsdambuurt

Frans van Seumeren (1950), ondernemer betrokken bij de berging van de Russische onderzeeboot Koersk in 2001

Zie ook