Sirindhorna

Sirindhorna; Status: Uitgestorven, als fossiel bekend
	Kop met diagram van schedel
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Reptilia (Reptielen)
Superorde:	Dinosauria (Dinosauriërs)
Orde:	Ornithischia
Onderorde:	Ornithopoda
Clade:	Iguanodontia; Dryomorpha; Ankylopollexia; Styracosterna; Hadrosauriformes
Superfamilie:	Hadrosauroidea
	Geslacht
	Sirindhorna; Shibata, Jintasakul, Azuma & You, 2015
	Typesoort
Sirindhorna khoratensis; Shibata, Jintasakul, Azuma & You, 2015
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Portaal	Biologie ; Dinosauriërs

Sirindhorna khoratensis is een geslacht van plantenetende ornithsichische dinosauriërs, behorend tot de Euornithopoda, dat tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Thailand. De enige benoemde soort is Sirindhorna khoratensis.

Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]

In 2005 werden door het Japan-Thailand Dinosaur Project van het Fukui Prefectural Dinosaur Museum (FPDM) (Japan) en het Northeastern Research Institute of Petrified Woods and Mineral Resources (Thailand) bij Ban Saphan Hin, in Suranaree in de provincie Changwat Nakhon Ratchasima. de resten ontdekt van euornithopoden. Die werden opgegraven tussen 2007 en 2009.

In 2015 werd de typesoort Sirindhorna khoratensis benoemd en beschreven door Masateru Shibata, Pratueng Jintasaku, Yoichi Azuma en You Hailu. De geslachtsnaam eert prinses Maha Chakri Sirindhorn, de tweede dochter van koning Rama IX van Thailand. De soortaanduiding verwijst naar de herkomst uit Khorat of Chorat, een alternatieve naam voor Nakhon Ratchasima. De naam werd gepubliceerd in het elektronisch tijdschrift PLoS ONE en de daarom voor de geldigheid ervan verplichte Life Science Identifier is voor de publicatie DA950492-43CB-4964-ACB7-B06AA227BAB0. De beschrijving van Sirindhorna khoratensis werd gebaseerd op beenderen van de schedel. Deze schedel is de eerste goed gepreserveerde die uit zuidoost Azië bekend is.

Het holotype NRRU3001-166 is gevonden in een laag van de Khok Kruat-formatie die dateert uit het Aptien. Het bestaat uit een hersenpan met squamosa, postorbitalia en voorhoofdsbeenderen, dus vrijwel de hele bovenkant van de achterste schedel. Daarnaast zijn verschillende specimina toegewezen: NRRU-A2035: een hersenpan met linkerpostorbitale; NRRU3001-65: een schedeldak; NRRU3001-179: de achterkant van een hersenpan; NRRU-A3623: een rechterpraemaxilla; NRRU-A2048: een linkerbovenkaaksbeen; NRRU-A2047: een rechterbovenkaaksbeen; NRRU3001-7: een rechterjukbeen: NRRU3001-175: een rechterquadratum; NRRU3001-169: een predentarium; NRRU3001-14: een linkerdentarium, NRRU3001-167: een rechterdentarium; NRRU3001-137: een rechtersurangulare; NRRU-A1956: een maxillaire tand; NRRU-A3630: een maxillaire tand; NRRU-A3649: een maxillaire tand; NRRU3001-157: een maxillaire tand; NRRU3001-163: een maxillaire tand; NRRU3001-28: een dentaire tand. Het gaat om beenderen van minstens vier individuen. De botten lagen niet in verband. De fossielen maken deel uit van de verzameling van de Nakhon Ratchasima Rajabhat University.

Geologie[bewerken | brontekst bewerken]

De Khok Kruat-formatie is wijdverbreid in het Khorat Basin van Noordoost-Thailand en is de bovenste (jongste) formatie van de Khorat Group.^[1] De formatie bestaat uit gelithificeerde klei of modder (Engels: "mudstone"), zandsteen, siltsteen en conglomeraat met kalkhoudende nodules. Ze werd in een semi-aride tot aride omgeving in een meanderende rivier afgezet.^[1]^[2]^[3] De matrix met het bone bed waarin onder meer Sirindhorna aangetroffen werd, is een rood conglomeraat met vele kalkhoudende nodules. Buiten fossielen van dinosauriërs werden zowel in deze horizon als op andere vindplaatsen in de Khok Kruat-formatie bijvoorbeeld nog tanden van hybodonte haaien, schubben van beenvissen en resten van krokodillen gevonden. De Khok Kruat-formatie dagzoomt meestal niet in de provincie Changwat Nakhon Ratchasima en doorgaans worden de gesteenten van deze formatie bedekt door dunne rode aarde. Op basis van palynologische gegevens, de ouderdom van de bedekkende Maha Sarakham-formatie (113,0 tot 93,9 Ma, Albien–Cenomanien) en het voorkomen van de basale ceratopsiër Psittacosaurus sattayaraki (familie Psittacosauridae) en de zoetwaterhaai Thaiodus ruchae (klasse Chondrichthyes, orde Hybodontiformes, familie Hybodontidae) wordt "traditioneel" een Aptien-ouderdom aangenomen.^[3]^[4]^[5] Door het ontbreken van gidsfossielen kon de exacte ouderdom van de formatie echter nog niet vastgesteld worden.

Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]

Grootte en onderscheidende kenmerken[bewerken | brontekst bewerken]

Sirindhorna is een middelgrote hadrosauroïde.

De beschrijvers wisten één autapomorfie vast te stellen, unieke afgeleide eigenschap: de middenkam op het schedeldak loopt door over het gehele bovenvlak van de wandbeenderen en bereikt de beennaad met de voorhoofdsbeenderen. Daarnaast is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. De beennaad tussen voorhoofdsbeenderen en wandbeenderen is relatief recht. Het supraoccipitale van het bovenste achterhoofd is schuin naar achteren en omhoog gericht. Het supraoccipitale levert geen bijdrage aan de rand van het achterhoofdsgat. Er is geen fenestra antorbitalis of fossa antorbitalis in het bovenkaaksbeen. Het dentarium wordt naar voren toe licht hoger. De tandkassen van het dentarium bestaan uit simpele schachten die echter onderaan eindigen in een wat verbrede punt. De processus coronoides van de onderkaak vormt een verticaal uitsteeksel met een verbrede voorrand en achterrand. De dentaire tanden hebben een primaire en secundaire richel maar geen verdere richels. De soort zou hiermee duidelijk verschillen van twee andere hadrosauroïden die uit de formatie bekend zijn: Siamodon en Ratchasimasaurus.

Skelet[bewerken | brontekst bewerken]

De schedel van Sirindhorna is relatief plat en breed, geleidelijk naar voren toe omlaag krommend. De bovensnavel is breed en hangt maar weinig af. Het bovenkaaksbeen is driehoekig en erg langgerekt met zevenentwintig tandposities. Het jukbeen is vooraan relatief laag en de onderrand is niet hoekig. De bovenste slaapvensters zijn groot en min of meer halfcirkelvormig met een verlenging in de lengterichting van de schedel.

De onderkaken dragen vooraan een verbrede afgeronde ondersnavel waarvan het predentarium de beenkern vormt. In bovenaanzicht is het profiel van het predentarium haast rechthoekig met bijna recht naar achteren lopende achterste takken. Dat ze überhaupt uit elkaar staan, is een basaal kenmerk. De snijrand heeft één grote schijntand in het midden en twee kleinere aan weerszijden. Het dentarium is recht en robuust. De procesus coronoides staat vrijwel verticaal, een basaal kenmerk, maar is tamelijk lang, een afgeleid kenmerk. Het surungulare is doorboord door een foramen surangulare.

De maxillaire tanden van de bovenkaak dragen een goed ontwikkelde primaire richel en een zwakke secundaire richel. Ze zijn lansvormig. Deze bouw is oorspronkelijk voor de Hadrosauriformes. Een zeer basaal kenmerk is dat Sirindhorna maar één functionele tand heeft in de tandbatterij. De dentaire tanden hebben een bredere basis en verschillende zwakke secundaire richels. Onder iedere dentaire tand bevinden zich twee vervangingstanden.

Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]

Sirindhorna is in de Hadrosauroidea geplaatst, als meest basale lid van die groep.

Systematische paleontologie[bewerken | brontekst bewerken]

Klasse Reptilia Laurenti, 1768

Klade Eureptilia Olson, 1947

Klade Romeriida Gauthier et al., 1988

Klade Diapsida Osborn, 1903

Klade Neodiapsida Benton, 1985

Klade Sauria Macartney, 1802

Klade Archosauromorpha von Huene, 1946

Klade Archosauriformes Gauthier, 1986

Klade Crurotarsi Sereno & Arcucci, 1990

Klade Archosauria Cope, 1869

Klade Avemetatarsalia Benton, 1999

Klade Ornithodira Gauthier, 1986

Klade Dinosauromorpha Benton, 1984

Klade Dinosauriformes Novas, 1992

Superorde Dinosauria Owen, 1842

Orde Ornithischia Seeley, 1887

Klade Genasauria Sereno, 1986

Klade Neornithischia Cooper, 1985

Klade Cerapoda Sereno, 1986

Klade Euornithopoda Sereno, 1998

Onderorde Ornithopoda Marsh, 1881

Klade Iguanodontia Dollo, 1888 sensu^[6] Sereno, 2005^[7]

Klade Dryomorpha Sereno, 1986

Klade Ankylopollexia Sereno, 1986 sensu Sereno, 2005^[7]

Klade Styracosterna Sereno, 1986 sensu Sereno, 2005^[7]

Klade Hadrosauriformes Sereno, 1997 sensu Sereno, 1998^[8]

Superfamilie Hadrosauroidea Sereno, 1986 sensu Sereno, 2005^[7]

Geslacht Sirindhorna Shibata, Jintasakul, Azuma & You, 2015

Soort Sirindhorna khoratensis Shibata, Jintasakul, Azuma & You, 2015

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Shibata M., Jintasakul P., Azuma Y., You H-L., 2015, "A New Basal Hadrosauroid Dinosaur from the Lower Cretaceous Khok Kruat Formation in Nakhon Ratchasima Province, Northeastern Thailand", PLoS ONE 10(12): e0145904

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b Meesook A. Cretaceous. Geol Thailand Geol Soc London. 2011; 169–184.
↑ Racey A. Mesozoic red bed sequences from SE Asia and the significance of the Khorat Group of NE Thailand. Geol Soc London, Spec Publ. Geological Society of London; 2009;315: 41–67.
↑ ^a ^b Racey A, Goodall JGS. Palynology and stratigraphy of the Mesozoic Khorat Group red bed sequences from Thailand. Geological Society, London, Special Publications. 2009. pp. 69–83. doi: 10.1144/SP315.6.
↑ Cappetta H, Buffetaut E, Suteethorn V. A new hybodont shark from the Lower Cretaceous of Thailand. Neues Jahrb für Geol und Paläontologie, Monatshefte. 1990;11: 659–666.
↑ Buffetaut E, Suteethorn V. A New Species of the Ornithischian Dinosaur Psittacosaurus from the Early Cretaceous of Thailand [Internet]. Palaeontology. 1992. pp. 801–812. Available: //a1992ke44400004
↑ volgens, "in de zin die eraan gegeven wordt door"
↑ ^a ^b ^c ^d Sereno, P.C., 2005. Stem Archosauria Version 1.0. TaxonSearch web site [Internet]. 2005 pp. 534–550. Available: http://www.taxonsearch.org/Archive/stem-archosauria-10php^{[dode link]}. Accessed 11 Dec 2013.
↑ Sereno, P.C. A rationale for phylogenetic definitions, with applicacation to higher-level taxonomy of Dinosauria. Neues Jahrb fur Geol Palaontologie abhandlungen. 1998;210: 41–83.

[Meesook2011-1] Meesook A. Cretaceous. Geol Thailand Geol Soc London. 2011; 169–184.

[2] Racey A. Mesozoic red bed sequences from SE Asia and the significance of the Khorat Group of NE Thailand. Geol Soc London, Spec Publ. Geological Society of London; 2009;315: 41–67.

[Racey2009-3] Racey A, Goodall JGS. Palynology and stratigraphy of the Mesozoic Khorat Group red bed sequences from Thailand. Geological Society, London, Special Publications. 2009. pp. 69–83. doi: 10.1144/SP315.6.

[4] Cappetta H, Buffetaut E, Suteethorn V. A new hybodont shark from the Lower Cretaceous of Thailand. Neues Jahrb für Geol und Paläontologie, Monatshefte. 1990;11: 659–666.

[5] Buffetaut E, Suteethorn V. A New Species of the Ornithischian Dinosaur Psittacosaurus from the Early Cretaceous of Thailand [Internet]. Palaeontology. 1992. pp. 801–812. Available: //a1992ke44400004

[6] volgens, "in de zin die eraan gegeven wordt door"

[Sereno2005-7] Sereno, P.C., 2005. Stem Archosauria Version 1.0. TaxonSearch web site [Internet]. 2005 pp. 534–550. Available: http://www.taxonsearch.org/Archive/stem-archosauria-10php^{[dode link]}. Accessed 11 Dec 2013.

[8] Sereno, P.C. A rationale for phylogenetic definitions, with applicacation to higher-level taxonomy of Dinosauria. Neues Jahrb fur Geol Palaontologie abhandlungen. 1998;210: 41–83.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]