A.A.M. Stols

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
A.A.M. Stols
Stols in 1971
Algemene informatie
Volledige naam Alexandre Alphonse Marius Stols
Bijnaam Sander
Geboren 28 januari 1900
Maastricht
Overleden 13 april 1973
Tarragona
Land Vlag van Nederland Nederland
Beroep Uitgever

Alexandre Alphonse Marius (Sander) Stols (Maastricht, 28 januari 1900 - Tarragona, 13 april 1973) was een Nederlandse uitgever en typograaf. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste Nederlandse boekverzorgers uit het interbellum en gaf vooral dichtkunst uit in het Nederlands en Frans.[1] Vanaf 1953 werkte hij voor UNESCO in Latijns-Amerika waar hij bijdroeg aan de verdere ontwikkeling van de drukkunst.[2]

Biografie[bewerken | brontekst bewerken]

Familie[bewerken | brontekst bewerken]

Stols werd geboren in Maastricht als zoon van Ludovicus Hubertus Alexander Stols (1870-1942), boekdrukker en uitgever, en Alida Alphonsine Fermin (1874-1960). De families Stols en Fermin zijn beide opgenomen in het Nederland´s Patriciaat. Stols trouwde in 1928 met Margaretha Wilhelmina Kroesen (1908-2002), dochter van luitenant-generaal Frans Jan Kroesen, commandant van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger.[3] Stols en Kroesen kregen drie kinderen.

Jeugd en opleiding[bewerken | brontekst bewerken]

Stols groeide op tussen boeken. Zijn vader was mede-oprichter en -eigenaar van de Maastrichtse drukkerij/uitgeverij Boosten & Stols. In 1917 behaalde Stols het examen van de Hogereburgerschool waarna hij twee jaar Latijn en Grieks studeerde om toegelaten te kunnen worden tot de universiteit.[4] Stols ging aanvankelijk rechtsgeleerdheid studeren in Amsterdam en Leiden. Hij brak die studie af na in 1923 het kandidaatsexamen behaald te hebben.

Tijdens zijn vakanties in Maastricht werkte Stols in de uitgeverij van zijn vader. Hij overreedde zijn vader om nieuwe lettertypes aan te schaffen en kreeg zeggenschap over de letterkundige uitgaven van Boosten&Stols. In de jaren 20 was hij lid van de Bende van De Suisse, een groep cultuurliefhebbers die vele avonden doorbracht in het Café Suisse aan het Vrijthof te Maastricht.

Fonds[bewerken | brontekst bewerken]

Alleen al in de periode 1922-1942 verzorgde Stols meer dan 550 edities in een twintigtal verschillende reeksen. Ook daarna bleef Stols als nevenactiviteit boekuitgaven verzorgen. Het boek van Cornelis (Cees) van Dijk: Alexandre A.M. Stols 1900-1973, Uitgever | Typograaf uit 1992 bevat de meest complete lijst van boeken verzorgd door Stols, zonder volledigheid te garanderen.

Stols gaf werk uit van onder anderen Gerrit Achterberg, J.C. Bloem, Marnix Gijsen, Adriaan Morriën, A.H. Nijhoff, E. du Perron, J. Slauerhoff, M. Vasalis, Simon Vestdijk en Karel Van de Woestijne. Ook de Franse auteurs André Gide; Valery Larbaud,[5] en Paul Valéry kwamen in zijn fonds voor.

Hij werd ook bekend voor de fraaie typografische verzorging van zijn uitgaven. Hij werd daarbij ondersteund door onder andere Charles Nypels, Jan van Krimpen en later door Helmut Salden. De bekende Nieuw-Zeelandse/Engelse kunstenaar John Buckland Wright heeft een aantal van zijn boeken geïllustreerd.

Trayectum ad Mosam Pers[bewerken | brontekst bewerken]

In 1923 begonnen Stols en zijn broer Fons de reeks Trayectum ad Mosam. De eerste titel was Aenleidinge ter Nederduitsche dichtkunste van Joost van den Vondel. Deze eerste uitgave wekte de aandacht van Jan Greshoff, die een drijvende kracht werd voor de uitgaven van Stols. De reeks werd voortgezet met onder andere William Shakespeare, Marie Cremers, Arthur van Schendel, Louize Labé, Joachim du Bellay, P.C. Hooft, Jan van Nijlen, Adriaan Roland Holst, Stendhal, Lodewijk van Deijsel en Jan Greshoff.

To the happy few[bewerken | brontekst bewerken]

In 1924 begon Stols met een serie kleine boekjes met korte, ongepubliceerde teksten: To the happy few. Deze boekjes kwamen niet in de handel, maar werden gedistribueerd als relatiegeschenk. Uiteindelijk verschenen er 15 titels in deze reeks.

Luchtkastelen[bewerken | brontekst bewerken]

In 1928 begon Stols de reeks Luchtkastelen, deze reeks bracht Stols in contact met een aantal auteurs waarmee hij lange tijd mee samenwerkte. Onder hen: J. Slauerhoff. E. du Perron, Jan Greshoff en C.J. Kelk. De reeks stopte in 1932.

Les livrets du bibliophile[bewerken | brontekst bewerken]

Deze reeks omvat 10 uitgaven in 1926 van diverse franse beroemdheden, onder hen Charles Nodier, Paul Claudel, Anatole France en Gustave Flaubert.[6]

De uitgaven werden gedrukt bij Boosten & Stols, 350+ exx., met de Caslon letter, initiaal: A.A.J. Stols, papier: 10 Japans, 40 Hollands, Van Gelder; 300 Bredero

  1. Charles Nodier, Le bibliomane. Conte fantastique, Maestricht, 1926, IV, 34 blz., Herdruk editie 1836. (van Dijk 89)
  2. Paul Claudel, La philosophie du livre, Maestricht, 1926, IV, 49 blz., (van Dijk 66)
  3. Anatole France, Le livre du bibliophile,, Maestricht, 1926, IV, 75 blz., (van Dijk 72)
  4. Claude Aveline, les désirs,, Maestricht, 1926 , IV, 90 blz., (van Dijk 64)
  5. Stéphane Mallarmé, Quant au livre,, Maestricht, 1926, IV, 37 blz.(van Dijk 87)
  6. Paul Valéry, Notes sur le livre et le manuscrit,, Maestricht, 1926, 40 blz., papier: 10 japans, 30 `papier d'Avergne'; 40 Hollands,Van Gelder; 300 Brederoo (van Dijk 98)
  7. Gustave Flaubert, Bibliomanie, Maestricht, 1926, IV, 33 blz. (van Dijk 71)
  8. Valery Larbaud, Ce vice impuni,, Maestricht, 1926, IV, 53 b lz. (van Dijk 82)
  9. Charles Asselineau, L'Enfer du bibliophile,, Maestricht, 1926, IV, 50 blz (van Dijk 63)
  10. Georges Duhamel, Lettres sur les bibliophiles, Maestricht, 1926, IV, 50 blz. (van Dijk 70)

De Halcyon Pers[bewerken | brontekst bewerken]

De belangrijkste reeks was Halcyon Pers, met publicaties tussen 1927 en 1958. De vormgeving moest recht doen aan de waardevolle inhoud van de gepubliceerde werken. Het waren relatief dure uitgaven in beperkte oplage voor bibliofielen.

Zie Halcyon (literaire reeks) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

The Halcyon Press[bewerken | brontekst bewerken]

omvat 14 uitgaven in de jaren 1927 tot 1933 met Engelse auteurs, daaronder onder andere: John Keats, William Blake, John Milton, Edgar Allen Poe, John Keats en Homerus.

À l'enseigne de 'l'Alcyon[bewerken | brontekst bewerken]

Omvat 7 uitgaven gedaan in de jaren 1927-1937 van Franse schrijvers, onder hen: Rainer Maria Rilke, André Gide, Arthur Rimbaud.

Die Halcyon Presse[bewerken | brontekst bewerken]

Omvat 6 uitgaven gedaan in de jaren 1929 - 1942. Van Duitse auteurs onder hen Goethe en Stefan Zweig.

Oficinas gràficas Halcyon[bewerken | brontekst bewerken]

Bevat 2 uitgaven in 1933-35 op naam van Alfonso Reyes, en Biblioteca Próspero J. Baurin.

Helikon[bewerken | brontekst bewerken]

Met het tijdschrift Helikon sloeg Stols een andere weg in. Hij wilde eigentijdse dichtkunst voor een breder publiek toegankelijk maken. Het tijdschrift moest laag geprijsd maar typografisch goed verzorgd zijn. Het tijdschrift werd uitgegeven van 1931 tot 1939. In de latere jaren had Stols de redactie overgedragen aan Jo Landheer.[7]

Zie Helikon (tijdschrift) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vanaf 1940 gebruikte Stols de naam Helikon voor een serie dichtbundels.

Zie Helikonreeks voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Orpheus-serie[bewerken | brontekst bewerken]

In 1941 startte Sols met de Orpheus-seie. totaal 15 poëzie-uitgaven: een enkel gedicht met een illustratie verlucht. Alles gedrukt door Boosten & Stols te maastricht.

Atlantis-serie[bewerken | brontekst bewerken]

In 1941 begon Stols met de serie Atlantis. in een tijd, dat het moeilijk was papier te krijgen, en ook vaak was het drukken geheel clandistien. Onder de auteurs ook grote namen, zoals Adriaan Morrien en Martinus Nijhoff. Deze oorlogs-uitgaven werden gedrukt bij Boosten & Stols, in de letter Lutetia.[8]

Titels Atlantis-serie[bewerken | brontekst bewerken]
  1. Martinus Nijhoff, Het uur U. Gevolgd door Een idylle, Twee gedichten, 1941
    • 46 blz., oplage: 100 exx., ontwerp omslag: Helmut Salden
    • tweede clandistiene herdruk: 1944, 1000 exx.
    • derde druk: 1955, gedichten afzonderlijk: Het uur U, Een idylle
  2. Emile den Tex, Slagzij, 1942
    • 37 blz. oplage: 300 exx.
  3. H.W.J.M. Keuls, Rondeelen en kwatrijnen, 1941
  4. Willem Hussem, Uitzicht op zee, 1941
    • 30 blz., letter: Lutetia, papier: 10 Hollands
  5. Adriaan Morrien, Landwind, 1942
    • 39 blz., oplage: 300 exx.
  6. J.W. Hofstra, Het glazen huis, 1942
    • 36 blz., oplage: 400 exx.
  7. Pierre H. Dubois, Het gemis, Verzen, 1942
    • 37 blz., oplage 300 exx.
  8. Bob Stempels, Het ouderhuis, Ingeleid door Adriaan Morrien, 1942
    • 40 blz., oplage: 500 exx.
  9. Sapfo, Oden en fragmenten, vertaald door P.C. Boutens. Waaraan is toegevoegd zijn Ode aan Sapfo, 1943
    • 2e druk, 38 blz., 1010 exx., in 1944 zijn nog 1000 exx. clandistien bijgedrukt
    • 3e druk, 1946, 4e en 5e druk (1946?)
  10. Nine van der Schaaf, Droomvaart , 1943
    • 47 blz., oplage: 400 exx.

In de jaren 1954-1956 werden als vervolg hierop 11 uitgaven gedaan door Stols, in de Atlantis-reeks. Onder de auteurs namen als: Gerrit Kouwenaar en Marnix Gijsen. [9]

titels Atlantis-reeks[bewerken | brontekst bewerken]
  1. Marnix Gijsen, Wat de dag meebrengt..., Bladen uit een dagboek, met tekeningen van Maria Seegers, 43 blz., 2000 exx., druk: Boosten & Stols, Bembo, 1954
  2. Clare Lennart, Twee negerpopjes, met tekening van: S. Trivelli, 's-Gravenhage, 1954, 63 blz., 3000 exx., druk: Boosten & Stols
  3. Raymond Brulez, De laatste verzoeking van Antonius, Verhaal, (Herdruk), met tekening van H. Berserik, 's-Gravenhage, 1954, 67 blz., 2100 exx. druk: Boosten & Stols
    • In 1933 verscdheen de eerste druk bij Cultura, Brugge
  4. Inez van Dullemen, Het verzuim, Novelle, Met tekening van Jan Goeting 's-Gravenhage, 1954, 84 blz., 1100 exx. Druk: Boosten & stols, Bembo
  5. Jan Hardenberg, De Laatste eenzaamheid, Novelle, met tekening van M. Rutjes, 's-Gravenhage, 1955, 92 blz., letter: Bembo
  6. Bertus Meijer, Een bekentenis, met tekening van M. Rutjes, 's-Gravenhage, 1955, 88 blz
  7. Hans Edinga, Het zomerhuis, met tekening van H. Berserik, 's-Gravenhage, 1955, 72 blz., letter: Bembo
  8. Jan Pedroli, Zelf-kant, met tekening van Quirine Collard, 's-Gravenhage,, 1955, 107 blz., letter: Bembo
  9. André Peters, De spion van Brahma, Novelle, 's-Gravenhage, 1956, 74 blz., 2000exx. Druk: Ando, omslag: R. van Looy, papier: Bührmann, 2e druk, 1953,
  10. Gerrit Kouwenaar, Val bom!, Novelle, met tekening van W. Bouthoorn, 's-Gravehage, 1956, 84 blz., letter: Bembo
  11. C.S. van Berchem, Slijk en sterren, Twee novellen, Met tekening van Quirine Collard, 's-Gravenhage, 1956, 55 blz, letter: Bembo

Verdere series[bewerken | brontekst bewerken]

  • Typophilie
    • A.A.M.Stols, Firmin Didot en de letter `Bembo' , [Rijswijk], 1941, 19 blz., katern uit tijdschrift Halcyon (1941, jrg 2, nr.7, druk: G.J.Thieme, Nijmegen, letter: Bembo, papier: Haesbeek antique, Bührmann, (van Dijk 544)
    • A.A.M.Stols, De schrijfletter van Firmin Didot, [Rijswijk], 1941 18 blz., ., katern uit tijdschrift Halcyon (1941, jrg 2, nr.8, druk: Joh, Enschedé & Zonen, letter: Didot, papier: Haesbeek imperium, Bührmann (van Dijk 546)
  • Omstreden gebieden der Nederlandsche kunstgeschiedenis
    • J. Knoef, Tussen Rococo en Romantiek, Een bundel kunsthistorische opstellen, 's-Gravenhage, 1943, VIII, 295 blz., oplage: papier voor 4000 exx. aangevraagd, 2000 exx. (?), druk: Boosten & Stols, letter: Goudy antique, bandstempel: Jan van Krimpen, 2e druk: 1948 (Van Dijk: 599)
    • J. Knoef, Van Romantiek tot Realisme, Een bundel kunsthistorische opstellen,'s-Gravenhage, 1947, VIII, 317 blz., druk: Boosten & Stols, letter: Goudy-Cataloque, bandstempel: Jan van Krimpen (Van Dijk 768)
    • A. Staring, Kunsthistorische verkenningenEen bundel kunsthistorische opstellen,'s-Gravenhage, 1948, VIII, 197 blz., druk: Mouton, letter: Garamond (van Dijk 828)

N.V. Drukkerij Trio, 's-Gravenhage[bewerken | brontekst bewerken]

In 1940 krijgt Stols een aanstelling bij N.V. Drukkerij Trio, als deel van de directie. Maar Stols wil wel zijn eigen uitgeverij in Maastricht behouden. Trio stelt daarom als voorwaarde, dat er iemand naast hem wordt aangesteld, die de werkzaamheden van Stols kan opvangen, tijdens zijn afwezigheid. Dat wordt Huib van Krimpen. Huib is dan nog niet al te ervaren als typograaf, maar doet bij Trio heel veel ervaring op.

De samenwerking met Trio levert veel op, maar doordat Stols toch veel afwezig is, lopen de spanningen op, en uiteindelijk moet Stols in 1944 zijn functie neerleggen.[10][11][12]

Adviseur in Latijns-Amerika[bewerken | brontekst bewerken]

In 1951 vertrok Stols naar Latijns-Amerika. Tot 1962 was hij daar in dienst van UNESCO werkzaam in achtereenvolgens Ecuador, Guatemala en Mexico.

Ecuador[bewerken | brontekst bewerken]

UNESCO zond Stols uit om de herstructurering van de afdeling typografie van de Escuela Politécnica Nacional ter hand te nemen. Daarnaast zocht hij contact met de Casa de Cultura Ecuatoriana en de Katholieke Universiteit van Quito.[13] Hij gaf er les in typografische vormgeving en deed onderzoek naar de geschiedenis van de drukkunst in Ecuador.

Guatemala[bewerken | brontekst bewerken]

In 1954 werd Stols door UNESCO naar Guatemala uitgezonden om deel te nemen aan een project over culturele integratie in Centraal-Amerika. Zijn specifieke taak was te onderzoeken of er steun was voor een regionale drukkerij voor schoolboeken. Naast het opzetten van een drukkerij deed Stols onderzoek naar de geschiedenis van de typografie in Guatemala.

Mexico[bewerken | brontekst bewerken]

Stols had al sinds de jaren 1930 bij Alfonso Reyes geïnformeerd over de mogelijkheid in Mexico te kunnen werken. De goede connecties van Reyes en Stols resulteerden in 1956 in een aanvraag van de Mexicaanse regering aan UNESCO om Stols in Mexico te plaatsen. Hij werd er adviseur van de Escuela Nacional de Artes Gráficas en de staatsdrukkerij Fondo de Cultura Económica (FCE). Vanaf 1961 was Boudewijn Ietswaart er zijn assistent.[14] Stols verzorgde boekuitgaves van FCE, gaf college op de universiteit en deed onderzoek naar de geschiedenis van de typografie in Mexico.[2]

Na een kort verblijf in Nederland keerde hij begin 1963 terug naar Mexico waar hij tot zijn pensioen in 1965 als ambassaderaad voor culturele en perszaken werkte. Na zijn pensionering vestigde Stols zich in Tarragona, Spanje. Gekweld door longemfyseem lukte het Stols niet meer om veel te werken, iets dat hij zich wel had voorgenomen. Stols overleed op 13 april 1973.[15]

Onderscheidingen[bewerken | brontekst bewerken]

De eerste prijs die Stols ten deel viel, tijdens een tentoonstelling in Parijs, voor de kwaliteit van zijn typografisch werk, kwam voor hemzelf als een verrassing. Daaropvolgende onderscheidingen waren vaak het resultaat van bewuste inspanningen. In zijn werk over de genealogie van de familie van zijn vrouw presenteert Stols zichzelf met de lijst van ontvangen onderscheidingen tot dan toe.[16] De onderscheidingen houden verband met specifieke publicaties, zoals bijvoorbeeld over boekdrukkunst in Tsjechoslowakije of de genealogie van het Huis Nassau.[17][18]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=A.A.M._Stols&oldid=64000221"