Bijbelgordel
De Bijbelgordel, ook wel Bible Belt of refoband[bron?]., is een aanduiding voor de geografische band in Nederland die loopt van het westen van Overijssel naar Zeeland. Hier wonen relatief veel bevindelijk gereformeerden. Binnen de Bijbelgordel vormen zij in geen enkele gemeente de meerderheid; in dorpen als Elspeet (gemeente Nunspeet) en Uddel (gemeente Apeldoorn) is dat wel het geval.
Een van de kenmerken is een lage vaccinatiegraad.[1]
Ligging
De beste indicatie voor de ligging van de Bijbelgordel vormt de aanhang van de SGP bij politieke verkiezingen. Ook de ChristenUnie heeft binnen de Bijbelgordel meer aanhang dan in andere streken van Nederland.
De Bijbelgordel loopt globaal van de Zeeuwse eilanden en het Zuid-Hollandse Goeree-Overflakkee via het rivierengebied van de provincies Zuid-Holland, Noord-Brabant, Utrecht, en Gelderland, door de Gelderse Vallei en de Veluwe naar Overijssel. Plaatsen met een groot aandeel van bevindelijk-gereformeerden in de bevolking, zoals Staphorst, Genemuiden, Elspeet, Uddel, Barneveld, Scherpenzeel (Gelderland), Ederveen, Ede, Veenendaal, Opheusden, Geldermalsen, Nieuw-Lekkerland, Hardinxveld-Giessendam, Werkendam, Wijk en Aalburg, Sprang-Capelle, Ouddorp, Middelharnis, Sint-Philipsland, Scherpenisse, Stavenisse, Kruiningen, Krabbendijke, Yerseke, 's-Gravenpolder, Borssele, Arnemuiden, Meliskerke en Aagtekerke liggen in dit gebied. Enkele plaatsen die buiten het gebied liggen, maar waar wel relatief veel bevindelijk gereformeerden wonen, zijn Rijssen, Damwoude en omgeving en de vissersplaatsen Urk en Katwijk aan Zee.
Het aantal bevindelijk gereformeerden kan aanzienlijk verschillen tussen plaatsen die geografisch dicht bij elkaar zijn gelegen. Zo is het dorp Opheusden duidelijk een van de kernplaatsen in de Bijbelgordel, maar is dit met het direct ten zuiden daarvan gelegen Dodewaard veel minder het geval. Stemde bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 bij het stembureau in het gemeentehuis in het centrum van Rhenen zo'n 6% van de kiezers op de SGP, in het nabijgelegen dorp Achterberg stemde zo'n 46% van de kiezers op de SGP [2].
Ontstaan en naamgeving
De huidige Bijbelgordel is pas in de negentiende eeuw ontstaan. In verschillende fasen werd een bevindelijk-gereformeerde subcultuur opgebouwd. De kritiek van groepen binnen de Nederlandse Hervormde Kerk leidde tot het ontstaan van eigen kerkgenootschappen of - na de invoering van het kiesrecht voor alle mannelijke belijdende leden in 1867 - tot gemeenten met een bevindelijke signatuur binnen de hervormde kerk. Na de afschaffing van het districtenstelsel werd men ook politiek actief in de SGP. Vanaf ca. 1970 begon de vorming van een bevindelijk-gereformeerde minizuil: de refozuil. Tegelijkertijd verdween de protestantse dominantie in het westen en noorden van Nederland als gevolg van de secularisering en kerkverlating. Hierdoor werd het bestaan van een Bijbelgordel goed zichtbaar.
De opvatting dat het ontstaan van deze gordel te verklaren is uit de Nadere Reformatie is geografisch gezien onjuist, aangezien deze stroming vooral in de steden in het westen van Nederland te vinden was. Een uitzondering moet mogelijk gemaakt worden voor Zeeland waar de Nadere Reformatie wel veel aanhang had. Deze provincie veranderde echter in de negentiende eeuw van een stedelijke in een plattelandsprovincie. Wel hebben de geschriften uit deze beweging nog steeds veel gezag voor de huidige bevindelijk gereformeerden. Ook de opvatting, dat het ontstaan van de Bijbelgordel kan worden verklaard door de ligging op de grens van protestants en katholiek Nederland, lijkt niet juist. Die grens bestaat namelijk al sinds 1651 en de Bijbelgordel begon pas in de negentiende eeuw vorm te krijgen.
De naam 'Bijbelgordel' is ontleend aan het Engelse woord Bible Belt, waarmee een groot gebied in het zuidoosten van de Verenigde Staten wordt aangeduid waar de meerderheid van de bevolking orthodox protestant is.
Literatuur
- Jan Dirk Snel, Waarom daar? De Refoband of Refogordel als onderdeel van de Protestantenband, in: Fred van Lieburg (red.), Refogeschiedenis in perspectief. Opstellen over de bevindelijke traditie (Heerenveen: Groen, 2007), p. 51-91, ISBN 978-90-5829-780-8
- Willem Oosterbeek, Gordel van God: een voettocht langs 's Heeren wegen (Wormer: Inmerc, 2006) ISBN 90-6611-674-9