Emmeloord (Schokland)
Voor de hoofdplaats van de gemeente Noordoostpolder, zie de pagina Emmeloordverdwenen dorp in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
| Coördinaten | 52°39'22,00"NB, 5°46'46,99"OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (1849) |
389 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Foto's | |||
.jpg)
| |||
| Inwoner van Emmeloord in klederdracht | |||
| |||
Emmeloord was het noordelijke gedeelte en terpdorp van het voormalige Nederlandse eiland Schokland. De huidige hoofdplaats Emmeloord van de gemeente Noordoostpolder is er naar vernoemd.
Geschiedenis
Emmeloord viel onder het gewest Holland. Dit in tegenstelling tot Ens, het zuidelijke deel, dat bij de provincie Overijssel hoorden. Tussen 1614 en 1660 was de heerlijkheid van Urk en Emmeloord in bezit van het geslacht Van de Werve. In 1660 kwam het eiland onder het bestuur van Amsterdam te liggen. Het ambachtsheerlijkheid van Urk en Emmeloord werd door verschillende amsterdamse regenten zoals Andries de Graeff, Nicolaas Witsen, Hendrik Daniëlsz Hooft en Jan Elias Huydecooper bestuurd.
Emmeloord was volgens de volkstelling van 1849 vrijwel geheel Rooms-katholiek, terwijl de kleinere kernen van Schokland protestantse meerderheden kenden.
Schokland was een eiland in de Zuiderzee. Het lag niet erg hoog en had daarom regelmatig te maken met overstromingen. Het eiland werd hierom in 1859 op last van Willem III ontruimd.
Havenfunctie na de ontruiming
Slechts een paar mensen kwamen op het eiland te wonen, om onder andere de vuurtoren te bedienen. Omdat de oude bewoners bij hun vertrek hun woningen moesten afbreken, werden er enkele nieuwe woningen gebouwd. De lichtwachterswoning werd gebouwd in 1882 als dienstwoning voor de eerste havenmeester. De laatste bewoner was Jan Spit die hier van 1923 tot 1940 woonde. Zijn taak was zowel het in bedrijf houden van de haven als het bedienen van de havenlichten en vuurtoren. Zijn vrouw Jeltje dreef een klein winkeltje met kruidenierswaren. Zijn woning is nog te zien in Emmeloord.
De tweede havenmeester was Harmen Smit. Zijn – inmiddels afgebroken – woning stond tussen de lichtwachterswoning en het misthoorngebouwtje. Deze geboren Schoklander dreef ook de visafslag en was kantoorhouder van de PTT.
In 1942 werd de Noordoostpolder gecreëerd en werd het eiland omgeven door land. De oorspronkelijke haven is te midden van het akkerland van de Noordoostpolder gereconstrueerd. Een soortgelijke situatie ziet men bij Kuinre.
Etymologie
Emmeloord heette rond 1478 Emelwerth. Eem, het eerste deel van Emel, komt van het Germaanse ami, een algemene aanduiding voor een natuurlijke waterloop. waar ook de naam van de rivier de Eem uit voortkomt. Werth betekent wierde. Vanaf 1650 zien we echter dat de naam omgezet is naar Emeloirt. Oirt (door de i achter de o spreek je het uit als oort) betekent punt, net als in Dinteloord en IJoort (later IJdoorn).
De overgang van werth naar oort heeft waarschijnlijk te maken met de afbrokkeling van het eiland Schokland. Daardoor was Emelwerth steeds minder een terp (heuvel in het land) maar kwam steeds meer op de punt (oirt) van het eiland te liggen. Mogelijk is -oord verwant met woerd (weerd, waard, wert (Fries)), wat een opgeworpen verhoging ter bescherming tegen watervloeden is. Het heeft niet met "oord" in de betekenis van "plaats" te maken, zoals 19e-eeuwse Drentse koloniën als Frederiksoord en Wilhelminaoord.
In vroege vermeldingen komen de spellingsvariaties Emelwaerde, Emelwar (nu de naam van een wooncomplex in Emmeloord) en Emelwerda (nu een protestants-christelijke middelbare school in Emmeloord) voor.
Externe link
· 
· 