Karel IX van Frankrijk
| Karel IX | ||
|---|---|---|
| 1550-1574 | ||
| ||
| Hertog van Orléans | ||
| Periode | 1550-1560 | |
| Voorganger | Lodewijk III | |
| Opvolger | Hendrik Alexander | |
| Koning van Frankrijk | ||
| Periode | 1560-1574 | |
| Voorganger | Frans II | |
| Opvolger | Hendrik III | |
| Regent | Catharina de' Medici (1560–1563) | |
| Familie | ||
| Geboren | 27 juni 1550 Saint-Germain-en-Laye, Frankrijk | |
| Overleden | 30 mei 1574 Vincennes, Frankrijk | |
| Vader | Hendrik II van Frankrijk | |
| Moeder | Catharina de' Medici | |
| Dynastie | huis Valois-Angoulême | |
| Broers/zussen | 9 waaronder Frans II, Margaretha van Valois, Hendrik III | |
| Partner | Elisabeth van Habsburg, Marie Touchet | |
| Kinderen | Maria Elisabeth, Karel | |
Handtekening 
| ||
 Koninklijk monogram Karel IX van Frankrijk | ||
Karel IX (Saint-Germain-en-Laye, 27 juni 1550 – Vincennes, 30 mei 1574) was koning van Frankrijk van 1560 tot aan zijn dood.
Familie
[bewerken | brontekst bewerken]Hij was de derde zoon van Hendrik II en Catharina de' Medici. Hij volgde zijn ziekelijke broer Frans II op, werd daartoe in 1563 meerderjarig verklaard, maar bleef tot 1570 onder het regentschap van zijn moeder. Hij trouwde in datzelfde jaar met Elisabeth van Habsburg, de dochter van keizer Maximiliaan II. Hun enige dochtertje Maria Elisabeth (of Maria-Isabella) overleed op 2 april 1578, op vijfjarige leeftijd. Karel was de twaalfde koning uit het huis Valois, de vijfde van de tak Valois-Orléans en de vierde uit de tak Valois-Orléans-Angoulême.
Bij zijn maîtresse Marie Touchet had hij een bastaardzoon, Karel (28 april 1573 – 24 september 1650), die later de titel 'graaf van Auvergne' en daarna 'hertog van Angoulême' verkreeg.
Regering
[bewerken | brontekst bewerken]Na jaren van spanningen vond het Bloedbad van Wassy plaats in 1562 en brak er oorlog tussen de protestanten en katholieken uit. Na het einde van de Eerste Hugenotenoorlog maakte Karel in het gezelschap van zijn moeder en het hele hof een ronde door Frankrijk. Bedoeling was om de jonge koning aan de bevolking te tonen en het land, dat nog verscheurd was door religieuze tegenstellingen, te pacificeren. Zijn grand tour de France duurde van januari 1564 tot mei 1566.[1] Tijdens zijn reis vaardigde hij in Roussillon een edict uit, waarin hij onder meer bepaalde dat het burgerlijk jaar begint op 1 januari.[2]
In 1567 kwam een complot aan het licht om Karel en zijn moeder te ontvoeren en de protestantse leider Lodewijk I van Bourbon-Condé op de troon te plaatsen (de zogenaamde Verrassing van Meaux). Na meerdere vredespogingen besloot Karel in 1572 zijn zus Margaretha van Valois uit te huwelijken aan Hendrik van Navarra (de toekomstige Franse koning), een belangrijke protestantse edelman die in lijn van de troonopvolging stond, dit was een laatste poging van Karel om zijn onderdanen te verenigen.
In zijn streven naar godsdienstvrede kwam hij onder de invloed van admiraal Gaspard de Coligny, die in de strijd tegen Spanje de mogelijkheid zag om een nieuwe nationale eenheid in Frankrijk te realiseren. Hij gaf zijn goedkeuring aan een hugenotenleger onder leiding van Jean de Hangest, heer van Genlis om het in Bergen belegerde calvinistische garnizoen van Lodewijk van Nassau te ontzetten; deze hugenoten werden evenwel vernietigend verslagen in de Slag bij Saint-Ghislain (juli 1572).[3] Toch dreef de clan de Guise, met de stille goedkeuring van de koningin-moeder, zijn toestemming voor de Bartholomeusnacht door, die hem tot zijn dood toe gewetensbezwaren zou bezorgen.
Veel van Karels beslissingen werden onder invloed van zijn moeder Catharina de' Medici gedaan. Ze was een trouw katholiek, die in eerste instantie vrede zocht tussen de katholieke en protestanten, maar na de Bartholomeusnachtmoorden de vervolging van de protestantse hugenoten steunde. Enkele van de besluiten en verdragen tijdens de regering van Karel zijn:
- Edict van Saint-Germain (1562);
- Edict van Amboise (1563);
- Edict van Roussillon (1564);
- Edict van Moulins (1566);
- Edict van Saint-Maur (1567), ook bekend als Édit des mères;
- Edict van Saint-Germain (1570).
Karel IX overleed op 23-jarige leeftijd aan tuberculose. Hij werd opgevolgd door zijn jongere broer Hendrik, hertog van Anjou.
Publicatie
[bewerken | brontekst bewerken]- La Chasse Royale (1625), een boek dat Charles over de jacht schreef werd in dat jaar gepubliceerd. Het is een waardevolle bron voor diegenen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van honden en de jacht.
Kwartierstaat (voorouders)
[bewerken | brontekst bewerken].svg){kind=small} Karel van Angoulême (1459-1496) |  Louise van Savoye (1476-1531) |  Lodewijk XII van Frankrijk (1462–1515) |  Anna van Bretagne (1462–1515) |  Piero di Lorenzo de' Medici (1471-1503) |  Alfonsina Orsini (1472-1520) |  Jan IV van Auvergne (1467-1501) |  Johanna van Bourbon (1465-1511) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small} Frans I van Frankrijk (1494-1547) |  Claude van Frankrijk (1499-1524) | Lorenzo II de' Medici (1492-1519) | Madeleine de La Tour d'Auvergne (1498-1519) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hendrik II van Frankrijk (1519-1559) |  Catharina de' Medici (1519-1589) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Frans II van Frankrijk (1544-1560) | ,_Queen_Consort_of_Spain.svg) Elisabeth van Valois (1545-1568) | .png){kind=small} Claudia van Valois (1547-1575) | Karel IX van Frankrijk (1550-1574) | Hendrik III van Frankrijk (1551-1589) | .svg){kind=small} Frans van Anjou (1555-1584) | 3 zusters en 1 broer | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Referenties
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ (fr) Pogu, Elven, 11-15 octobre 1565 : visite du roi Charles IX à Nantes. Nantes Patrimonia (2025). Geraadpleegd op 6 november 2025.
- ↑ Les edicts et ordonnances des tres-chrestiens roys: François I, Henry II, François II, Charles IX, Henry III, Henry IV, Louys XIII et Louis XIV, 1655, p. 216
- ↑ Questier, Michael (2019). Dynastic Politics and the British Reformations, 1558-1630. Oxford University Press, Oxford, p. 96. ISBN 9780192560834. Geraadpleegd op 12 november 2019.
· 
· 
