Riffijns
Riffijns (Tarifit)
| ||||
| Gesproken in | Marokko, met minderheden in Algerije, Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Spanje en de Verenigde Staten | |||
| Sprekers | c.a. 7,4 miljoen
| |||
| Rang | onbekend | |||
| Taalfamilie | ||||
| Varianten |
▪ Westelijk-Riffijns
▪ Centraal-Riffijns ▪ Oostelijk-Riffijns | |||
| Alfabet | Tifinagh, Arabisch en Latijn | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in |  Marokko (erkende minderheidstaal) | |||
| Taalorganisatie | geen | |||
| ||||
.svg){kind=small}
Het Riffijns, ook wel Tarifit, Tarifiet of Tmazight genoemd, is een taal die gesproken wordt door mensen in het noorden van Marokko, voornamelijk in de Rif. De lokale bevolking identificeert zich dan ook als Riffijn, oftewel "Arifi" (meervoud: "Irrifiyen").
Het Riffijns behoort tot de Berbertalen en maakt deel uit van de Zenatitalen, een talengroep met in totaal 12 talen en dialecten gesproken in de Maghreb.
Wereldwijd zijn er ongeveer 7 miljoen sprekers.
Verspreiding binnen Marokko[bewerken | brontekst bewerken]
Het Riffijns wordt voornamelijk gesproken in de noordelijke steden van Marokko.
Alfabet[bewerken | brontekst bewerken]
Het alfabet van het Riffijns is, zoals alle andere Berbertalen het Tifinagh, maar daarnaast worden het Arabische en Latijnsese alfabet ook gebruikt.
Dialecten[bewerken | brontekst bewerken]
Het Tarifit bestaat uit drie dialecten. Deze verschillen nauwelijks van elkaar, maar kennen enkele typische verschillen in de uitspraak van bepaalde woorden. De drie dialecten zijn, met hun sprekers en plaatsen:
- het westelijk-Riffijnse dialect gesproken door de Ait Waryaghar, Ibaqouyen, Ait Ammarth en Ait Yetteft in Al Hoceima, Imzouren, Beni Bouayach en omgeving. Dit dialect staat er om bekend dat het de zachte "k" (ook wel zachte "g") gebruikt, daar waar het Centraal-Riffijnse dialect de zachte "k" omzet in een "ch"-klank (vergelijk: taknift en tacnift, amkan en amcan, tikri en ticri, aghak en aghac).
- het Centraal-Riffijnse Dialect van de Igzenayen, Ait Touzine, Ait Tourich, Ait Temsaman, Iqeraiyen, Tafersite, Ait Saïd in Nador, Temsamane, Midar en omgeving. Dit dialect staat er om bekend dat het de "ch" klank veelvuldig gebruikt, daar waar de overige twee dialecten vooral de zachte "k" gebruiken. Een andere eigenschap van dit dialect is de vaak nasale uitspraak van woorden die met een klinker eindigen.
- het oostelijk-Riffijnse dialect van de Ibdalsen, Ait Buyahyi, Ikebdanen en Ait Iznassen in Berkane en omstreken Dit dialect verschilt van de andere twee dialecten, omdat het vaak de "L"-klank behoudt daar waar de andere twee dialecten de "l" hebben ingeruild voor de "r" of voor de "dj" (zo wordt het woord yedji in dit dialect uitgesproken als yelli en mermi als melmi). Sommige stamdialecten binnen deze categorie gebruiken ook regelmatig een "dl" klank in plaats van de "l".
Onderstaande tabel laat enkele verschillen in dialect zien.
| Nederlands | West-Tarifit (Hoceima en omstreken) |
Centraal-Tarifit (Nador e.o.) |
Oost-Tarifit (Berkane e.o.) |
|---|---|---|---|
| Dochter | Yedji | Yedji | Yelli |
| Ezel | Aghyur | Aghyur | Aghyul |
| Gedachte | Rbar | Rbar | Lbal |
| Groet | Sedjem | Sedjem | Sellem |
| Het is | Thedja | Thedja | Thella |
| Hij bidt | It zadja | It zadja | It zalla |
| Hoe | Mamek | Mamec | Mamek |
| Jouw | inek/inem | nnec/nnem | nnek/nnem |
| Links | Azermad | Azermad | Azelmad |
| Loopje | Tikri | Ticri | Tikli |
| Mooi | Kna | Cna | Kna |
| Nacht | Djireth | Djireth | Lilleth |
| Ram | Ikari | Icari | Ikari |
| Wanneer | Mermi | Mermi | Melmi |
| Zwart | Abarkan | Abarcan | Abarkan |
Verspreiding buiten Marokko[bewerken | brontekst bewerken]
Het Tarifit (Riffijns) is de moedertaal van ongeveer 4,5 miljoen Riffijnse Marokkanen en van ongeveer 2,5 miljoen Marokkanen in Europa. Deze groep is vooral te vinden in Nederland, België, Frankrijk, Spanje en Duitsland. Verder is er nog een kleine groep Riffijnen in Algerije. Deze wonen in Tlemcen en Oran.
Arabisering[bewerken | brontekst bewerken]
De Riffijnse taal wordt gesproken door zo'n 95 procent van de Riffijnen. Er is echter een klein aantal stammen dat in de loop der eeuwen is gearabiseerd. Het gaat hier om de beni Bufrah en de beni Gmil in het westen van de Rif. Deze twee stammen zijn grotendeels overgegaan op het Darija (Marokkaans-Arabisch) met een Riffijns accent. In het oosten van de Rif zijn de Ait Iznassen gedeeltelijk aan het arabiseren, hoewel het aantal Arabisch sprekende binnen deze stam beperkt blijft. Of de Ait Iznassen tot de Rif behoren, is altijd een discussiepunt geweest [bron?]. Duidelijk is in ieder geval dat de meeste Ait Iznassen zich niet als Riffijnen beschouwen, vooral vanwege het eigen geografische leefgebied dat zij hebben.
De overige stammen van de Rif zijn allen volledig Riffijns sprekend. Van arabisering binnen deze stammen is dan ook geen sprake. Integendeel, zij verzetten zich sterk tegen de Arabische invloeden in de Rif, zowel taalkundig als cultureel.
|
Zie de Wikipedia-test in het Riffijns op de Wikimedia Incubator. |