Sint-Elisabethsvloed (1421)

Sint-Elisabethsvloed
Datum	18 op 19 november 1421
Regio	Zeeland en Holland
Doden	circa 2.000

De Sint-Elisabethsvloed van 1421 was een watersnoodramp in de graafschappen Zeeland en Holland die plaatsvond op of rond 19 november 1421, de naamdag van Sint-Elisabeth.

De ramp wordt vermeld in de Chronicon Tielense (Tielse Kroniek).

Oorzaak

Vermoedelijk werd de ramp veroorzaakt door een bijzonder zware noordwesterstorm, gevolgd door een zeer hoge stormvloed. Van springvloed (zoals bij de watersnood van 1953) was toen geen sprake, maar het natte weer was er de oorzaak van dat het opperwater afkomstig van de rivieren nog zeer hoog stond. Waarschijnlijk was de vloed zelf niet eens zo hoog, maar door de Hoekse en Kabeljauwse twisten was het dijkonderhoud verwaarloosd. Hierdoor konden de dijken doorbreken, waardoor zowel zeewater uit het westen als rivierwater uit het oosten langzamerhand het land overstroomde. Er ontstond een nat gebied met opgeslibde zandplaten met daartussen kreken en bredere wateren.

Gevolgen

Arnold Houbraken and Romeyn de Hooghe - St. Elisabeth vloed 1421

De dijkdoorbraken en overstromingen richtten in Zeeland en Holland grote verwoestingen aan. Het aantal slachtoffers is in de loop van de tijd door mythevorming opgelopen tot 100.000. Schattingen geven aan dat mogelijk ongeveer tweeduizend mensen de dood vonden. Verder zijn naar schatting zo'n dertig dorpen door de vloed verwoest waarvan er een paar gedeeltelijk zijn teruggevonden, zoals Houweningen. Sliedrecht, destijds gelegen aan de zuidelijke oever van de Merwede, viel eveneens geheel ten prooi aan de vloed, maar is nadien herbouwd aan de noordelijke kant. Ook de Grote Waard, een gebied dat iets meer dan een eeuw eerder was ingepolderd, werd geheel verzwolgen.

Door deze vloed werden tevens de destijds elkaar bestrijdende steden Geertruidenberg en Dordrecht gescheiden (Hoekse en Kabeljauwse twisten). (zie ook: Het Beleg van Dordrecht (1418) en Beleg van Geertruidenberg (1420)) Een ander vervelend gevolg voor Dordrecht was dat er uiteindelijk vaarwegen rondom Dordrecht ontstonden, waardoor het zogenaamde stapelrecht van Dordrecht, dat bepaalde dat handelswaar eerst moest worden uitgeladen eer men het mocht doorvoeren, omzeild kon worden. Ook werd Dordrecht afgesneden van het zuiden, wat ongunstig was voor de handel. Om herhaling van een dergelijke rampzalige dijkdoorbraak te voorkomen werd het Hoogheemraadschap van de Krimpenerwaard opgericht. Dit duurde echter ten gevolge van de Hoekse en Kabeljauwse twisten negen jaar.

Een hardnekkig misverstand is dat de Biesbosch door deze stormvloed in één nacht is ontstaan. Bij de Sint-Elisabethsvloed braken weliswaar de dijken van de toenmalige Grote Waard, maar het duurde tientallen jaren voor het gehele gebied onder water stond en de Biesbosch met zijn kreken en riet gevormd werd. Hierbij had ook het rivierwater een belangrijke invloed.

Zie ook

• De eerste Sint-Elisabethsvloed (1404)
• De derde Sint-Elisabethsvloed (1424)
• Beatrix de Rijke
• Binnenbedijkte Maas
• Maasdam
• Romeins-Middeleeuwse Maas
• Groote of Hollandsche Waard
• Biesbosch

Externe link

• De Sint-Elisabethsvloed beschreven en een buitenluik van het Sint-Elisabethsaltaar (Meester van de Sint-Elisabethspanelen, ca. 1470) - kun.nl/

Bronnen, noten en/of referenties

Voetnoten

---

Bronnen

• De tekst op deze pagina of een eerdere versie daarvan is afkomstig van de website van het KNMI
• Hendriks, J.P.C.A., Cleveringa, P., Beurden, L. van, Weerts, H.J.T., Meijer, T., Smeerdijk, D.G. van & Paalman, D.B.S., 2004. 'Dar vordrunken 16 schone kerspele...' Introductie op het moderne interdisciplinaire onderzoek naar de St. Elisabethsvloeden, 1421-1424. Westerheem, 53: 94-111.

Mediabestanden

Zie de categorie 1421 flood in the Netherlands van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.