Tataars

Tataars (татар теле)
Gesproken in	Rusland
Sprekers	5.184.610
Taalfamilie	Altaïsch (omstreden) Turks Kyptsjaaks Tataars
Alfabet	cyrillisch
Officiële status
Officieel in	Rusland Tatarije
Taalcodes
ISO 639-1	tt
ISO 639-2	tat
ISO 639-3	tat
■Verspreiding van het Tataars
Portaal    Taal

Tataars (татар теле, tatar tele) is een Turkse taal, die wordt gesproken door de Wolga-Tataren.

Verspreiding

Het Tataars is een ambtstaal in de Russische deelrepubliek Tatarije. Daarnaast wordt de taal gesproken in de republieken Basjkirostan en Tsjoevasjië. Er zijn ook belangrijke gemeenschappen in Siberië en China.

Verwantschap

Het Tataars maakt deel uit van de Kyptsjaakse tak van de Turkse taalfamilie. Tot diezelfde tak behoren ook onder meer het Kazachs, het Kirgizisch, het Basjkiers en het Karakalpaks. De taal mag niet worden verward met het Krim-Tataars, dat weliswaar verwant is aan het Tataars, maar deel uitmaakt van een andere tak van de Kyptsjaaks-Turkse talen. De beide talen zijn niet wederzijds verstaanbaar.

Klankleer

Medeklinkers

		labiaal	labio- velaar	dentaal	post- alveolaar	palataal	velaar	uvulaar	glottaal
nasaal		м [m]?		н [n̪]?			ң [ŋ]?
plosief	steml.	п [p]?		т [t̪]?			к [k]?	къ [q]?	э/ь [ʔ]?
	stemh.	б [b]?		д [d̪]?			г [ɡ]?
affricaat	steml.			ц		ч [tɕ]?
	steml.					җ [dʑ]?
fricatief	steml.	ф [f]?		с [s̪]?	ш [ʃ]?	ч [ɕ]?		х [χ]?	һ [h]?
	stemh.	в⟩ [v]?		з [z̪]?	ж [ʒ]?	җ [ʑ]?		гъ [ʁ]?
tremulant				р [r]?
approximant			у [w]?	л [l]?		й [j]?

Klinkers

	voor		achter
	ongerond	gerond	ongerond	gerond
open	и [i]?	ү [y]?~[ʉ]?	ый [ɯ]?[ɪ]?	у [u]?
midden	э [e]?~[ɘ]?	ө [ø]?~[ɵ]?	ы [ɤ]?~[ʌ]?	о [o]?
open	ә [æ]?~[a]?		а [ɑ]?

Schrift

Het Tataars werd oorspronkelijk in het Arabisch schrift geschreven. Tussen 1927 en 1938 werd overgeschakelijk op het Latijnse alfabet. Sinds 1938 wordt cyrillisch gebruikt. In 2001 voerde Tatarije een op het Turks gebaseerde variant van het Latijnse alfabet in. Die beslissing stuitte op veel weerstand van de Russische minderheid in Tatarije. Het gebruik van het Latijnse alfabet werd in 2004 teruggefloten door het Grondwettelijk Hof van Rusland, dat oordeelde dat een eenvormig schrift noodzakelijk is voor de eenheid van het land.

Cyrillisch

А а	Ә ә	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	Җ җ	З з	И и	Й й	К к	Л л	М м
Н н	Ң ң	О о	Ө ө	П п	Р р	С с	Т т
У у	Ү ү	Ф ф	Х х	Һ һ	Ц ц	Ч ч	Ш ш
Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Latijns

A a	Ə ə	B b	C c	Ç ç	D d	E e	F f
G g	Ğ ğ	H h	I ı	İ i	J j	K k	Q q
L l	M m	N n	Ꞑ ꞑ	O o	Ɵ ɵ	P p	R r
S s	Ş ş	T t	U u	Ü ü	V v	W w	X x
Y y	Z z	’

Tekstvoorbeeld

De onderstaande tekst is een uittreksel uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in het Tataars.

Nederlands	Tataars	Romanisatie
Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.	Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнәсәбәттә булырга тиешләр.	Barlıq keşelər də azat həm üz abruyları həm xoquqları yağınnan tiꞑ bulıp tualar. Alarğa aqıl həm wɵcdan birelgən həm ber-bersenə qarata tuğannarça mɵnasəbəttə bulırğa tieşlər.

Bronnen, noten en/of referenties

Turkse talen

Ogurisch: Tsjoevasjisch · Bolgar · Chazarisch Karluk: Gökturks · Chagatai · Oezbeeks · Oeigoers · Äynu · Lop · Ili Kyptsjaaks: Kazachs · Kirgizisch · Tataars · Altajs · Basjkiers · Karatsjaj-Balkaars · Karakalpaks · Koemuks · Nogai · Karaïm · Koemaans · Krymtsjak · Baraba · Krim-Tataars Ogoezisch: Turks · Azerbeidzjaans · Turkmeens · Gagaoezisch · Osmaans · Balkan-Turks · Horasan-Turks · Petsjenegisch · Qashqai · Salar · Afsjarisch · Iraaks-Turkmeens Khalaj: Khalaj Siberisch: Chakassisch · Dolgaans · Jakoets · Toevaans · Tsjoelyms · Fuyu-Kirgizisch · Sjor · Tofa · Yugur Mogelijk verwante talen en families: Altaïsche talen · Oeraalse talen · Mongools · Toengoezisch · Koreaans · Japanse talen

Zie de Tataarse uitgave van Wikipedia.