Tataars

Dit artikel gaat over de taal van de Wolga-Tataren. Zie Krim-Tataars voor de taal van de Krim-Tataren.

Tataars tatarça, татарча
Gesproken in	Rusland, Turkije, China, Verenigde Staten, Australië
Sprekers	5.200.000
Taalfamilie	Altaïsch (omstreden) Turks Kiptsjaaks Tataars
Alfabet	Latijns Cyrillisch
Officiële status
Officieel in	Rusland Tatarstan  China  Polen
Taalcodes
ISO 639-1	tt
ISO 639-2	tat
ISO 639-3	tat
■ Verspreiding van het Tataars
Portaal    Taal

Tataars (tatar tele, татар теле) is een Turkse taal, die wordt gesproken door de Wolga-Tataren.

Verspreiding

Het Tataars is een ambtstaal in de Russische deelrepubliek Tatarije. Daarnaast wordt de taal gesproken in de republieken Basjkirostan en Tsjoevasjië. Er zijn ook belangrijke gemeenschappen in Siberië, Kazachstan en China.

Verwantschap

Het Tataars maakt deel uit van de Kiptsjaakse tak van de Turkse taalfamilie. Tot diezelfde tak behoren ook onder meer het Kazachs, het Kirgizisch, het Basjkiers en het Karakalpaks. De taal mag niet worden verward met het Krim-Tataars, dat weliswaar verwant is aan het Tataars, maar deel uitmaakt van een andere tak van de Kiptsjaakse talen. De talen zijn niet wederzijds verstaanbaar.

Klankleer

Medeklinkers

		labiaal	labio- velaar	dentaal	post- alveolaar	palataal	velaar	uvulaar	glottaal
nasaal		m		n̪			ŋ
plosief	steml.	p		t̪			k	q	ʔ
	stemh.	b		d̪			ɡ
affricaat	steml.			t͡s		t͡ɕ
	steml.					d͡ʑ
fricatief	steml.	f		s̪	ʃ	ɕ		χ	h
	stemh.	v		z̪	ʒ	ʑ		ʁ
vibrant				r
approximant			w	l		j

Klinkers

	voor		achter
	ongerond	gerond	ongerond	gerond
open	i	y ~ ʉ	ɯ ~ ɪ	u
midden	e ~ ɘ	ø ~ ɵ	ɤ ~ ʌ	o
open	æ ~ a		ɑ

Schrift

Cover van een Tataars boek uit 1924 geschreven in het Arabisch schrift.

Het Tataars werd oorspronkelijk in het Arabisch schrift geschreven. Tussen 1927 en 1938 werd overgeschakeld op het Latijnse alfabet. Sinds 1938 wordt Cyrillisch gebruikt. In 2001 voerde Tatarije een op het Turks gebaseerde variant van het Latijnse alfabet in. Die beslissing stuitte op veel weerstand van de Russische minderheid in Tatarije. Het gebruik van het Latijnse alfabet werd in 2004 teruggefloten door het Grondwettelijk Hof van Rusland, dat oordeelde dat een eenvormig schrift noodzakelijk is voor de eenheid van het land.

Cyrillisch schrift
(1938-heden)

А а	Ә ә	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	Җ җ	З з	И и	Й й	К к	Л л	М м
Н н	Ң ң	О о	Ө ө	П п	Р р	С с	Т т
У у	Ү ү	Ф ф	Х х	Һ һ	Ц ц	Ч ч	Ш ш
Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Latijns schrift
(2011-heden)

A a	Ä ä	B b	C c	Ç ç	D d	E e	F f
G g	Ğ ğ	H h	I ı	İ i	J j	K k	Q q
L l	M m	N n	Ñ ñ	O o	Ö ö	P p	R r
S s	Ş ş	T t	U u	Ü ü	V v	W w	X x
Y y	Z z

Latijns schrift (Yañalif)
(1927-1939)

A a	B ʙ	C c	Ç ç	D d	E e	Ə ə	F f
G g	Ƣ ƣ	H h	I i	J j	K k	L l	M m
N n	Ꞑ ꞑ	O o	Ɵ ɵ	P p	Q q	R r	S s
Ş ş	T t	U u	V v	X x	У y	Z z	Ƶ ƶ
Ь ь	Ьj ьj

Arabisch schrift
(voor 1927)

آ	ا	ب	پ	ت	ث	ج	چ
ح	خ	د	ذ	ر	ز	ژ	س
ش	ص	ض	ط	ظ	ع	غ	ف
ق	ك	گ	نك	ل	م	ن	ه
و	ۇ	ڤ	ی	ئ

Tekstvoorbeeld

De onderstaande tekst is een uittreksel uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in het Tataars.

Nederlands	Tataars (1938-heden)	Tataars (2001-heden)	Tataars (1927-1938)	Tataars (1920-1927)	Tataars (voor 1920)
Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.	Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнәсәбәттә булырга тиешләр.	Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.	Вarlьq keşelər də azat həm yz aʙrujlarь həm xoquqlarь jaƣьnnan tiꞑ ʙulьp tualar. Alarƣa aqьl həm vɵçdan ʙirelgən həm ʙer-ʙersenə qarata tuƣannarca mɵnasəʙəttə ʙulьrƣa tieşlər.	بارلئق كئشئلەر دە ئازات هەم ئوز ئابرویلارئ هەم حۇقوقلارئ یاعئننان تیڭ بولئپ توالار. ئالارعا ئاقئل هەم وۇجدان بیرئلگەن هەم بئر-بئرسئنە قاراتا توعاننارچا مۇناسەبەتتە بولئرعا تیئشلەر.	بارلق كشیلر دا آزاد هم اوز آبرويلري هم حقوقلری یاغیننن تینک بولیپ طوالر. آلرغا عقل هم وجدان برلگان هم بر-برسینا قراطا طوغاننرچا مناسبتتا بولرغا تییشلر.

Turkse talen

Ogoers: Tsjoevasjisch · Bolgar · Chazarisch Oeigoers: Gökturks · Chagatai · Oezbeeks · Oeigoers · Äynu · Lop · Ili Kiptsjaaks: Kazachs · Kirgizisch · Tataars · Altajs · Basjkiers · Karatsjaj-Balkaars · Karakalpaks · Koemuks · Nogais · Karaïm · Koemaans · Krymtsjak · Baraba · Krim-Tataars Ogoezisch: Turks · Azerbeidzjaans · Turkmeens · Gagaoezisch · Osmaans · Balkan-Turks · Horasan-Turks · Petsjenegisch · Qashqai · Salar · Afsjarisch · Iraaks-Turkmeens Khalaj: Khalaj Siberisch: Chakassisch · Dolgaans · Jakoets · Toevaans · Tsjoelyms · Fuyu-Kirgizisch · Sjor · Tofa · Yugur Mogelijk verwante talen en families: Altaïsche talen · Oeraalse talen · Mongools · Toengoezisch · Koreaans · Japanse talen

Zie de Tataarse uitgave van Wikipedia.