Lijst van laboratoriumbepalingen in bloed

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Deze lijst van laboratoriumbepalingen in bloed bevat de meest verrichte laboratoriumbepalingen in bloed. Let wel:

De lijst bevat lang niet alle bepalingen
De lijst bevat lang niet alle indicaties
Laboratoriumuitslagen moeten worden geïnterpreteerd in samenhang met de voorgeschiedenis van de patiënt en met de bevindingen van ander onderzoek.
Normaalwaarden zijn niet absoluut; ze verschillen van laboratorium tot laboratorium en waarschijnlijk van patiënt tot patiënt.^[1]
De gegeven waarden zijn de normaalwaarden (of max/min waarden) voor volwassenen. Niet zelden gelden voor kinderen, bejaarden, nierpatiënten, leverpatiënten, zwangeren, dikke of juist magere patiënten en bij medicijngebruik andere waarden.
Afwijkingen geven meer klachten als ze plotseling ontstaan. Voorbeeld: als een Hb-waarde (hemoglobine) plotseling naar 5 zakt vanuit de normaalwaarde, dan zal de patiënt zich beroerd voelen en mogelijk instemmen met een transfusie. In Afrika zijn er echter hele volksstammen met zo'n Hb. Er vindt bij hen bij chronisch zuurstofgebrek een chemische verschuiving in de rode bloedcel plaats die daardoor meer zuurstof mee kan nemen.

Voorvoegsels:
- k = kilo (10³)
- m = milli (10⁻³)
- µ = micro (10⁻⁶)
- n = nano (10⁻⁹)
- p = pico (10⁻¹²)
- f = femto (10⁻¹⁵)

Naam	Meting	Wordt gedaan in	Indicatie	Bijzonderheden	Normaalwaarden	Opmerking
ALAT	Alanine-aminotransferase-activiteit	Serum	Verdenking schade leverparenchym	De naam leverfunctie is strikt genomen onjuist	M: < 50 E/L V: < 40 E/L	50 - 100 lichte schade; 100 - 200 matige schade; > 200 verdenking leverontsteking; verhoging ook bij spierletsel
Albumine	Albumine (bloedeiwit)	Serum	Verdenking eiwitgebrek, bijvoorbeeld bij nefrotisch syndroom	Albumine is het osmotisch actieve eiwit, tekort geeft oedeem	35 - 55 g/L
Alkalische fosfatase (AF)	Fosfatase activiteit serum bij hoge pH	Serum	Botziekten, zoals m. Paget; (activiteit osteoblasten); galwegobstructie	Bij kinderen en zwangeren hoog in verband met groei	< 125
Ammoniak		Plasma	Leverinsufficiëntie. (Soms ook bij gebruik valproaat)	Wordt in de darm gevormd, lever hoort het om te zetten in ureum	10 - 45 mmol/L	Dadelijk in zilverpapier gewikkeld naar lab brengen.
Amylase	Meting hoe snel zetmeel wordt afgebroken tot suikers (= amylase activiteit)	Serum; urine	Pancreatitis: alvleesklierontsteking (ook bij speekselklierontsteking)	Amylase is een spijsverteringsenzym dat aan speeksel en darmsap wordt toegevoegd.	Normaalwaarden verschillen per laboratorium. Bij een acute pancreatitis kan duizend(en) keren over de normaalwaarde heen gegaan worden.
APTT	Activated partial thromboplastin time	Vol bloed	Bloedstollingsproblemen; controle therapie heparine		30 - 40 seconden	Voor controle antistol zie bij INR
ASAT	Aspartaat-aminotransferase-activiteit	Serum	Levercelbeschadiging; spierbeschadiging; hartinfarct na ca. 24 uur.	Vaak samen bepaald met ALAT: indien ALAT hoger lever indien ASAT hoger spier.	< 45	Bij hartinfarct na 24 uur sterke verhoging; bij acute hepatitis sterk verhoogd.
Bezinking	BSE; bezinkingssnelheid erytrocyten; de snelheid dat de bloedcellen in een buis bloed naar de bodem zakken.	Vol bloed	Aspecifiek teken van ontsteking; stijgt na enkele dagen	Vaak samen met bloedbeeld	4 - 8 mm in het eerste uur.	Licht verhoogd bij elke ontsteking, bijvoorbeeld verkoudheid; sterk verhoogd (bijvoorbeeld 100) wijst op een hoog fibrinogeen (infectie) of een hoog gammaglobuline; het laatste door een auto-immuunziekte (bijvoorbeeld spierreuma) of de ziekte van Kahler.
Bilirubine	Bilirubine	Serum (urine)	Ernstige obstructie van de galwegen, of bloedafbraak	Eventueel kan het geconjugeerde bilirubine apart bepaald worden.	< 17 µmol/L; Ontstaat bij bloedafbraak. Via lever naar gal na conjugatie. Bij pasgeborenen is lichte geelzucht ten gevolge van bloedafbraak normaal, maar ernstige schadelijk. De normaalwaarden voor baby's verschilt met de leeftijd < 100 tot < 275	Bij ergere gevallen kan worden overgegaan tot een wisseltransfusie waarbij het bloed van de baby door donorbloed wordt vervangen
Bloedgasanalyse	pH; pCO₂; pO₂	Vol bloed; uit slagader of haarvaten	Ademhalingsmoeilijkheden; zuur-base-evenwicht (bijvoorbeeld verzuring)	Saturatie, bicarbonaat en base-excess kunnen worden berekend	pH: 7,35 - 7,45 pCO₂: 4,7 - 6,4 kPa pO₂: 10,0 - 13,3 kPa	Mengen met heparine, luchtdicht vervoeren en zo spoedig mogelijk bepalen.
Bloedingstijd	Tijd dat een krasje blijft bloeden				1 - 4 minuten
CA 15-3	Eiwit borstkankercellen	Serum	Behandeling uitgezaaide tumor vervolgen	Verloop is belangrijker dan de waarde	< 30
Calcium	Calcium	Serum (urine)	Vitamine D gebrek, bijschildklierstoornissen	Hoogte afhankelijk van onder andere albumine	2,10 mmol/L < N < 2,55 mmol/L
Chloride	Chloride	Serum	Elektrolyt, anion	Anion gap = Na⁺ - (Cl⁻ + HCO₃⁻)	96 - 107 mmol/L	Evaluatie elektrolyten.
Cholesterol totaal	Cholesterol totaal	Serum	Risico-analyse hart-vaatziekten	Afhankelijk van andere risicofactoren	< 5 mmol/L; < 6, < 7 mmol/L
CK; CKMB	Creatinekinase	Serum	Vaststellen spierletsel; hartinfarct	(CKMB specifiek voor hartinfarct)	M: < 100 E V: < 170 E	Stijgt bij hartinfarct na ca. 6 uur. Verhoging kan ook door fysieke inspanning.
Cortisol	Cortisol	Plasma	Bijnierschorshormoon	Wisselt over de dag	8 uur: 150 - 700 nmol/L 17 uur: 100 - 400 nmol/L 24 uur: < 100 nmol/L	Te laag bij de ziekte van Addison Te hoog bij de ziekte van Cushing; wordt sterk beïnvloed door stress.
CRP	C-Reactive protein	Serum	Ontstekingseiwit	Stijgt binnen een dag na begin infectie	< 10 mg/L	Snelle diagnostiek begin en eind infectie
Creatinine	Creatinine	Serum (urine)	Afbraakproduct spierweefsel; wordt uitgescheiden door de nieren.	Geeft informatie over de nierfunctie (met name de klaring)	V: < 70 - 100 µmol/L M: < 80 - 125 µmol/L	Normaalwaarde is afhankelijk van de hoeveelheid spierweefsel en andere eigenschappen
D-Dimeer		Citraatplasma	Stollingsproduct	N < 500 ng/L	Stijgt bijvoorbeeld bij longembolie en diffuse intravasale stolling
Erytrocyten	Aantal rode bloedcellen per volume	Vol bloed	Wordt gebruikt om bijvoorbeeld anemie te evalueren: MCV berekenen.	M 4,3 - 6,0 × 10¹² per liter
Ferritine	Ferritine	Serum	Eiwit bindt de ijzervoorraad	M: 25-250 µg/L V: 20-150 µg/L	Laag ferritine bij ijzergebrek
Fibrinogeen			Stollingweiwit	2 - 4 g/L	Bij ontstekingsprocessen verhoogd.
FSH	Follikelstimulerend hormoon	Serum	Hypofysehormoon dat testikels/eierstokken stimuleert	Of V postmenopauzaal is; of hypogonadisme bij man secundair is	Volwassen vrouwen afhankelijk van de cyclus < 15 U/L, mannen < 7 U/L
Foliumzuur	Foliumzuur	Serum	Vitamine B11	Evaluatie bloedarmoede	> 2,7 nmol/L
Fosfaat	Fosfaat	Serum		Gestoord bij nierproblemen; en bij afwijkingen calcium	0,9 - 1,5 mmol/L	In samenhang bezien met calcium
Gamma GT	Gamma-glutamyltransferase	Serum	Verhoogd bij galwegobstructie	M: < 45 E/L V: < 35 E/L	Gevoelig voor inname alcohol en hepatotoxische medicatie.
Glucose	Bloedsuiker	Vol bloed cap veneus plasma	Vooral bij diabetes mellitus	Curve en op lange termijn HbA1c voor controle op de instelling	Nuchter cap 3,5 - 5,6 mmol/L Nuchter veneus 4,0 - 6,4 mmol/L	Hoogte bloedsuiker afhankelijk van tijdstip na eten
GlycHb	HbA1c	Vol bloed	Percentage Hb dat verzadigd is van glucose	4 - 6% (in ieder geval lager dan 7%)	NB erytrocyten leven 100 dagen.
HDL Cholesterol	"Gunstige cholesterol"	Serum			M: 0,9 - 1,7 mmol/L V: 1,1 - 2,0 mmol/L
Hematocriet	Ht	Fractie van vol bloed die uit bloedcellen bestaat			M: 0,41 - 0,51 L/L V: 0,36 - 0,47 L/L
Hemoglobine	Hb	Vol bloed	Zuurstof-transporterend, ijzerhoudend eiwit		M: 8,5 - 11 mmol/L V: 7,5 - 10 mmol/L
Homocysteïne	Homocysteïne	Serum	Vitamine B12 gebrek op weefselniveau		< 15 µmol/L (N)	Hoog bij vitamine B12-gebrek
IJzer	Serumijzer	Serum			M: 14 - 35 mmol/L V: 10 - 25 mmol/L	Onbetrouwbare maat; ferritine is beter
Immunoglobulines A,D,E,G,M; korte en lange ketens		Serum
Kalium	Kalium, eventueel met natrium	Serum (eventueel bloedplasma)	Electrolyt	Te laag bij diuretica; te hoog bij kaliumsparende diuretica (triamtereen), ACE-remmers, nierfunctiestoornissen; beide bij behandeling ontregelde diabetes.	3,7 mmol/L - 5,9 mmol/L
Lactaat	Melkzuur	Vol bloed		Lactaat/pyruvaatratio	0,5 - 1,7 mmol/L	Ratio: < 15
LD (LDH)	Lactaatdehydrogenase	Serum	Enzym speelt een rol in spier, hart, lever.	iso-enzymen: 1=hart; 2-3=erytrocyten; 5=lever	134 - 225 U/L	Verhoogd bij weefselschade en levercelbeschadiging; bij hartinfarct na 72 uur.
Leukocyten	Witte bloedlichaampjes	Vol bloed		Eventueel ook differentiëren	Totaal: 4,0 - 10,0 × 10⁹/L neutrofielen 2,0 - 7,20 × 10⁹/L eo's, baso's lymfo's 1,0 - 4,0 × 10⁹/L	Hoog neutrofielen (met staven en linksverschuiving) bacteriële infectie; hoog lymfocyten virale infectie
Lipase	Lipase	Serum	Spijsverteringsenzym geproduceerd door pancreas		20 (30) - 140 (180) U/L	Verhoogd bij pancreatitis
MCV	Mean corpuscular volume	Vol bloed	Verhouding van Ht en aantal erytrocyten		82 - 98 fL	Bloedarmoede met laag MCV duidt o.a. op ijzergebrek; normaal MCV duidt o.a. op verlaagde nierfunctie, acuut trauma, of maligniteit; hoog MCV duidt o.a. op vit B12 of foliumzuurgebrek
Natrium	Natrium	Serum (urine)	Elektrolyt	Meestal bepaald samen met kalium	135 - 145 mmol/L	Verhoogd bij hypertone dehydratie; verlaagd bij bepaalde metabole/endocriene stoornissen, diuretica gebruik enzovoort
Parathormoon PTH	Bijschildklierhormoon	Hormoon verhoogt calciumgehalte	Plasma	In kader calciumstofwisseling; na operatie (bij)schildklier	Normaal ca. 2 - 7 pmol/L; bij hoog < 4
Prolactine	Hypofysehormoon: prolactine	Serum	Normaal functie bij zogen	Verhoogd door sommige geneesmiddelen, hypofysetumor en andere	M: 100 - 300 mU/L V: 200 - 500 mU/L
Prostaatspecifiek antigeen	PSA	Serum	Duidt op ontsteking van of tumor in de prostaat		Afhankelijk van leeftijd: 60 jaar < 3,5 µg/L 80 jaar < 6,5 µg/L	BPH ca 8; carcinoom sterk verhoogd.
Protrombinetijd TT	INR	Vol bloed	Controle antistolbehandeling		Onbehandeld 0,9 - 1,3	Behandeling: afhankelijk van indicatie, bij boezemfibrilleren 2,5 - 3,5
Reticulocyten	Reticulocyten	Vol bloed		Jonge erytrocyten; snelheid van productie	0 - 2%	Plotselinge verhoging bij aanslaan behandeling bloedarmoede
Testosteron	Mannelijk geslachtshormoon	Serum			12 - 35 nmol/L	Bij dysfunctie testikels of hypofyse, controle behandelingen
TSH	Thyreoïdstimulerend hormoon	Serum		Hypofysehormoon dat de schildklier stimuleert.	0,5 - 3,9 mU/L	Te laag bij hyperthyreoidie, te hoog bij hypothyreoïdie
Thyroxine (vrij)	F T4	Serum	Schildklierhormoon		9 - 24 pmol/L	T4 laag en TSH hoog: primaire hypothyreoïdie; T4 laag en lage TSH: secundaire hypothyreoïdie; T4 laag en TSH normaal geneesmiddel interactie; T4 hoog en TSH laat primaire hyperthyreoïdie, enzovoorts
Totaal eiwit + eventueel spectrum	Eiwitspectrum	Serum			55 - 75 g/L	Optelsom van albumine, alfa-, beta- en gammaglobuline; een spectrum noemen we de chromatografie waarbij deze uit elkaar worden gerafeld.
TIJBC	Totale ijzerbindingscapaciteit	Serum	0		55 - 75 g/L	Hoog bij ijzergebrek.
Transferrine	Transferrine	Serum	IJzertransporterend eiwit		60 - 80 g/L	Hoog duidt op ijzergebrek
Triglyceriden	Triglyceriden	Serum	Vet; in samenhang met cholesterol bezien		1,3 - 2,7 g/L	Vooral bij bepaalde erfelijke aandoeningen
Trombocyten	Bloedplaatjes	Volbloed	Functie bij de bloedstolling		150 - 400 × 10⁹	Trombopenie; trombocytose
Troponine	Troponine	Serum			Verschilt per laboratorium	Sneldiagnostiek myocardinfarct.
Ureum	Ureum	Serum	Afvalproduct aminestofwisseling; uitgescheiden door nier		1,8 - 6,4 mmol/L	Nierfunctieonderzoek
Urinezuur	(Uraat)	Serum		Afvalproduct DNA en RNA stofwisseling	V: 0,12 - 0,34 mmol/L M: 0,20 - 0,42 mmol/L	Verhoogd bij jicht.
Vitamine B12	Cyanocobalamine	Plasma			150 - 700 pmol/L	Voor deficiëntie-diagnostiek serum holotranscobalamine (Actief B12) bepalen.