Gebruiker:J.Grandgagnage/kladblok

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Venetiaanse klok met astrologische tekens.
Venetiaanse klok met astrologische tekens.

Onder occulte wetenschappen wordt het systematisch onderzoek en de theorievorming door oude wetenschappen van met name astrologie, alchemie en natuurlijke magie bedoeld[1] die hun verklaringsmodel baseren op een mystieke of natuurfilosofische wereldopvatting, en die met de opkomst van de moderne wetenschap hun status als wetenschap verloren hebben.

Terminologie[bewerken | brontekst bewerken]

Reeds in 1829 verscheen er een boek van de dichter Eusèbe de Salverte met de titel "Des sciences occultes ou Essai sur la Magie, les prodiges et les miracles". Het begrip 'occulte wetenschap' is nadien gemunt door Rudolf Steiner in zijn werk 'Geheimwissenschaft im Umriss' (Occulte wetenschap, een overzicht) uit 1909. Hierin schrijft hij een vervolg op een werk over theosofie en vereenzelvigt het begrip occulte wetenschap met antroposofie en theosofie. In dit artikel wordt uitgegaan van de ruimere betekenis van 'occulte wetenschappen', zoals ze ook gehanteerd wordt in de grote encyclopedieën. [2] Een alternatieve benaming voor 'occulte wetenschap' is 'geheime wetenschap', waarmee een wetenschap bedoeld wordt waarvan de inhoud slechts door ingewijden bekend is. De benaming 'wetenschap' wekt in verband met die oude systemen van kennisverwerving en zingeving vaak wrevel op bij sommige moderne wetenschappers, omdat ze ervan uitgaan dat de term moet beantwoorden aan het moderne begrip over wetenschap, dat alleen die disciplines toelaat die de wetenschappelijke methode volgen. Dit is de reden dat occulte wetenschappen zoals in de inleiding vermeld, door de moderne wetenschappelijke gemeenschap als 'pseudowetenschappen' worden bestempeld.

Metafysische grondslagen[bewerken | brontekst bewerken]

De hedendaagse parapsychologie is geen occulte wetenschap, vermits zij met moderne wetenschappelijke methoden onderzoek doet naar het bestaan van psychische vermogens, terwijl de occulte wetenschappen een aan de moderne wetenschap vreemde methodiek hanteren. Zij gaan uit van een totaal andere metafysica, waarbij alles met alles verbonden is. Kennis hierover kan via een bepaalde 'sleutel' ontcijferd kan worden. Die sleutel kan, zoals bij de numerologie, liggen in het ontsluieren van getalsmatige verhoudingen of, zoals bij de astrologie, in het herkennen van overeenkomsten tussen gebeurtenissen op aarde en aan het hemelgewelf. In antropologisch opzicht kan ook religie beschouwd worden als een voor-wetenschappelijke opvatting over de wereld en de mens waarbij beroep wordt gedaan op metafysische verklaringen die vreemd zijn aan de natuurwetenschappelijke methode. Wereldreligies zoals het christendom hebben in de Europese geschiedenis echter een monopolie nagestreefd om één bepaald mens-en wereldbeeld ten koste van andere door te drukken, en dat ging gepaard met het vervolgen van occulte tradities zoals alchemie en astrologie. Als gevolg daarvan wordt vanuit de grote religies alles met betrekking tot het occulte nog steeds als 'duivels' en 'onchristelijk' of 'godslasterlijk' bestempeld.

Voorbeelden van occulte wetenschappen[bewerken | brontekst bewerken]

Bij een occulte wetenschap moet er bij voorkeur sprake zijn van een (alternatief) verklaringsmodel met een eigen systeem en methode. Technieken als grafologie beantwoorden slechts gedeeltelijk aan deze criteria, terwijl het bijvoorbeeld bij astrologie heel duidelijk is dat er wordt uitgegaan van een onderliggende filosofie en metafysica die onlosmakelijk verbonden is met de technieken en de systematiek die worden aangewend. Bij een aantal systemen zoals de I Tjing ('het Boek de Veranderingen') ligt een impliciete opvatting van de werkelijkheid aan de basis. Hoewel het systeem zelf niet wordt geëxpliciteerd is ook hier een zinvol verband tussen bijvoorbeeld 'zo boven, zo beneden' (microkosmos - macrokosmos) stilzwijgend verondersteld. Elders is ook niet zelden sprake van de notie van universele sympathie verondersteld. Mystieke tradities zoals de kabbala kunnen verder aangemerkt worden als occulte wetenschap. Ook tarot is als zodanig beschouwd. Papus' (Gerard Encausse) boek over tarot uit 1889, Le Tarot des Bohémiens: Le plus ancien Livre du monde, verscheen in 1910 als The Tarot of the Bohemians: The Absolute Key to Occult Science, en is daarmee een goed voorbeeld van de victoriaanse herleving van 'occultisme'.

Hier zij opgemerkt dat het niet altijd goed mogelijk is een onderscheid tussen dergelijke disciplines te maken. Ook kan er veel variatie en wederzijdse invloed zijn.

Moderne en occulte wetenschappen[bewerken | brontekst bewerken]

De "occulte wetenschappen" zijn gemeten aan de moderne opvattingen over wat een wetenschap is, met de in de moderne wetenschappelijke methode vastgelegde discipline, meetbaarheid, statistiek, kennistheorie, gecontroleerde en herhaalbare experimenten en falsificatie van theorieën, uiteraard geen wetenschap. Niettemin zag men het in vroegere tijden wel als wetenschap. De oude tradities en hun beoefenaren laten zich ook wetenschappelijk bestuderen. Zo bestudeert de parapsychologie de beweringen over geesten, spoken, waarzeggen, dierlijk magnetisme en andere ervaringen met moderne wetenschappelijke methoden. Andere wetenschappers die het occulte bestuderen zijn bijvoorbeeld antropologen, semiotici, letterkundigen, sociologen, historici, psychologen en mythologen.

De overgang van dit mythische naar een wetenschappelijk wereldbeeld verliep heel geleidelijk, en tot ver in de 18e eeuw hadden natuurfilosofen een actieve belangstelling voor alchemie en astrologie. Toen duidelijk werd dat magie, astrologie, alchemie en numerologie binnen de gangbare wetenschap geen plaats meer hadden, bleven zij bij aanhangers of gelovigen niettemin populair. De aanhangers bleven ze zien als "hermetische wetenschappen"[3] die zich, met hun alleen aan ingewijden bekende leer en methode, aan de sceptische blik van de niet-ingewijde zouden omtrekken. De astrologie is bijvoorbeeld onbewijsbaar[4] en wanneer een wetenschapper probeert om volgens de astrologische regels de horoscoop van iemand te trekken en op wetenschappelijke wijze, met behulp van statistiek, na te gaan of de voorspellingen uitkomen blijkt de horoscoop geen betrouwbare gegevens op te leveren[5] [6]. De reactie van de astrologen is daarop steeds dat de horoscoop niet goed werd getrokken[7]. Zo liet in 1948 de psycholoog Bertram R. Forer zijn studenten hun "persoonlijke" horoscopen beoordelen. Ze waren positief maar kregen later te horen dat iedereen dezelfde horoscoop had gekregen. Michel Gauquelin deed dit experiment op veel grotere schaal na. Deze wetenschappelijke onderzoeken hebben weinig invloed op de aanhangers van de occulte wetenschappen.

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

  1. ↑ Hanegraaff, W. J. (ed.) Dictionary of Gnosis & Western Esotericism, p.887: "Occult sciences". Leiden: Brill, 2006.
  2. ↑ Encyclopædia Britannica 15th Edition en Webster's Dictionary
  3. ↑ Waarbij 'hermetisch' zoveel wil zeggen als 'ontoegankelijk voor niet-ingewijden', en niet specifiek verwijst naar het hermetisme.
  4. ↑ Understanding Science, how science really works.
  5. ↑ Activities With Astrology". Astronomical society of the Pacific. Astrosociety, astrology defense
  6. ↑ Shawn Carlson A Double-blind Test of Astrology Nature, 318, 419 1985
  7. ↑ Eysenck, H.J., and Nias, D.K.B., 1982 Astrology: Science or Superstition? Penguin Books (1982) ISBN 0140223975.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:J.Grandgagnage/kladblok&oldid=67387777"