Metro van Stockholm

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Metro van Stockholm
Metro van Stockholm
Kunst in metrostation Kungsträdgården
Basisgegevens
Locatie Stockholm, Zweden
Vervoerssysteem Metro
Startdatum 1 oktober 1950
Lengte trajecten 105,7 km
Aantal lijnen 7
Aantal stations 100
Aantal passagiers 1.070.000 per dag
Spoorwijdte 1.435 mm
Eigenaar Storstockholms Lokaltrafik
Uitvoerder(s) MTR
Operationele gegevens
Maximumsnelheid 80 km/h
Netwerkkaart
Netwerkkaart van de Metro van Stockholm
Portaal  Portaalicoon   Openbaar vervoer

De metro van Stockholm (Zweeds: Stockholms tunnelbana) is een belangrijke vorm van openbaar vervoer in de Stockholmse agglomeratie en is bij Zweden beter bekend onder de naam Tunnelbana, of T-Bana. De eerste lijn werd op 1 oktober 1950 officieel geopend. De beheerder van het metrosysteem is Storstockholms Lokaltrafik (SL), een bedrijf dat voor 100% eigendom is van de provincie Stockholm. SL heeft Veolia Transport tot 1 november 2009 gecontracteerd voor de exploitatie. De exploitatie wordt sinds 2 november 2009 uitgevoerd door MTR Corporation (MTR). Dagelijks worden op de groene lijn circa 451.000, op de rode 394.000 en op de blauwe lijn 171.000 mensen vervoerd (2005). Het hoofdstation is T-Centralen, waarin 3 lijnen samenkomen.

Veel metrostations zijn uitbundig voorzien van kunst en daarom wordt de Stockholmse metro weleens genoemd "'s werelds langste kunstgalerie". De ondergrondse stations van de blauwe route liggen vrij diep en zijn uit de rotsen uitgehakt. Door het reliëf van de stad gaat de metro soms ook op hoge bruggen met mooi uitzicht.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Premetro[bewerken | brontekst bewerken]

De oorsprong van de Stockholmse metro ligt bij een project, dat we tegenwoordig als premetro zouden aanmerken, uit de jaren dertig van de twintigste eeuw. In 1931 werd begonnen met de bouw van de tunnel onder Södermalm onder de naam Tunnelbanan. De lijn met drie stations werd aangelegd met het idee om de in 1930 geopende Örbybanan (lijn 19) te kunnen doortrekken naar het centrum. Hierbij zouden dan ook de sneltrams van de Enskedebanan (lijn 8) uit 1909 het traject kunnen gebruiken. De opening vond plaats op 30 september 1933, maar de verbinding met de Örbybanan kwam pas in 1946 tot stand en tot die tijd moesten de trams over straat om het zuiden te bereiken. In 1934 volgde een vrije trambaan aan de westkant van de stad naar Alvik. In 1941 besloot de Stockholmse gemeenteraad definitief tot de aanleg van de metro[1], waarbij de lijn naar Alvik en de tunnel uit 1933 aan elkaar verbonden zouden worden. De aanleg van de verlenging ten westen van Alvik, de Änbybanan, werd meteen ter hand genomen en deze premetro werd op 1 oktober 1944 geopend. In 1946 werd de Skanstullbrug voltooid en op 3 september werd station Johanneshov, het huidige Gullmarsplan, geopend. Hiermee was de verbinding tussen Slussen en het zuidelijke tramnet een feit, waarna de ombouw tot metro begon. Vanaf 1950 werd de lijn naar de westelijke tuinsteden omgebouwd tot metro en verlengd tot Vällingby.

Metro[bewerken | brontekst bewerken]

De eerste metrodienst (T18) startte op 1 oktober 1950 tussen Slussen en Hökarängen, over het traject van de omgebouwde en deels verlegde Enskedebanan. De ombouw van de Örbybanan werd pas op 9 september 1951 voltooid en dus reden bijna een jaar lang zowel sneltrams als metro's door de tunnel. In 1952 werd de metro naar de westelijke tuinsteden geopend en in 1957 werden de beide delen aan elkaar gekoppeld met een tunnel onder het centrum en de oude binnenstad[2]. Samen met de omgebouwde takken van de sneltram in de zuidelijke voorsteden vormde dit de Groene route met twee lijnen van Noord-West naar Zuid. In 1958 volgde de oostelijkste tak als derde lijn van de groene route.

In de periode 1964-'67 volgde de Rode route met twee lijnen van Zuid-West naar Noord-Oost[3]. Het plan was de hele tijd dat de trams in Stockholm om reden van efficiency vervangen zouden worden door de metro en toen Zweden op 3 september 1967 (Dagen H) overging naar rechts rijden op de weg en tegelijk het grootste deel van de rode lijn werd geopend, reed ook de laatste tram door de straten van Stockholm. 25 jaar later zou de tram weer terugkeren in het straatbeeld, eerst als museumtram naar Djurgården (Djurgårdslinjen), tegenwoordig ook als moderne lagevloertram. In 1975 werd de "Blauwe route" met twee lijnen van Noord naar Zuid-Oost geopend.

Oorspronkelijk was gepland dat de rode route doorgetrokken zou worden naar Lidingö en verder naar een nieuw te bouwen voorstad, middels ombouw van de Lidingöbanan. Ook zou de blauwe route doorlopen tot het zuidoostelijk gelegen Nacka. Deze plannen zijn destijds niet doorgegaan omdat de behoefte aan grote nieuwe nieuwbouwwijken met hoge bevolkingsdichtheid (die een metrosysteem rendabel kunnen maken) afnam in de jaren 80 en vanwege weerstand van de betrokken randgemeenten.

Techniek[bewerken | brontekst bewerken]

De treinstellen worden gevoed via een derde rail met een gelijkspanning van 650 volt. Er zijn voorbereidingen getroffen voor een eventuele toekomstige overgang naar 750 V.

Er zijn twee hoofdmodellen van voertuigen. Het oudere model (C1 t/m C15) is oorspronkelijk ontwikkeld in 1948 naar model van de metro van New York. Deze hadden oorspronkelijk in een karakteristieke groene kleur, maar werden rond 1980 geleidelijk blauw geschilderd. Sinds 1997 wordt echter een geheel nieuw ontwikkeld voertuigtype gebruikt (C20), gebaseerd op langere gelede wagens.

Een volledige metrotrein op volle lengte bestaat uit 8 rijtuigen van de oude type of 3 rijtuigen van de nieuwere type en is circa 145 meter lang. Er wordt momenteel (2007) gereden met 271 rijtuigen van het nieuwere type en 250 rijtuigen van het type uit de jaren 70-80. In een treinstel (3 rijtuigen) van het nieuwere type (C20) kunnen 1200 personen mee, waarvan 378 zittend.

De rijtuigen hebben een breedte van 2.800 mm, afgeleid van de beschikbare ruimte tussen de pijlers onder de oude brug St. Eriksbron.

Oorspronkelijk werden de metrotreinen bediend door twee personen: De bestuurder en een treinwacht die de deuren bediende. Sinds 1980 worden de treinen door alleen de bestuurder bediend. Het nieuwere model materieel is geheel voorbereid op automatische besturing, echter voor het invoeren hiervan zijn op dit moment geen concrete plannen.

De maximumsnelheid van de metrotreinen is 70 km/h op de groene lijn en 80 km/h op de rode en de blauwe lijn. De nieuwere treinstellen kunnen tot 90 km/h rijden, maar hiervan wordt nog geen gebruik gemaakt.

Netwerk[bewerken | brontekst bewerken]

Het metronet bestaat sinds 1994 uit 108 kilometer normaalspoor (waarvan 62 kilometer ondergronds) en telt 100 stations (waarvan 47 ondergronds). De laatste uitbreiding van het net was de verlenging van de groene route naar Skarpnäck in 1994.

Het netwerk kent drie routes die elk één of meerdere lijnen hebben. In het centrum bedienen de lijnen van een route allemaal dezelfde stations, daarbuiten zijn er verschillende eindpunten per lijn, door vertakkingen of doordat een korter deel van de route bediend wordt.

  • De Groene Route (Gröna Linjen) tussen west en zuid. De lijnen T17, T18 en T19. (sinds 1950)
  • De Rode Route (Röda Linjen) tussen noordoost en zuiwest. De lijnen T13 en T14. (sinds 1964)
  • De Blauwe Route (Blå Linjen) tussen noord en zuidoost. De lijnen T10 en T11. (sinds 1975)
Kaart van het net
Blauw T10 KungsträdgårdenT-CentralenRådhusetFridhemsplanStadshagenVästra skogenHuvudstaVretenSundbybergs centrumDuvboRissneRinkebyTenstaHjulsta
T11 KungsträdgårdenT-CentralenRådhusetFridhemsplanStadshagenVästra skogenSolna centrumNäckrosenHallonbergenKistaHusbyAkalla
Rood T13 Norsborg – Hallunda – Alby – Fittja – Masmo – Vårby gård – Vårberg – Skärholmen – Sätra – Bredäng – Mälarhöjden – Axelsberg – Örnsberg – Aspudden – Liljeholmen – HornstullZinkensdammMariatorgetSlussenGamla StanT-CentralenÖstermalmstorgKarlaplanGärdetRopsten
T14 Fruängen – Västertorp – Hägerstensåsen – Telefonplan – Midsommarkransen – LiljeholmenHornstullZinkensdammMariatorgetSlussenGamla StanT-CentralenÖstermalmstorg – Stadion – Tekniska högskolan – Universitet – Bergshamra – Danderyds sjukhus – Mörby centrum
Groen T17 Åkeshov – Brommaplan – Abrahamsberg – Stora Mossen – Alvik – Kristineberg – Thorildsplan – Fridhemsplan – S:t Eriksplan – Odenplan – Rådmansgatan – HötorgetT-CentralenGamla StanSlussenMedborgarplatsen – Skanstull – Gullmarsplan – Skärmarbrink – Hammarbyhöjden – Björkhagen – Kärrtorp – Bagarmossen – Skarpnäck
T18 Alvik – Kristineberg – Thorildsplan – Fridhemsplan – S:t Eriksplan – Odenplan – Rådmansgatan – HötorgetT-CentralenGamla StanSlussenMedborgarplatsen – Skanstull – Gullmarsplan – Skärmarbrink – Blåsut – Sandsborg – Skogskyrkogården – Tallkrogen – Gubbängen – Hökarängen – FarstaFarsta strand
T19 Hässelby Strand – Hässelby Gård – Johannelund – Vällingby – Råcksta – Blackeberg – Islandstorget – Ängbyplan – Åkeshov – Brommaplan – Abrahamsberg – Stora Mossen – Alvik – Kristineberg – Thorildsplan – Fridhemsplan – S:t Eriksplan – Odenplan – Rådmansgatan – HötorgetT-CentralenGamla StanSlussenMedborgarplatsen – Skanstull – Gullmarsplan – Globen – Enskede gård – Sockenplan – Svedmyra – Stureby – Bandhagen – Högdalen – Rågsved – Hagsätra

Toekomst[bewerken | brontekst bewerken]

In 2013 is besloten om het metronetwerk aanzienlijk uit te breiden. Er komt in totaal 19 km nieuw tracé met 10 nieuwe stations en de uitbreiding zal in 2030 klaar moeten zijn. Als dit uitbreidingsproject is voltooid zal het net 108 stations kennen omdat 2 bestaande stations worden gesloten.[4]. Hierna zal de gele route geleidelijk worden uitgebreid al moet het uitvoeringsbesluit daarover nog worden vastgesteld.

Gele route[bewerken | brontekst bewerken]

In het plan is een geheel nieuwe route opgenomen, De Gele Route (Gula Linjen) tussen noordoost en zuid. Deze route krijgt volgens het initiële plan één lijn namelijk T15 die zal lopen tussen Danderyds sjukhus in het noorden en Älvsjö in het zuiden. Een tweede lijn van de gele route is in studie en zal gaan lopen langs vliegveld Bromma en dan verder naar het noordwesten. Deze route zal dus gebieden die nu tussen bestaande lijnen in liggen een aansluiting op de metro geven. Het hele project zal niet voor 2030 gereed zijn. Als eerste deeltraject worden drie stations gebouwd:

Dit deeltraject vanuit het centrum naar het noorden zal in 2026 worden geopend. Voor de langere termijn is ook voorzien in de overname van de rode route tussen Liljeholmen en Fruängen als tweede tak van de gele route in het zuiden. Deze tak zal dan met 4 stations worden verlengd naar het treinstation van Huddinge in het zuiden. T14 zal dan bij Skärholmen aftakken naar het westen als nieuwe zijtak van de rode route, terwijl ten noorden van Mörby centrum de T14 en T15 over een gemeenschappelijk traject Arninge bereiken[5].

Blauwe route[bewerken | brontekst bewerken]

Verder zal de lang bediscussieerde verlenging van de blauwe route vanaf Kungsträdgården onder het water van Saltsjön door naar Nacka Centrum alsnog worden gebouwd als oplossing voor de vervoersproblematiek van de zuidoostelijke voorsteden. Aan de zuidkant van de Saltsjön zal bij station Sofia een splitsing komen in een westtak naar Gullmarsplan en een oosttak, met vier stations, naar Nacka Centrum. Vanwege de geologische omstandigheden zal deze lijn onder Södermalm erg diep onder het maaiveld komen te liggen. Onder de Saltsjön bevindt zich een 70 meter diepe trog met sediment en een geboorde tunnel zal daar onder door moeten. Station Sofia bij de Sofia kyrka komt op 70 meter onder zeeniveau terwijl de straat zich hier op 30 meter boven zee bevindt. Hierdoor wordt dit station, 100 meter onder de grond, het diepst gelegen metrostation in Stockholm. Dit station zal daarom geen roltrappen krijgen maar zal alleen via liften te bereiken zijn. Opening van deze tak is gepland voor het jaar 2030.

De blauwe route zal in het noordwesten ook worden verlengd vanaf Akalla via de nog te bouwen wijk Barkarbystaden naar Barkarby station. Dit moet in 2026 gereed zijn.

De bestaande zuidwesttak van de groene route zal na voltooiing van de tak naar Gullmarsplan aan de blauwe route worden toebedeeld. Hiervoor komt bij Gullmarsplan een ondergronds perron en onder het voormalig slachthuisterrein komt een nieuw ondergronds station. Deze tunnel zal iets ten noorden van Sockenplan op het bestaande tracé aansluiten, waarmee de stations Globen en Enskede gård zullen vervallen.

Opmerkelijk is dat de nieuwere metrolijnen ook buiten de binnenstad vaak ondergronds worden aangelegd omdat met de in de regio van Stockholm aanwezige rotsgrond dit relatief goedkoop te realiseren is en omdat dit diverse onteigeningsprocedures, planschadevergoedingen alsmede viaducten, afrasteringen etc. overbodig maakt.

Trivia[bewerken | brontekst bewerken]

  • In de metro van Stockholm werd in 1995 voor het eerst in de wereld de gratis krant Metro verspreid.
  • De metro van Stockholm rijdt links. Dit is een erfenis uit de tijd van voor 3 september 1967, toen in Zweden het wegverkeer (en dus ook het tramverkeer) links reed.
  • Tussen Hallonbergen en Kista op de blauwe lijn bevindt zich een "spookstation". Hier is namelijk de ruwbouw te zien van het destijds geplande station "Kymlinge", maar de bijbehorende woonwijk werd nooit gebouwd en het metrostation dus ook nooit afgebouwd.
  • Toen in 1957 de verbindende metrotunnel tussen Slussen en T-Centralen werd gebouwd, werd op het laatste moment besloten om deze met vier in plaats van twee sporen uit te voeren. Dit werd destijds door velen als weggegooid geld beschouwd, maar slechts 10 jaar later, bij het bouwen van de rode lijn, heeft dit erg veel geld bespaard.

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Stockholm Metro van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.