Ambrolaoeri (stad)

**Ambrolaoeri**
ამბროლაური
Stad in Georgië
	;
Situering
Regio	Ratsja-Letsjchoemi en Kvemo Svaneti
Gemeente	Ambrolaoeri
Coördinaten	42° 31′ NB, 43° 9′ OL
Algemeen
Inwoners ; (2022)	1.997
Hoogte	550 m
Vroegere namen	Jenoekidze (1934-1937)
Stad sinds	1966
Overig
Website	ambrolauri.gov.ge
Foto's
Portaal	Georgië

Ambrolaoeri (Georgisch: ამბროლაური) is een stad in het noorden van Georgië met 1.997 inwoners (2022), gelegen aan de rivier Rioni en tussen subgebergtes van de Grote Kaukasus. Het is het bestuurlijke centrum van de gelijknamige gemeente, regiohoofdstad van Ratsja-Letsjchoemi en Kvemo Svaneti en ligt hemelsbreed 160 kilometer ten noordwesten van Tbilisi. In de historie lag de plaats in het Hertogdom Ratsja. Ambrolaoeri heeft een regionale luchthaven.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

De vroege geschiedenis van de plek van Ambrolaoeri is niet bekend, maar de naam werd voor het eerst beschreven in de 17e eeuw door een Russische diplomaat, Alexey Yevlev, die het Koninkrijk Imeretië bezocht. Hij schreef toen over een koninklijk kasteel in Ambrolaoeri bij de samenvloeiing van de Rioni en Krichoela rivieren. Van dit kasteel zijn alleen kleine restanten over. De naam van de stad is mogelijk afgeleid van de achternaam Amarolisdze, terwijl de nederzetting eerder mogelijk Metechara hette, een toponiem dat is vastgelegd in het 11e-eeuwse handvest van de Nikortsminda-kathedraal.^[2]^[3] De plek lag in die periode in het hertogdom Ratsja, onderdeel van het Koninkrijk Georgië.

Na het uiteenvallen van dat koninkrijk in de 15e eeuw kwam Ambrolaoeri en het hertogdom in het Koninkrijk Imeretië te liggen. In 1810 volgde de annexatie door het Russische Rijk, en werd Ambrolaoeri ingedeeld bij het Oejezd Ratsja, waarvan Oni de hoofdstad was, binnen het Gouvernement Koetais.^[4] In 1888 werd Ratsja vervolgens onderverdeeld in de districten (rajons) Ambrolaoeri en Oni. Sindsdien is Ambrolaoeri de zetel gebleven van de opeenvolgende bestuurseenheden. Tussen 1934 en 1937 werd Ambrolaoeri omgedoopt tot Jenoekidze, naar de Georgische Sovjetstaatsman Avel Jenoekidze (Georgisch: აბელ ენუქიძე, Abel Enoekidze); Russisch: А́вель Енуки́дзе, Ável Jenoekídze).^[5] Jenoekidze was de derde hooggeplaatste Georgiër in het Sovjet-leiderschap in deze periode, naast Stalin en Ordzjonikidze. Tijdens de Grote Zuivering werd hij in 1937 gearresteerd en geëxecuteerd, waarna Ambrolaoeri de oorspronkelijke naam terugkreeg.^[6] In 1966 verwierf Ambrolaoeri de status van stad.^[7]

Het Ratsjagebergte is een aardbevingsgevoelig gebied. Op 29 april 1991 werd de stad beschadigd door de zwaarste aardbeving in dit deel van de Kaukasus ooit gemeten, met een kracht van 7,0 op de schaal van Richter.^[8] In 1995 werd het de zetel van het regionale bestuur van Ratsja-Letsjchoemi en Kvemo Svaneti. Tussen 2014 en 2017 was de stad een zogenaamde "zelfbestuurde stad" (kalaki) en was het een aparte stadsgemeente naast de rest van de gemeente Ambrolaoeri.^[9] In 2017 werd deze stap voor alle zeven betrokken steden teruggedraaid omdat het te kostbaar en inefficiënt bleek.

Geografie[bewerken | brontekst bewerken]

Fles Chvantsjkara op centrale kruising

Ambrolaoeri ligt aan de Rioni en de Krichoela die hier in de Rioni uitkomt. De stad wordt omgeven door bergen en ligt op ongeveer 550 meter boven zeeniveau. De Krichoela ontspringt in het Ratsjagebergte dat ten zuiden van Ambrolaoeri ligt, terwijl aan de noordzijde het Letsjchoemigebergte ligt. De bergen in de directe omgeving van Ambrolaoeri reiken tot ongeveer 1.500 meter boven zeeniveau.

Een paar kilometer stroomopwaarts in de richting van Oni versmalt het dal van de Rioni naar een kloof, stroomafwaarts wordt het juist breder. Door het beschermde klimaat wordt de vallei gebruikt voor de wijnbouw: de rode wijn Chvantsjkara, populair in de voormalige Sovjet-Unie, wordt in dit gebied geproduceerd.^[10] Dit komt ook tot uiting in het ontwerp van het stadswapen. De naamgever van de wijn dat een mengsel is van de Alexandrooeli en Moedzhoeretoeli druiven, is het dorp Chvantsjkara dat ruim twaalf kilometer ten westen (stroomafwaarts) van Ambrolaoeri ligt.

Demografie[bewerken | brontekst bewerken]

Begin 2022 had Ambrolaoeri 1.997 inwoners,^[1] een betrekkelijk geringe daling sinds de volkstelling van 2014. De bevolking van Ambrolaoeri is mono-etnisch Georgisch en is Georgisch-Orthodox.^[11]

Jaar	1923	1939	1959	1970	1979	1989	2002	2014	2021	2022
Aantal	307	1.104	3.043	2.317	2.639	2.933	2.541	2.047	2.015	1.997
Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden^[12]^[14]

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Ambrolaoeri heeft zelf weinig historische of culturele bezienswaardigheden. Deze bevinden zich voornamelijk erbuiten.

Verschillende wijnproeverijen, waaronder de Royal Khvanchkara Winery in het centrum van het stadje.
Barakoni-kerk bij het dorpje Tsesi (7 km). Dit is een 18e-eeuws kerkje aan de Rioni dat geldt als een van de laatste kerken gebouwd naar Georgisch middeleeuws ontwerp.
Fort Mindatsiche bij Tsesi, hoofdverblijf van de Eristavi van Ratsja, gelegen op een rots boven de Rioni.
Fort Chidikri bij Chimsji aan de Rioni (4 km)
Nikortsminda-kathedraal uit de 11e eeuw (14 km). Deze kerk geldt als een van de hoogtepunten uit deze periode.
Fort Chotevi, een 17e-eeuws fort langs de weg Ambrolaoeri - Nikortsminda. (8 km)

Vervoer[bewerken | brontekst bewerken]

Ambrolaoeri is goed verbonden met andere kernplaatsen in de regio Ratsja-Letsjchoemi en Kvemo Svaneti en met de rest van Georgië. De nationale route Sh16, ook bekend als 'Osseetse Militaire Weg', passeert door de stad en verbindt met Koetaisi en Oni. Dit is een historische karavaanroute die in de 19e eeuw werd uitgebouwd als alternatieve route vanuit Rusland door de Grote Kaukasus. Daarnaast verbindt de nationale route Sh17 Ambrolaoeri met mijnstad Tkiboeli en de centrale snelweg door Georgië. Verder heeft Ambrolaoeri een binnenlands vliegveld, waar vandaan naar Tbilisi (Natachtari) gevlogen kan worden.

Stedenbanden[bewerken | brontekst bewerken]

Ambrolaoeri heeft stedenbanden met:^[15]

Lazdijai, Litouwen (sinds 2014)
Magreglio, Italië (sinds 2011)
Rača, Slowakije (sinds 1968)
Vilnius, Litouwen (sinds 2014)

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

(ka) Website Ambrolaoeri

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b (en) Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January. National Statistics Office of Georgia, Geostat (1 januari 2022). Geraadpleegd op 14 januari 2022.
↑ (ka) Topoarchaeologisch woordenboek van Kartli - Ambrolaoeri. National Parliamentary Library of Georgia. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.
↑ (ka) Gamkrelidze, Gela, et al., ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი (Topoarcheologisch woordenboek van Georgië) (pdf). Center of Archaeology, National Museum of Georgia, Tbilisi (2013), “ამბროლაური (Ambrolauri)”, p.30. ISBN 978-9941-15-896-4. Geraadpleegd op 14 januari 2022.
↑ (ru) Gouvernement Koetaiskaja. Grote Russische Encyclopedie. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.
↑ (ru) Постановление ЦИК СССР от 27.02.1934 о переименовании Амбролаурского района в Енукидзинский район и с. Амбролаури в город Енукидзе (Decreet van het Centraal Uitvoerend Comité van de USSR van 27 februari 1934 betreffende de hernoeming van het Ambrolauri-district in het Yenukidzinsky-district en van Ambrolauri in de stad Yenukidze). Centraal Commitee Sovjet-Unie (27 februari 1934). Geraadpleegd op 16 oktober 2022.
↑ (ru) Pospelov, Yevgeny, Имена городов: вчера и сегодня (1917–1992). Топонимический словарь ("Stadsnamen: gisteren en vandaag (1917-1992). Toponymisch woordenboek"). Russkiye slovari, Moskou (1993), p.27. Geraadpleegd op 14 januari 2022.
↑ (ru) Definition of "Ambrolauri". Great Soviet Encyclopedia, 3rd edition 1969–1978. Geraadpleegd op 24 maart 2022.
↑ (ka) "Mountains collided in the air" - 30 years after the Racha earthquake. Radio Tavisubleba (29 april 2021). Geraadpleegd op 14 januari 2022.
↑ (en) Parliament Reduces Number of Self-Governing Cities. Civil.ge (3 juli 2017). Geraadpleegd op 6 januari 2022.
↑ (en) Culinary Backstreets on the Road: Khvanchkara Wine, Racha's Nectar. Culinary Backstreets (21 juni 2019). Geraadpleegd op 13 januari 2022.
↑ (en) Ethnic composition of Georgia 2014. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.
↑ (en) Population cities & towns of Georgia. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 9 januari 2022.
↑ (en) Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data (pdf). National Statistics Office of Georgia, Geostat (29 november 2017). Geraadpleegd op 1 januari 2022.
↑ Bij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie ^[13], "1. Introduction", Pagina 1.
↑ (ka) ევროპის ქვეყნებთან დამეგობრებული ქალაქები (bevriend met Europese landen). Gemeente Ambrolaoeri. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[geostatpop-1] (en) Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January. National Statistics Office of Georgia, Geostat (1 januari 2022). Geraadpleegd op 14 januari 2022.

[topoarch-2] (ka) Topoarchaeologisch woordenboek van Kartli - Ambrolaoeri. National Parliamentary Library of Georgia. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[topo-3] (ka) Gamkrelidze, Gela, et al., ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი (Topoarcheologisch woordenboek van Georgië) (pdf). Center of Archaeology, National Museum of Georgia, Tbilisi (2013), “ამბროლაური (Ambrolauri)”, p.30. ISBN 978-9941-15-896-4. Geraadpleegd op 14 januari 2022.

[4] (ru) Gouvernement Koetaiskaja. Grote Russische Encyclopedie. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[5] (ru) Постановление ЦИК СССР от 27.02.1934 о переименовании Амбролаурского района в Енукидзинский район и с. Амбролаури в город Енукидзе (Decreet van het Centraal Uitvoerend Comité van de USSR van 27 februari 1934 betreffende de hernoeming van het Ambrolauri-district in het Yenukidzinsky-district en van Ambrolauri in de stad Yenukidze). Centraal Commitee Sovjet-Unie (27 februari 1934). Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[6] (ru) Pospelov, Yevgeny, Имена городов: вчера и сегодня (1917–1992). Топонимический словарь ("Stadsnamen: gisteren en vandaag (1917-1992). Toponymisch woordenboek"). Russkiye slovari, Moskou (1993), p.27. Geraadpleegd op 14 januari 2022.

[7] (ru) Definition of "Ambrolauri". Great Soviet Encyclopedia, 3rd edition 1969–1978. Geraadpleegd op 24 maart 2022.

[8] (ka) "Mountains collided in the air" - 30 years after the Racha earthquake. Radio Tavisubleba (29 april 2021). Geraadpleegd op 14 januari 2022.

[9] (en) Parliament Reduces Number of Self-Governing Cities. Civil.ge (3 juli 2017). Geraadpleegd op 6 januari 2022.

[10] (en) Culinary Backstreets on the Road: Khvanchkara Wine, Racha's Nectar. Culinary Backstreets (21 juni 2019). Geraadpleegd op 13 januari 2022.

[etn14-11] (en) Ethnic composition of Georgia 2014. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[inwplaatsen-12] (en) Population cities & towns of Georgia. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 9 januari 2022.

[retro2017-13] (en) Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data (pdf). National Statistics Office of Georgia, Geostat (29 november 2017). Geraadpleegd op 1 januari 2022.

[nootcensus2002-14] Bij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie ^[13], "1. Introduction", Pagina 1.

[15] (ka) ევროპის ქვეყნებთან დამეგობრებული ქალაქები (bevriend met Europese landen). Gemeente Ambrolaoeri. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[14]

[15]

[13]