Christiaan Brunings (waterbouwkundige)

Christiaan Brunings

Christiaan Brunings (Neckarau (bij Mannheim), 3 november 1736 - Den Haag, 16 mei 1805) was een Nederlands waterbouwkundige, lid van de waterbouw-familie Brunings. Hij wordt gezien als de grondlegger van Rijkswaterstaat.

Opleiding

Brunings was zoon van de predikant David Brunings uit het Duitse Neckarau bij Mannheim. Deze ging toen Christiaan vijf jaar was naar Amsterdam , waar hij in een aantal theologische conficten betrokken raakte. Zijn moeder was Elisabeth Margaretha Six. In 1649 overleed zijn vader. Hij ging toen met zijn voogd kort naar Bohemen, maar keerde in 1751 terug naar Amsterdam, waar hij het gymnasium bezocht. Daarna ging hij naar de universiteit in Heidelberg. Hij moest zijn studie in 1755 wegens geldgebrek afbreken en vond werk in de azijnmakerij van zijn zwager in Nederland. Hier ontmoette hij Jan Noppen (1706-1764), opzichter bij het Hoogheemraadschap van Rijnland. Hij werd Brunings leermeester en onderwees hem in de muziek, wis- en natuurkunde, astronomie en waterbouwkunde. Na het overlijden van Noppen volgde Brunings hem op 25 mei 1765 in zijn functie op.

Loopbaan

In 1769 werd hij Inspecteur-Generaal van 's Lands Rivieren, waarbij zijn aandacht vooral uitging naar de waterhuishouding van de bovenrivieren. In 1798 volgde zijn benoeming tot hoofd van het Bureau voor Waterstaat, de voorloper van Rijkswaterstaat. Brunings was meer dan dertig jaar hoofd van de Nederlandse waterstaat, vanaf 1800 als Inspecteur-Generaal van den Waterstaat der Bataafsche Republiek, vanaf 1803 als Directeur van 's Lands Rivier- en Zeewerken. Brunings speelde een belangrijke rol in de onderhandelingen tussen de Koning van Pruisen en de gewesten Holland en Gelderland over de verdeling van het Rijnwater over Waal, Nederrijn en IJssel. Na 22 jaar onderhandelen werd in 1771 een verdrag gesloten over deze Rijnwaterverdeling, dat een eerste stap betekende in het internationaal overleg in waterstaatszaken.

Hij was betrokken bij de verbetering van de waterkeringen langs de Rijn. De regelmatige doorbraken in de waterkeringen veroorzaakten tot in Holland toe grote schade.

De snelheidsmeter van Brunings

Brunings werd tevens bekend door de uitvinding van de een instrument voor het meten van stroomsnelheden. Hij noemde dit een tachometer, maar het was geen toerenteller, maar een hellingmeter. Hierbij wordt de helling gemeten van draad naar een weerstandslichaam onder water; de hellingshoek is een maat voor de stroomsnelheid. In zijn huis "Zwanenburg" in Halfweg verrichtte hij meteorologische waarnemingen.

Nagedachtenis

Grafsteen in Grote of Sint-Bavokerk, Haarlem

De grote betekenis van Brunings voor de ontwikkeling van de Nederlandse waterhuishouding staat kernachtig op diens grafsteen in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem: "Nederlands Raad en Beschermer tegen de Woede der Zee en der Stormen", een uitspraak van zijn leerling en opvolger Frederik Willem Conrad.

In 1900 werd een nieuwe stoomijsbreker annex directievaartuig van Rijkswaterstaat naar Brunings genoemd. Het s.s. Christiaan Brunings maakt sinds 1968 deel uit van de collectie varende museumschepen van het Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.

Zie ook

• Christiaan Brunings (schip, 1900)
• Christiaan Brunings (1756-1826)

Publicaties van Christiaan Brunings

De locatie van originele exemplaren van deze publicaties is te vinden door uitvouwen van Bibliografische Informatie hieronder en dan op het OCLC nummer achter ‘world cat identities’ te klikken.)

• Christiaan Brunings, Jacob Engelman, Melchior Bolstra (1767), Verbaal van Jan Engelman, Christiaan Brunings, toezieners, en Melchior Bolstra, landmeeter van Rhynland [... behelzende hunne consideratien en advis, door welken bekwaame middelen tegen den verderen aanwas van het Haarlemmer en Leidsche Meir zoude kunnen worden voorzien], Leiden, 27 blz}

• Christiaan Brunings, Jacob Engelman, Melchior Bolstra (1770), Consideratien van Jan Engelman, Christiaan Brunings, toezieners, en Melchior Bolstra, landmeeter van Rhynland [... op de Memorie van de landmeeters D. Klinkenberg en B. Goudriaan, Ariesz., nopens de middelen ter beteugeling van 's meirs verderen aanwas.], Leiden, 19 blz. Gearchiveerd op 27 september 2022.

• Christiaan Brunings, Nicolaas Calkoen (1772), Twee verhandelingen over de verbetering der ontlastinge van Rhynlands boezem-water; en het project der doorgraavinge uit het Wyker-Meir naar de Noord-Ze. J. Bosch, Haarlem, 122 blz. Gearchiveerd op 26 september 2022.

• Christiaan Brunings (1773), Derde Verhandeling over de verbetering der ontlastinge van Rhynlands boezem-water en het project der doorgraavinge uit het Tweede verhandelinge, by welke men, onder anderen, tracht te doen zien, dat de gemelde doorgraaving een krachtdadig hulpmiddel zyn zoude, om de steeds toeneemende verondieping van het Ye, en derzelver nadeelige gevolgen, zo voor Holland in 't algemeen, als voor de steden Haarlem en Amsterdam in het byzonder, te voorkomen. J. Bosch, Haarlem, 75 blz. Gearchiveerd op 29 september 2022.

• Christiaan Brunings (1780), Advis van gecommitteerde raaden met het rapport van den inspecteur generaal Brunings omtrent het maaken van een paalenhoofd aan de westzyde der haven van Goederéede, in plaats van den aldaar leggende rysberm.. Extract uit de resolutien van de Heeren Staten van Holland en Westvriesland, 24 blz. Gearchiveerd op 29 september 2022.

• Christiaan Brunings, Hendr. van Straalen, Fred Beyerinck, J. Engelman, F.W. Conrad (1779), Plan van het nieuwe kanaal door den eertyds Bylandschen nu Hollandschen Waard, zo als het zelve by eene Inspectie en Peilingen in het begin van Maart 1775 gesitueert was, : met byvoeging van een Gedeelte der Rivier Bovenwaards tot aan de Zalmoortsche Ryswaarden, en een Gedeelte van het Beneden Spyk, zo als dit Terrein gesitueert was in Mey 1775.

• Christiaan Brunings (1784), Resolutie om het request der gequalificeerdens van de ingelanden der buitendyks polder te Oostzaandam te doen examineeren door den inspecteur generaal Brunings tot rapport der inspectie teffens van de Buitenzaan, Extract uit de resolutien van de Heeren Staten van Holland en Westvriesland, 5 blz. Gearchiveerd op 27 september 2022.

• Christiaan Brunings (1789), Verhandeling over de snelheid van stroomend water, en de middelen, om dezelfve op allerleie diepten te bepaalen, Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen. J. van Waalré, Haarlem, 233 blz met platen. Gearchiveerd op 12 juni 2023.

• Christiaan Brunings (1795), Verhandeling over de onschadelijkheid der Paalwerken, voor de sluizen op Halfwegen, met betrekking tot de ontlasting van Rhijnlands boezem-water. C. Plaat, Haarlem. Gearchiveerd op 26 september 2022.

• Christiaan Brunings (1797), Resolutie. Qualificatie op den inspecteur generaal Brunings, om, geduurende 't aanstaande wintersaizoen, voor de doorbraken in den Lande van Heusden en Altena, de nodige voorziening te doen, 4 blz.

• Christiaan Brunings (1778), Missive van gecommitteerde raaden met de de consideratien van den inspecteur generaal Brunings, soo weegens de verbeetering van de rivier de Merwede van Hardinxveld tot Dordrecht, ten aansien der vaarbaarheid, Extract uit de resolutien van de Heeren Staten van Holland en Westvriesland, 27 blz. Gearchiveerd op 29 september 2022.

• Christiaan Brunings (1798), Verzameling van rapporten, verbaalen en verdere stukken, betreffende de doorsnydingen en werken, welken, sedert de conventie van den jaare 1771. op de bovenrivieren, tusschen Emmerik en Arnhem, zyn aangelegd, zo tot bevordering van derzelver vaarbaarheid, als om, door eene geregelde verdeeling van het opperwater, de overstroomingen (by open rivier) te vóórkomen. Landsdrukkerij, Den Haag, 410 blz. Gearchiveerd op 26 september 2022.

• (de) Christiaan Brunings (1798), Abhandlung über die geschwindigkeit des fliessenden wassers und von den mitteln dieselbe auf alln tiefen zu bestimmen. Behrens un Körnerischen Buchhandlung, Frankfurt am Main. Gearchiveerd op 29 september 2022.

• Christiaan Brunings (1798), Afteekening van den Stroom-meeter tot het neemen der Proeven wegens de snelheid van den Stroom. Geinventeerd door den Inspecteur Generaal van 's Lands Rivieren C.Brunings.

• Christiaan Brunings (1799), Plans en profils, van de geprojecteerde hulpgaten in de Landen van Heusden en Althena ... : bij het Generaale Plan tot het aftappen der inundatie wateren van voornoemde landen.

• Christiaan Brunings (1804), Consideratien, nopens de algemeene verbetering der hoofd-rivieren binnen de Bataafsche Republiek. LandsdrukkerijDen Haag, 385 blz + bijlagen. Gearchiveerd op 29 september 2022.

• Christiaan Brunings (1804), Extract uit het register der resolutiën van het gedeputeerd bestuur van Holland, ... omtrent het daarstellen eener uitwatering, te Catwyk aan Zee, 45 blz.

---

kaarten

• Christiaan Brunings, Frederik Willem Conrad (1769-1808) (1798), Kaart van de Landen van Heusden en Althena, met derzelver aangrenzende polders, buiten-landen en aanpaalende rivieren : behoorende bij het generaale plan tot het aftappen der inundatiewateren van voornoemde landen.

---

bronnen

• Christiaan Brunings (1736 – 1805) op rijnland.net
• P. van Schaik, Christiaan Brunings 1736-1805. Waterstaat in opkomst, Zutphen, 1984, ISBN 9060113292
• Ramaer, J.C. (1911), Christiaan Brunings, Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek, Deel 1, 498-501.

---

referenties

. Gearchiveerd op 29 september 2022.

Mediabestanden

Zie de categorie Christiaan Brunings van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.