Citrusvrucht

Citrusvrucht
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae, planten Stam: Embryophyta, landplanten Klasse: Spermatopsida, zaadplanten Clade: bedektzadigen Clade: 'nieuwe' tweezaadlobbigen Clade: Malviden Orde: Sapindales Familie: Rutaceae, wijnruitfamilie
Geslacht
Citrus L. (1753)
Bloem van Citrus reticulata
Papeda
Afbeeldingen Citrusvrucht op Wikimedia Commons
Citrusvrucht op Wikispecies
Portaal    Biologie

Media afspelen

Bioscoopjournaal uit 1947 over de citruscultuur in Suriname.

Citrusvruchten zijn vruchten van bomen of struiken van het plantengeslacht Citrus. Het geslacht Citrus is reeds duizenden jaren in cultuur. De teelt ervan wordt reeds vermeld in Chinese kronieken van 2200 jaar voor onze jaartelling. Als gevolg van deze eeuwenlange cultivatie zijn er vandaag de dag dan ook duizenden cultivars.

De vrucht bestaat uit een aantal lagen. De schil bestaat uit zeer veel olieklieren, waarin ontvlambare etherische oliën zitten opgeslagen. De laag daaronder, die ook nog tot de schil wordt gerekend, is wit en vezelig en bevat veel pectine. De binnenkant is het eetbare gedeelte. Hier worden sapzakjes gevormd die veel suikers, organische zuren en vitamine C bevatten. Citrusvruchten kunnen direct worden gegeten, maar ook als smaakmaker worden gebruikt. Verder worden ze vaak tot sap geperst.

Er bestaan vele kruisingen en cultivars. De meeste citrusvruchten zijn erg sappig en bevatten veel vitamine C. De bomen groeien alleen in warme landen, zoals in Spanje, Griekenland, Italië en Israël. De bomen groeien grofweg ongeveer tussen 40° aan beide zijden van de evenaar. In Nederland wordt Citrus ook wel geteeld als kuipplant.

Herkomst

De bakermat van alle citrusfruit ligt in Zuidoost-Azië en archeologische aanwijzingen voor de teelt van citrusfruit zijn er al uit 2100 v. Chr. De knobbelige sukadecitroen is de onbekendste van de drie oercitrussen, maar is toch de eerste citrusvrucht die het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied bereikte. De sinaasappel werd in de 16e eeuw door de Portugezen in Europa geïntroduceerd. De mandarijn kwam in 1805.

In tegenstelling tot wat vroeger werd gedacht, zijn er maar drie 'echte' citrussoorten: de pompelmoes of Citrus grandis, de mandarijn of Citrus reticulata en de sukadecitroen of cedraat, Citrus medica. De sinaasappel is bijvoorbeeld in feite geen aparte soort, maar een kruising. Zo'n kruising blijft bij citrusvruchten lang in stand. Uit pitten van citrusvruchten groeit van nature meestal geen kruising van vader en moeder, maar een kloon van de moeder. Door die vreemde vorm van 'stekken' kunnen ook moderne gekweekte rassen oeroud blijken, wat het moeilijk maakt om de stamboom van citrusvruchten te achterhalen. Ook zijn er nauwelijks nog wilde citrusvruchten om mee te vergelijken. Gedetailleerd DNA-onderzoek en archeologische studies zullen moeten uitwijzen welke de echte 'oercitrus' is, en hoe zijn nakomelingen daaruit zijn gekweekt.

De status van geslachten als Fortunella, dan gaat het over kumquat, en Poncirus is omstreden. Volgens de Flora of China is het niet zinnig om deze als aparte geslachten te beschouwen en zijn Fortunella en Poncirus synoniemen van Citrus.

Soorten

Citrusvruchten zijn:

• Bergamot, Citrus bergamia, gebruikt als smaakmaker in Earl greythee
• Citroen, Citrus limon
• Limoen, Citrus aurantiifolia
• Mandarijn of tangerine, Citrus reticulata. Belangrijke rassen die tot de mandarijn behoren zijn:
  • Clementine SRA63
  • Meyer citroen Citrus × meyeri (citroen x mandarijn)
  • Cleopatra, Citrus reshni
  • Common Citrus deliciosa
  • Dancy, Citrus tangerina
  • Fairchild, Citrus tangerina
  • Honey
  • Kinnows
  • Murcott is ontstaan uit een soortskruising
  • King of Siam is ontstaan uit een soortskruising, Citrus nobilis
  • Ponkan
  • Royal
  • Satsuma Wase, Citrus unshiu
  • Satsuma Qwari, Citrus unshiu
  • Temple is ontstaan uit een soortskruising, Citrus temple
• Mauritius papeda, Citrus hystrix
• Pompelmoes, Citrus maxima
• Grapefruit, Citrus × paradisi
• Pomelo, kruising tussen grapefruit en pompelmoes
• Sweetie, kruising tussen grapefruit en pomelo
• Tangelo, verzamelnaam voor kruisingen tussen mandarijn en grapefruit of pompelmoes:
  • Minneola
  • Orlando
  • Ugli, eventueel gekruist met een zure sinaasappel
• Sinaasappel, Citrus sinensis
• Sukade, de schil van de vrucht van de sukadeboom, Citrus medica
• Zure sinaasappel, Citrus aurantium, pomerans, bittersinaasappel
• Yuzu
• Amanatsu, Citrus × natsudaidai, een kruising tussen Citrus maxima en Citrus reticulata, die alleen in Kumamoto in het zuiden van Japan wordt geteeld
• Chinese kumquat, Citrus japonica, synoniem: Fortunella margarita
• Calamondin, Citrus × microcarpa, kruising tussen Chinese kumquat en mandarijn

Fylogenie

De mogelijkheid om met DNA-sequencing onderzoek te doen naar verwantschappen tussen taxa en aan de hand daarvan stambomen op te stellen, hebben aan het licht gebracht dat veel van de tot nu toe als soort erkende citrussen in feite een kruising zijn. Dat geldt onder andere voor Citrus aurantium en Citrus sinensis. Zodra de fylogenie van het genus definitief is uitgezocht zullen de wetenschappelijke namen moeten worden aangepast of voor conservering met een ander type moeten worden voorgedragen.

Externe link

• Citrus in de Flora of China

Bronnen, noten en/of referenties

Zie de categorie Citrus van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.