Citrus (geslacht)
| Citrus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||
| Citrus L. (1753) | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Bloem van Citrus reticulata | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Papeda | |||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||
Citrus op  Wikispecies
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
_white_bg.jpg)
Citrus is een geslacht van planten uit de wijnruitfamilie, dat reeds duizenden jaren in cultuur is. De teelt ervan wordt reeds vermeld in Chinese kronieken van 2200 jaar voor onze jaartelling. Als gevolg van deze eeuwenlange cultivatie zijn er vandaag de dag duizenden cultivars. De bomen groeien ongeveer tussen 40° aan beide zijden van de evenaar.
Indeling[bewerken | brontekst bewerken]
Er zijn maar drie 'echte' citrussoorten: de pompelmoes of Citrus grandis, de mandarijn of Citrus reticulata en de sukadecitroen of cedraat, Citrus medica. De sinaasappel is bijvoorbeeld een kruising en in feite geen aparte soort. Zo'n kruising blijft bij citrussoorten lang in stand. Uit pitten van citrusvruchten groeit van nature meestal geen kruising van vader- en moederplant, maar een kloon van de moederplant. Door die vreemde vorm van 'stekken' kunnen ook moderne gekweekte rassen oeroud blijken, wat het moeilijk maakt om de stamboom van citrusvruchten te achterhalen.[1] Ook zijn er nauwelijks nog wilde citrussoorten om mee te vergelijken. Gedetailleerd DNA-onderzoek en archeologische studies zullen moeten uitwijzen of er een echte 'oercitrus' is, en hoe zijn nakomelingen daaruit zijn gekweekt.[1]
De status van geslachten als Fortunella (met de kumquat) en Poncirus is omstreden. Volgens de Flora of China is het niet zinnig om deze als aparte geslachten te beschouwen en zijn Fortunella en Poncirus synoniemen van Citrus.
Herkomst en teelt[bewerken | brontekst bewerken]
De bakermat van alle citrussoorten ligt in Zuidoost-Azië en archeologische aanwijzingen voor de teelt van citrusfruit zijn er al uit 2100 v. Chr. De knobbelige sukadecitroen is de onbekendste van de drie oercitrussen, maar is toch de eerste citrusvrucht die het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied bereikte. De sinaasappel werd in de 16e eeuw door de Portugezen in Europa geïntroduceerd. De mandarijn kwam in 1805. De bomen groeien alleen in warme landen, zoals in Spanje, Marokko, Griekenland, Italië en Israël. In Nederland wordt Citrus ook wel geteeld als kuipplant.
Vruchten[bewerken | brontekst bewerken]
De schil van citrusvruchten is stevig, met klieren die ontvlambare etherische oliën bevatten. De witte, vezelige laag daaronder wordt ook nog tot de schil gerekend en bevat veel pectine. De eetbare binnenkant heeft sapzakjes die suikers, organische zuren en vitamine C bevatten. Citrusvruchten kunnen direct worden gegeten, maar ook als smaakmaker worden gebruikt. Verder worden ze vaak tot sap geperst.
Soorten[bewerken | brontekst bewerken]
Citrusvruchten zijn:
- Bergamot, C. bergamia, gebruikt als smaakmaker in Earl greythee
- Citroen, C. limon
- Limoen, C. aurantiifolia
- Mandarijn of tangerine, C. reticulata. Belangrijke rassen die tot de mandarijn behoren zijn:
- Clementine SRA63
- Meyer citroen C. × meyeri (citroen x mandarijn)
- Cleopatra (plant), C. reshni
- Common C. deliciosa
- Dancy, C. tangerina
- Fairchild, C. tangerina
- Honey
- Kinnows
- Murcott is ontstaan uit een soortkruising
- King of Siam is ontstaan uit een soortkruising, C. nobilis
- Ponkan
- Royal
- Satsuma Wase, C. unshiu
- Satsuma Qwari, C. unshiu
- Temple is ontstaan uit een soortkruising, C. temple
- Mauritius papeda (djeroek poeroet), C. hystrix, de bladeren zijn smaakmaker in de Thaise keuken
- Pompelmoes, C. maxima
- Grapefruit, C. × paradisi
- Pomelo, kruising tussen grapefruit en pompelmoes
- Sweetie, kruising tussen grapefruit en pomelo
- Tangelo, verzamelnaam voor kruisingen tussen mandarijn en grapefruit of pompelmoes:
- Sinaasappel, C. sinensis
- Sukadeboom, C. medica, een boom die vruchten met zeer dikke schil draagt, waar sukade van gemaakt wordt.
- Zure sinaasappel, C. aurantium, pomerans, bittersinaasappel
- Yuzu, C. ichangensis × C. reticulata var. austera)
- Amanatsu, C. × natsudaidai, een kruising tussen C. maxima en C. reticulata, die alleen in Kumamoto in het zuiden van Japan wordt geteeld
- Chinese kumquat, C. japonica, synoniem: Fortunella margarita
- Calamondin, C. × microcarpa, kruising tussen Chinese kumquat en mandarijn
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
De mogelijkheid om met DNA-sequencing onderzoek te doen naar verwantschappen tussen taxa en aan de hand daarvan stambomen op te stellen, heeft aan het licht gebracht dat veel van de tot nu toe als soort erkende citrussen in feite kruisingen zijn. Dat geldt onder andere voor C. aurantium en C. sinensis. Zodra de fylogenie van het genus definitief is uitgezocht zullen de wetenschappelijke namen moeten worden aangepast of voor conservering met een ander type moeten worden voorgedragen.[2][3]
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
- Citrus in de Flora of China
Bronnen, noten en/of referenties
|
