Gebruiker:Cnuddearthur/Kladblok 3

In de ochtend van dinsdag 11 september 2001 werden de Verenigde Staten opgeschrikt door vier terreuraanslagen die door 19 Al Qaida-terroristen met vier gekaapte passagiersvliegtuigen in het noordoosten van het land werden ten uitvoer gebracht. De ontwikkelingen gingen gepaard met 24-uurs verslaggeving, ongezien in de historie van kabeltelevisie. Wereldwijde reactie en debat werden mogelijk gemaakt door verscheidene nieuwsdiensten. De ontwikkelingen van de aanslagen waren rechtstreeks te volgen op het internet. De meeste in tijdlijnen vermelde gebeurtenissen waren bij het overgrote deel van de wereldbevolking bekend op het moment dat ze plaatsvonden. Uitvoering niet meegerekend, zoals beschreven in eerste tabellen, die vanuit het standpunt van de slachtoffers, de kapers, luchtverkeersleiding en luchtruimbewaking wordt bekeken. In Nederland en België werden de gebeurtenissen vanaf de namiddag tot in de late avond beleefd.

Gedetailleerde beschrijving van de gebeurtenissen[bewerken | brontekst bewerken]

Uitvoering van de aanslagen[bewerken | brontekst bewerken]

American Airlines-vlucht 11 (North Tower, World Trade Center)[bewerken | brontekst bewerken]

Boston—Los Angeles, 07:35 uur – 08:46 uur
Logan International Airport, Boston (Massachussets)
AA 11 (cf. Boeing 767)
Traject van de gekaapte vlucht
Simulatie van zicht op Lower Manhattan vanuit de cockpit
World Trade Center, North Tower vooraan

Aanslag op het One World Trade Center (North Tower)
Eastern Standard Time (UTC – 05:00)	Midden-Europese Tijd (UTC + 01:00)	Gebeurtenis
06:00	12:00	Terroristen Mohammed Atta en Abdulaziz al-Omari reizen met Colgan Air-vlucht 5930 van Portland International Jetport in Portland, Maine naar Logan International Airport in Boston, Massachusetts.^[1]
06:45	12:45	Atta en Al-Omari komen aan op Logan International Airport in Boston, Massachussets.^[1]
06:51	12:51	Terrorist Marwan al-Shehhi, die na de kaping van United Airlines-vlucht 175 het vliegtuig zal besturen, belt Atta vanaf een andere terminal in Logan International Airport om te bevestigen dat de plannen [van Al Qaeda ] kunnen uitgevoerd worden.^[1]
07:35	13:35	Piloot Atta en de andere kapers die hem bijstaan gaan aan boord van American Airlines-vlucht 11.^[1]
07:40	13:40	American Airlines-vlucht 11 taxiet uit op Logan International Airport in Boston, Massachussets.
07:59	13:59	Vlucht 11, een Boeing 767 met 81 passagiers en 11 bemanningsleden, vertrekt met 14 minuten vertraging vanaf Logan International Airport in Boston, Massachussets. De bestemming is LAX in Los Angeles, Californië.^[2]
08:13	14:13	Vlucht 11 wisselt zijn laatste communicatie uit met de verkeerstoren van Boston Air Route Traffic Control Center van de Federal Aviation Administration.^[3] Boston Center geeft vlucht 11 tweemaal de opdracht om naar 10,68 km te klimmen, maar het krijgt geen antwoord. Vlucht 11 is "NORDO" (er is geen contact meer met de vlucht). Boston Center blijft zonder succes proberen het contact met vlucht 11 te herstellen.^[4] — Boston Center: American 11, draai twintig graden naar rechts. — American Airlines-vlucht 11: We draaien naar rechts, American 11.
08:14	14:14	Vlucht 11 wordt gekaapt wanneer kapers Waleed al-Shehri en Wail al-Shehri opstaan van stoel 2A en 2B en stewardessen Karen Martin en Barbara Arestegui neersteken. Atta staat op van stoel 8D en nadert de cockpit. Passagier Daniel Lewin staat op van stoel 9B en probeert Atta tegen te houden, maar wordt dodelijk neergestoken door kaper Satam al-Suqami, die op stoel 10B zat. De kapers spuiten een soort traangas (Mace) in First Class en Business Class. Stewardess Madeline Amy Sweeney meldt dat een van de kapers een bom heeft getoond.
08:19	14:19	Betty Ong, een stewardess op vlucht 11, waarschuwt een boekingscentrum van American Airlines in Cary, North Carolina over de kaping. — Stewardess Betty Ong: "De cockpit neemt niet op, er is iemand neergestoken business class en ik denk dat er Mace is. We kunnen niet goed ademen. Ik weet het niet, ik denk dat we worden gekaapt." Vervolgens vertelt ze over de dood van de twee stewardessen.^[4]
08:20	14:20	De vluchtleiders van het Boston Center nemen aan dat vlucht 11 is gekaapt.
08:24	14:24	Er komt een radiotransmissie van vlucht 11: "We hebben een paar vliegtuigen. Blijf gewoon stil, dan komt alles goed. We keren terug naar het vliegveld." Er wordt aangenomen dat Atta per ongeluk een knop ingedrukt hield waarmee zijn stem naar de radio werd gestuurd in plaats van de passagiers, zoals hij bedoelde. Een paar seconden later wordt een tweede uitzending ontvangen, waarin Atta zegt: "Niemand beweegt. Alles komt goed. Als je ook maar iets probeert te doen, breng je jezelf en het vliegtuig in gevaar. Blijf gewoon stil."^[3]
08:26	14:26	Vlucht 11 maakt een bocht van 100 graden naar het zuiden en volgt de rivier Hudson richting New York City.
08:29	14:29	Boston Center waarschuwt de naburige ARTCC's (luchtverkeersleiding) van Cleveland, Ohio en New York City, New York over vlucht 11. De positie wordt geschat op 24 km ten zuidwesten van Albany, New York. NORAD (luchtruimbewaking) is nog niet op de hoogte.
08:33	14:33	Een derde bericht van Atta: "Niemand bewegen alstublieft. We gaan terug naar het vliegveld. Probeer geen domme bewegingen te maken."
08:34	14:34	Boston Center brengt de verkeersleiding van Otis Air National Guard Base op Cape Cod, Massachussets op de hoogte van de kaping en geeft opdracht contact op te nemen met de Northeast Air Defense Sector (NEADS), de noordoostelijke sector van NORAD. Cape Cod informeert Otis Operations Center vervolgens dat er mogelijk een telefoontje van NEADS aankomt. Twee F-15-piloten maken zich klaar voor interventie.^[5]
08:37	14:37	Vlucht 11 zet een afdaling in met een snelheid van 16,26 m/s, beginnend vanaf een hoogte van 8,8 km en gaat door tot het moment van impact met de North Tower. Een halve minuut later, nadat hij 304,8 meter is gedaald, maakt de vlucht een lichte bocht naar het zuiden.^[6]
08:38	14:38	Boston Center brengt NEADS op de hoogte van de kaping, de eerste melding die NORAD ontving dat vlucht was gekaapt. Verkeersleiding vraagt militaire hulp om het vliegtuig te onderscheppen. Omdat NEADS op dat moment een trainingsoefening uitvoert, vraagt het naar de waarheidsgetrouwheid van het verzoek, waarbij het Boston Center antwoordt dat het "geen oefening, geen test" is.^[7]
08:41	14:41	New York Center vraagt via de radio om informatie over vlucht 11. De nog niet gekaapte cockpit van United Airlines-vlucht 175 antwoordt. — United Airlines-vlucht 175: "We hoorden verdachte communicatie bij ons vertrek uit Boston. Uhm, met iemand, uhm, het klonk alsof iemand de microfoon aanzette en uhm, hij zei toen: 'iedereen, blijf op je stoel'". New York Center erkent het en zegt dat het de informatie zal doorgeven. NEADS vaardigt twee gevechtspiloten af op Otis Air National Guard Base.^[8]
08:43	14:43	Terwijl hij op 3.000 meter hoogte daalt, maakt vlucht 11 een laatste bocht, zuidzuidwestwaarts naar New York City, en het World Trade Center.^[6]
08:44	14:44	Een andere vlucht, US Airways-vlucht 583, meldt aan het New York Center dat het een kort noodzendersignaal op 121,5 MHz heeft ontvangen. Delta Airlines-vlucht 2433 bevestigt een minuut later dat zij ook een "zeer zwak" signaal hebben opgepikt. Hoewel de signalen meestal worden geactiveerd wanneer een vliegtuig is neergestort, zijn noch vlucht 11 noch vlucht 175 gecrasht.^[9]
08:45	14:45	Stewardess Amy Sweeney op vlucht 11 meldt telefonisch aan American Airlines Flight Services Office in Boston. — Stewardess Amy Sweeney: 'Er is iets mis. We bevinden ons in een snelle afdaling. We zijn overal." Een minuut later vraagt American Airlines Boston haar om "te beschrijven wat ze uit het raam ziet". Sweeney antwoordt. — Stewardess Amy Sweeney: 'Ik zie het water. Ik zie de gebouwen. Ik zie gebouwen.' Na een korte pauze meldt Sweeney: — Stewardess Amy Sweeney: 'We vliegen laag. We vliegen heel, heel laag. We vliegen veel te laag. O mijn God, we zitten veel te laag.' Het gesprek eindigt met een luide, aanhoudende ruis. New York City en Lower Manhattan, gesimuleerd vanuit de cockpit van vlucht 11.
08:46:40	14:46:40	Vlucht 11 crasht met een snelheid van zo'n 750 km/u (208 m/s of 405 knopen) in de North Tower van het World Trade Center (WTC 1), tussen de 93e en 99e verdieping. Het vliegtuig komt de toren intact binnen, doorboort de centrale kern en verwoest de met gips omhulde trappenhuizen. Brandbare stoffen stromen door de liftschachten naar beneden tot in de lobby van de toren, waarbij mensen levend verbranden. Kantoormedewerkers op de 92e verdieping, die niet is getroffen door de crash, zitten vast doordat de trappenhuizen worden geblokkeerd door puin en de liften zijn voortaan onbruikbaar vanwege de crash. Mensen onder de inslagzone beginnen te evacueren, niemand boven de 91e verdieping kan de 417 meter hoge wolkenkrabber uit. BBC-correspondent Stephen Evans was in de lobby van de South Tower en beschreef het horen van een "enorme knal alsof iemand een container afval liet vallen", gevolgd door "twee of drie soortgelijke enorme explosies", terwijl de South Tower "door elkaar werd geschut". De Franse filmmakers Jules en Gédéon Naudet en de Tsjechische immigrant Pavel Hlava filmen de crash van vlucht 11 met hun videocamera's vanaf verschillende locaties. Een camera van de lokale New Yorkse televisiezender WNYW registreert het geluid van de crash. Hoewel de crash zelf niet te zien is, registreert de camera wel het exacte moment van de crash als een korte onderbreking van het videosignaal, gevolgd door een beeld van de brandende toren.^[10]^[11]^[12]
08:46:48	14:46:48	Twee F-15 piloten krijgen opdracht om vanaf de Otis Air National Guard Base vlucht 11 te onderscheppen. Omdat de transponder van de vlucht uitstaat, weten de F-15 piloten de locatie van hun doelwit niet. Omdat de vlucht was gecrasht, verdween het spoor van de radar. NEADS besteedt de volgende minuten aan het kijken naar hun radarschermen in afwachting dat vlucht 11 een radarcontact terugstuurt. Echter, onbekend bij NEADS op dat moment, heeft vlucht 11 al gevolgen gehad voor de North Tower. NEADS zal pas om 08.50 uur op de hoogte worden gebracht van de crash in het World Trade Center.^[13]^[14]
08:47	14:47	Boston Center en New York Center nemen contact op met luchtverkeersleiding in het gebied en geven aan dat zij vlucht 11 hebben verloren. Een minuut later geeft New York Center informatie door over een brand in het World Trade Center.^[4] — New York Center: Kennedy Tower reports... — you serious? — ... Kennedy Tower reports that there was a fire at the World Trade Center. And that's, ah, that's the area where we lost the airplane. — New York Center: Kennedy Tower meldt... — meen je dat nou? – ... Kennedy Tower meldt dat er brand is in het World Trade Center. En dat is, uhm, dat is het gebied waar we het vliegtuig verloren.
08:50	14:50	NEADS krijgt bericht dat een vliegtuig het World Trade Center heeft getroffen en blijft proberen vlucht 11 op de radar te lokaliseren.
08:52	14:52	De F-15's op Otis Air National Guard Base zijn opgestegen, zonder signaal van vlucht 11 (niet bewust van de crash). De F-15's worden naar het militair gecontroleerde luchtruim bij Long Island gestuurd en krijgen de opdracht om stand-by te blijven tot tussen 09:09 uur en 09:13 uur.
09:04	15:04	Boston Air Route Traffic Control Center van de FAA stopt alle vertrekken vanaf luchthavens in zijn rechtsgebied.
09:06	15:06	De FAA legt algemene tijdelijke vliegbeperking op waarbij opstijgen verboden wordt voor alle vluchten naar of via het luchtruim van het New York Center vanaf alle luchthavens in New York en drie aangrenzende grootsteden: Boston, Cleveland en Washington DC. Deze First Tier groundstop bestrijkt het noordoosten van de staat North Carolina in het noorden en de staat Michigan in het westen en oosten.
09:08	15:08	De FAA verbiedt landelijk alle opstijgende vluchten naar of via het luchtruim van New York Center. De Port Authority of New York and New Jersey, het agentschap dat de luchthavens in de omgeving van New York beheert, vraagt de FAA om toestemming om het luchtruim te sluiten.
09:13	15:13	De F-15's van Otis Air National Guard Base verlaten het militaire luchtruim nabij Long Island, en zijn op weg naar Manhattan.
09:17	15:17	De FAA sluit alle luchthavens in de omgeving van New York City. De stad had de FAA gevraagd de luchthavens te sluiten.
09:19	15:19	Ed Ballinger, vluchtcoördinator van United Airlines, begint waarschuwingsberichten naar zijn vluchten te sturen: "Pas op voor indringing in de cockpit: twee [vliegtuigen] hebben het World Trade Center geraakt." Omdat hij deze waarschuwing naar zijn 16 transcontinentale vluchten stuurde, duurt dit enkele minuten.^[15]
09:25	15:25	De F-15's beginnen aan een luchtpatrouille boven Manhattan.
09:26	15:26	De FAA verbiedt het opstijgen van alle nationale passagiersvluchten, ongeacht de bestemming: een nationale stop. Het hoofd van de terrorismebestrijding van het Witte Huis, Richard Clarke, geeft aan dat hij rond deze tijd de instructie heeft gegeven om de wereldwijde bescherming voor Amerikaanse militaire basissen te verhogen. Dit is waarschijnlijk het vroegste stadium waarin dit daadwerkelijke bevel is uitgevaardigd. Ander bewijs suggereert dat de toename van de dreigingstoestand in stappen plaatsvond, waarbij de volgende stap ergens in het daaropvolgende uur plaatsvond.
09:42	15:42	Ben Sliney, manager van de FAA, geeft bevel tot SCATANA (Security Control of Air Traffic and Air Navigation Aids), waarbij alle vliegverkeer boven de Verenigde Staten aan de grond wordt gehouden en internationaal vliegverkeer dat de Verenigde Staten wenst binnen te komen wordt omgeleid naar alternatieve bestemmingen.
09:45	15:45	Amerikaans luchtruim is gesloten. Er mogen geen civiele vliegtuigen opstijgen en alle vliegtuigen die in de lucht zijn, krijgen de opdracht zo snel mogelijk op de dichtstbijzijnde luchthaven te landen. Bijna alle internationale vluchten richting de Verenigde Staten worden omgeleid naar Canada, terwijl sommige vluchten vanuit Zuid-Amerika worden omgeleid naar Mexico. Transport Canada geeft opdracht tot een volledige sluiting van het Canadese luchtruim, maar het Mexicaanse luchtruim wordt niet gesloten. De FAA beveelt opschorting van burgervluchten, al zeker tot 12 september om 12.00 uur, terwijl Transport Canada soortgelijke bevelen geeft; de FAA beval dat omgeleide internationale vluchten naar de Verenigde Staten moesten worden opgenomen, waarmee de "Operatie Yellow Ribbon" werd gelanceerd. Luchthavens in Canada ontvingen een groot aantal vliegtuigen; Gander International Airport in Gander, Newfoundland en Labrador bood onderdak aan 38 vliegtuigen.^[16]

United Airlines-vlucht 175 (South Tower, World Trade Center)[bewerken | brontekst bewerken]

Boston—Los Angeles, 07:23 uur – 09:03 uur
Logan International Airport, Boston (Massachussets)
UA 175 (cf. Boeing 767)
Traject van de gekaapte vlucht
Laatste seconden voor de impact met de South Tower van het World Trade Center
Enkele seconden na de crash

Aanslag op het Two World Trade Center (South Tower)
Eastern Standard Time (UTC – 05:00)	Midden-Europese Tijd (UTC + 01:00)	Gebeurtenis
06:51	12:51	Terrorist Marwan al-Shehhi, die na de kaping van United Airlines-vlucht 175 het vliegtuig zal besturen, belt Mohammed Atta vanaf een terminal in Logan International Airport om te bevestigen dat de plannen [van Al Qaeda ] kunnen uitgevoerd worden.^[1]
07:23	13:23	Al-Shehhi en de andere kapers gaan aan boord van vlucht 175. Dit gebeurde twaalf minuten voor Atta en zijn groep vlucht 11 betraden, die ook vanaf Logan International Airport vertrok en als bestemming Los Angeles, Californië had.
07:58	13:58	United Airlines-vlucht 175 taxiet uit op Logan International Airport.
08:14	14:14	Vlucht 175, een volgetankte Boeing 767 met 56 passagiers en negen bemanningsleden, vertrekt vanaf Logan International Airport in Boston, Massachussets. De bestemming is LAX in Los Angeles, Californië. Er zijn vijf kapers aan boord. Een van hen, hoogstwaarschijnlijk al-Shehhi, communiceerde kort voor het opstijgen van vlucht 11 met Mohammed Atta.^[3]
08:33	14:33	Vlucht 175 bereikt de toegewezen kruishoogte van 9.449 meter.
08:37	14:37	Vlucht 175 bevestigt waarneming van gekaapte vlucht 11 aan luchtverkeersleiding, 16 km zuidelijk van haar huidige locatie.
08:41	14:41	New York Center vraagt via de radio om informatie over vlucht 11. De nog niet gekaapte cockpit van United Airlines-vlucht 175 antwoordt. — United Airlines-vlucht 175: "We hoorden verdachte communicatie bij ons vertrek uit Boston. Uhm, met iemand, uhm, het klonk alsof iemand de microfoon aanzette en uhm, hij zei toen: 'iedereen, blijf op je stoel'". New York Center erkent het en zegt dat het de informatie zal doorgeven. NEADS vaardigt twee gevechtspiloten af op Otis Air National Guard Base.^[8]
08:44	14:44	Een andere vlucht, US Airways-vlucht 583, meldt aan het New York Center dat het een kort noodzendersignaal op 121,5 MHz heeft ontvangen. Delta Airlines-vlucht 2433 bevestigt een minuut later dat zij ook een "zeer zwak" signaal hebben opgepikt. Hoewel de signalen meestal worden geactiveerd wanneer een vliegtuig is neergestort, zijn noch vlucht 11 noch vlucht 175 neergestort.^[9]
08:42–08:46	14:42–14:46	Vlucht 175 wordt gekaapt. Rond deze tijd crasht vlucht 11 in de North Tower van het World Trade Center.
08:50	14:50	NEADS krijgt bericht dat een vliegtuig het World Trade Center heeft getroffen en blijft proberen vlucht 11 op de radar te lokaliseren.
08:51	14:51	New York Center (luchtverkeersleiding) merkt op dat vlucht 175 vier minuten eerder zijn transpondercode twee keer had gewijzigd; het probeert contact op te nemen met de vlucht. Een andere vlucht in het gebied, Delta Airlines-vlucht 1489, meldt de aanblik van rook die van Lower Manhattan naar New York Center komt. Het eerste signaal dat piloten elders in het luchtruim over het (toen nog beschouwd als) incident doorkrijgen.
08:52	14:52	De F-15's op Otis Air National Guard Base zijn opgestegen, zonder signaal van vlucht 11 (niet bewust van de crash). De F-15's worden naar het militair gecontroleerde luchtruim bij Long Island gestuurd en krijgen de opdracht om stand-by te blijven tot tussen 09:09 uur en 09:13 uur.
08:52	14:52	Lee Hanson krijgt een telefoontje van zijn zoon Peter, passagier op vlucht 175, die zegt: 'Ik denk dat ze de cockpit hebben overgenomen. Een stewardess is neergestoken. Iemand voorin is mogelijk omgekomen. [Het vliegtuig] maakt vreemde bewegingen. Bel [ United ]. Zeg dat het vlucht 175 is, Boston naar Los Angeles.' Een stewardess belt met United Airlines in Chicago, Illinois, meldt dat de vlucht is gekaapt. Beide piloten waren omgekomen, een stewardess was neergestoken en de kapers bestuurden [waarschijnlijk] het vliegtuig.^[3]
08:55	14:55	In de South Tower van het World Trade Center wordt via het PA-systeem voor het hele gebouw een aankondiging gedaan: "Het gebouw is veilig, ga alstublieft terug naar uw kantoor." Op deze aankondiging wordt op talloze manieren gereageerd variërend van mensen die teruggaan naar hun kantoor zoals voorgesteld, het negeren en toch evacueren, of samenkomen in gemeenschappelijke ruimtes zoals de skylobby op de 78e verdieping.^[17] South Tower voor de aanslag, ca. 08:55 uur tot 09:00 uur; North Tower staat in brand
08:58	14:58	Vlucht 175 maakt een laatste bocht richting New York City, New York.
08:59	14:59	Passagier Brian Sweeney laat een laatste bericht na dat is bestemd voor zijn vrouw Julie: — Brian Sweeney: "Jules, this is Brian listen, I'm on an airplane that's been hijacked. If things don't go well, and it's not looking good, I just want you to know I absolutely love you, I want you to do good, go have good times, same to my parents and everybody, and I just totally love you, and I'll see you when you get there. Bye, babe. I hope I call you." — Brian Sweeney: "Jules, dit is Brian. Luister, ik zit in een vliegtuig dat is gekaapt. Het gaat niet goed en het ziet er niet goed uit. Ik wil dat je weet dat ik absoluut van je hou. Ik wil dat je het goed doet, dat je goede tijden gaat hebben. Hetzelfde geldt voor mijn ouders en iedereen. Ik hou zo van je en ik zie je als je [daar] aankomt. Dag schat. Ik hoop dat ik je [nog eens] kan bellen."
09:00	15:00	Lee Hanson krijgt een tweede telefoontje van zijn zoon Peter.^[3] — Peter Hanson: "It's getting bad, Dad. A stewardess was stabbed. They seem to have knives and Mace. They said they have a bomb. It's getting very bad on the plane. Passengers are throwing up and getting sick. The plane is making jerky movements. I don't think the pilot is flying the plane. I think we are going down. I think they intend to go to Chicago or someplace and fly into a building. Don't worry, Dad. If it happens, it'll be very fast. My God, my God." — Peter Hanson: "Het wordt erg, papa. Er is een stewardess neergestoken. Ze schijnen messen en een soort traangas (Mace) te hebben, zeiden dat ze een bom hebben. Het wordt erg in het vliegtuig. Passagiers moeten overgeven en worden ziek. Het vliegtuig maakt schokkerige bewegingen. Ik denk niet dat de piloot het vliegtuig bestuurt. Ik denk dat we aan het dalen zijn. Ik denk dat ze van plan zijn naar Chicago of ergens anders te gaan en een gebouw binnen te vliegen. Maak je geen zorgen, papa. Als het gebeurt, zal het gebeuren. heel snel. Mijn God, mijn God."
09:01	15:01	New York Center informeert Air Traffic Control System Command Center in Herndon, Virginia. — New York Center: We hebben verschillende situaties. Het escaleert. We moeten het leger erbij betrekken. — ATCSCC: Er is meer. Er zijn mogelijk andere vliegtuigen waar een soortgelijke situatie aan de hand is. New York Center neemt contact op met de New Yorkse terminalcontrole (Terminal Control Center) en vraagt om hulp bij het lokaliseren van vlucht 175. Deze bevindt zich nu boven het centrum van de staat New Jersey, en is op weg naar Lower Manhattan.
09:02	15:02	Luchtverkeersleiding volgt de afdaling van vlucht 175, die naar schrikbarend lage hoogten gaat.
09:03:02	15:03:02	Vlucht 175 crasht met een snelheid van ongeveer 590 mph (950 km/u, 264 m/s of 513 knopen) in de zuidelijke façade van de South Tower van het World Trade Center (WTC 2), tussen de 77e en 85e verdieping. De vliegtuigbrandstof genereert een vuurbal die de zuidelijke, oostelijke en noordelijke façades van de South Tower uitkomt, en die merkbaar groter is dan die van de eerste crash. Ramen aan de oostzijde van de dan brandende North Tower worden door de schokgolf vernield. Vliegtuigonderdelen, inclusief de stuurboordmotor, ontspringen de South Tower; deze worden vervolgens zes straten verderop teruggevonden. Alle 65 mensen aan boord, en honderden in het gebouw, sterven. Nieuwszenders, waaronder drie grote Amerikaanse netwerken (die hun ochtendshows hadden onderbroken), brachten reeds verslag uit van de onmiddellijke nasleep van de eerste crash in de North Tower. Miljoenen kijkers wereldwijd zijn live getuige van de crash. (WAARSCHUWING: verontrustende inhoud) Amateurvideo van de crash in de South Tower gemaakt door New Yorker Scott Myers
09:03	15:03	New York Center brengt NORAD (NEADS) op de hoogte van de kaping van vlucht 175, net wanneer deze crasht.
09:04	15:04	Boston Air Route Traffic Control Center van de FAA stopt alle vertrekken vanaf luchthavens in zijn rechtsgebied.
09:06	15:06	De FAA legt algemene tijdelijke vliegbeperking op waarbij opstijgen verboden wordt voor alle vluchten naar of via het luchtruim van het New York Center vanaf alle luchthavens in New York en drie aangrenzende grootsteden: Boston, Cleveland en Washington DC. Deze First Tier groundstop bestrijkt het noordoosten van de staat North Carolina in het noorden en de staat Michigan in het westen en oosten.
09:08	15:08	De FAA verbiedt landelijk alle opstijgende vluchten naar of via het luchtruim van New York Center. De Port Authority of New York and New Jersey, het agentschap dat de luchthavens in de omgeving van New York beheert, vraagt de FAA om toestemming om het luchtruim te sluiten.
09:13	15:13	De F-15's van Otis Air National Guard Base verlaten het militaire luchtruim nabij Long Island, en zijn op weg naar Manhattan.
09:17	15:17	De FAA sluit alle luchthavens in de omgeving van New York City. De stad had de FAA gevraagd de luchthavens te sluiten.
09:19	15:19	Ed Ballinger, vluchtcoördinator van United Airlines, begint waarschuwingsberichten naar zijn vluchten te sturen: "Pas op voor indringing in de cockpit: twee [vliegtuigen] hebben het World Trade Center geraakt." Omdat hij deze waarschuwing naar zijn 16 transcontinentale vluchten stuurde, duurt dit enkele minuten.^[15]
09:25	15:25	De F-15's beginnen aan een luchtpatrouille boven Manhattan.
09:26	15:26	De FAA verbiedt het opstijgen van alle nationale passagiersvluchten, ongeacht de bestemming: een nationale stop. Het hoofd van de terrorismebestrijding van het Witte Huis, Richard Clarke, geeft aan dat hij rond deze tijd de instructie heeft gegeven om de wereldwijde bescherming voor Amerikaanse militaire basissen te verhogen. Dit is waarschijnlijk het vroegste stadium waarin dit daadwerkelijke bevel is uitgevaardigd. Ander bewijs suggereert dat de toename van de dreigingstoestand in stappen plaatsvond, waarbij de volgende stap ergens in het daaropvolgende uur plaatsvond.
09:42	15:42	Ben Sliney, manager van de FAA, geeft bevel tot SCATANA (Security Control of Air Traffic and Air Navigation Aids), waarbij alle vliegverkeer boven de Verenigde Staten aan de grond wordt gehouden en internationaal vliegverkeer dat de Verenigde Staten wenst binnen te komen wordt omgeleid naar alternatieve bestemmingen.
09:45	15:45	Amerikaans luchtruim is gesloten. Er mogen geen civiele vliegtuigen opstijgen en alle vliegtuigen die in de lucht zijn, krijgen de opdracht zo snel mogelijk op de dichtstbijzijnde luchthaven te landen. Bijna alle internationale vluchten richting de Verenigde Staten worden omgeleid naar Canada, terwijl sommige vluchten vanuit Zuid-Amerika worden omgeleid naar Mexico. Transport Canada geeft opdracht tot een volledige sluiting van het Canadese luchtruim, maar het Mexicaanse luchtruim wordt niet gesloten. De FAA beveelt opschorting van burgervluchten, al zeker tot 12 september om 12.00 uur, terwijl Transport Canada soortgelijke bevelen geeft; de FAA beval dat omgeleide internationale vluchten naar de Verenigde Staten moesten worden opgenomen, waarmee de "Operatie Yellow Ribbon" werd gelanceerd. Luchthavens in Canada ontvingen een groot aantal vliegtuigen; Gander International Airport in Gander, Newfoundland en Labrador bood onderdak aan 38 vliegtuigen.^[16]

American Airlines-vlucht 77 (Pentagon)[bewerken | brontekst bewerken]

Washington Dulles—Los Angeles, 07:50 uur – 09:37 uur
Washington Dulles International Airport, Dulles (Virginia)
AA 77 (cf. Boeing 757)
Traject van de gekaapte vlucht
Het Pentagon in 1998
Het Pentagon enkele uren na de crash

Aanslag op het Pentagon (Amerikaans ministerie van Defensie)
Eastern Standard Time (UTC – 05:00)	Midden-Europese Tijd (UTC + 01:00)	Gebeurtenis
07:15	13:15	Terroristen Khalid al-Mihdhar en Majed Moqed arriveren op Washington Dulles International Airport en checken in voor American Airlines-vlucht 77.
07:18	13:18	al-Mihdhar en Moqed komen aan bij de veiligheidscontrole. Beiden laten een alarm afgaan en worden daarom grondiger gefouilleerd.
07:35	13:35	Terrorist Hani Hanjour passeert de veiligheidscontrole zonder argwaan te wekken of alarm te laten afgaan.
07:50	13:50	Hanjour en de andere kapers gaan aan boord van vlucht 77.
08:09	14:09	Vlucht 77 taxiet uit op Washington Dulles International Airport.
08:20	14:20	Vlucht 77, een Boeing 757 met 58 passagiers en zes bemanningsleden, vertrekt vanaf Washington Dulles International Airport. De bestemming is LAX in Los Angeles, Californië. Er zijn vijf kapers aan boord.
08:41	14:41	New York Center vraagt via de radio om informatie over het reeds gekaapte vliegtuig American Airlines-vlucht 11. De nog niet gekaapte cockpit van United Airlines-vlucht 175 antwoordt. — United Airlines-vlucht 175: "We hoorden verdachte communicatie bij ons vertrek uit Boston. Uhm, met iemand, uhm, het klonk alsof iemand de microfoon aanzette en uhm, hij zei toen: 'iedereen, blijf op je stoel'". New York Center erkent het en zegt dat het de informatie zal doorgeven. NEADS vaardigt twee gevechtspiloten af op Otis Air National Guard Base.^[8]
08:50–08:54	14:50–14:54	Vlucht 77 wordt gekaapt.
08:54	14:54	Vlucht 77 wijkt af van de toegewezen koers en draait zuidwaarts boven Ohio.
08:56	14:56	Tien minuten nadat de North Tower van het World Trade Center werd geraakt door vlucht 11, wordt de transponder van vlucht 77 uitgeschakeld en gaat zelfs het primaire radarcontact met het vliegtuig verloren. Vlucht 77 draait dan af naar het oosten, onopgemerkt door de luchtverkeersleiding. Wanneer de primaire radarinformatie om 9.05 uur wordt hersteld, kan luchtverkeersleiding die naar vlucht 77 zoeken ten westen van de vorige positie, de vlucht niet meer vinden. Vlucht 77 reist gedurende 36 minuten onopgemerkt in oostelijke richting naar Washington DC.
09:04	15:04	Boston Air Route Traffic Control Center van de FAA stopt alle vertrekken vanaf luchthavens in zijn rechtsgebied.
09:06	15:06	De FAA legt algemene tijdelijke vliegbeperking op waarbij opstijgen verboden wordt voor alle vluchten naar of via het luchtruim van het New York Center vanaf alle luchthavens in New York en drie aangrenzende grootsteden: Boston, Cleveland en Washington DC. Deze First Tier groundstop bestrijkt het noordoosten van de staat North Carolina in het noorden en de staat Michigan in het westen en oosten.
09:08	15:08	De FAA verbiedt landelijk alle opstijgende vluchten naar of via het luchtruim van New York Center. De Port Authority of New York and New Jersey, het agentschap dat de luchthavens in de omgeving van New York beheert, vraagt de FAA om toestemming om het luchtruim te sluiten.
09:17	15:17	De FAA sluit alle luchthavens in de omgeving van New York City. De stad had de FAA gevraagd de luchthavens te sluiten.
09:19	15:19	Ed Ballinger, vluchtcoördinator van United Airlines, begint waarschuwingsberichten naar zijn vluchten te sturen: "Pas op voor indringing in de cockpit: twee [vliegtuigen] hebben het World Trade Center geraakt." Omdat hij deze waarschuwing naar zijn 16 transcontinentale vluchten stuurde, duurt dit enkele minuten.^[15]
09:24	15:24	De FAA brengt NORAD (NEADS) op de hoogte van [de vermoedelijke] kaping van vlucht 77 en bespreken samen de kaping.
09:25	15:25	De F-15 gevechtspiloten beginnen aan een luchtpatrouille boven Manhattan. De F-15's waren een vijftal minuten stand-by gebleven boven het luchtruim van Long Island, New York.
09:26	15:26	De FAA verbiedt het opstijgen van alle nationale passagiersvluchten, ongeacht de bestemming: een nationale stop. Het hoofd van de terrorismebestrijding van het Witte Huis, Richard Clarke, geeft aan dat hij rond deze tijd de instructie heeft gegeven om de wereldwijde bescherming voor Amerikaanse militaire basissen te verhogen. Dit is waarschijnlijk het vroegste stadium waarin dit daadwerkelijke bevel is uitgevaardigd. Ander bewijs suggereert dat de toename van de dreigingstoestand in stappen plaatsvond, waarbij de volgende stap ergens in het daaropvolgende uur plaatsvond.
09:32	15:32	Luchtverkeersleiding op Washington Dulles Airport in Virginia, waar vlucht 77 eerder vertrok, observeert "een primair radardoel dat met hoge snelheid oostwaarts gaat", verwijzend naar vlucht 77.
09:33	15:33	Luchtverkeersleiding op Ronald Reagan Washington National Airport in Arlington, Virginia vertelt de geheime dienst in het Witte Huis (Washington)\|Witte Huis dat "een vliegtuig uw richting uit komt en [dat dat vliegtuig] niet met ons praat", verwijzend naar vlucht 77. Het Witte Huis staat op het punt geëvacueerd te worden als Reagan Airport meldt dat vlucht 77 is gedraaid en de luchthaven nadert.
09:35	15:35	Vlucht 77 maakt rechtsomkeert en vliegt richting het District of Columbia. De United States Secret Service geeft opdracht tot onmiddellijke evacuatie van vice-president Dick Cheney uit het Witte Huis (rond dezelfde tijd verlaat president George W. Bush de school in Sarasota, Florida).^[18]
09:37	15:37	Vice-president Dick Cheney gaat een tunnel in, die leidt naar het Presidential Emergency Operations Center onder de oostelijke vleugel van het Witte Huis.^[18]
09:37:46	15:37:46	Vlucht 77 stort neer in de westelijke vleugel van het Pentagon met een snelheid van 853 km/u (853 km/u, 237 m/s of 460 knopen) en vliegtuigbrandstof veroorzaakt een hevige brand. Het beschadigde gedeelte van de westelijke vleugel bestaat voornamelijk uit dan onlangs gerenoveerde, leegstaande kantoren. Alle 64 mensen aan boord komen om, evenals 125 medewerkers in het Pentagon. (WAARSCHUWING: verontrustende inhoud) Beelden van de crash door een bewakingscamera aan het Pentagon
09:42	15:42	Ben Sliney, manager van de FAA, geeft bevel tot SCATANA (Security Control of Air Traffic and Air Navigation Aids), waarbij alle vliegverkeer boven de Verenigde Staten aan de grond wordt gehouden en internationaal vliegverkeer dat de Verenigde Staten wenst binnen te komen wordt omgeleid naar alternatieve bestemmingen.
09:45	15:45	Amerikaans luchtruim is gesloten. Er mogen geen civiele vliegtuigen opstijgen en alle vliegtuigen die in de lucht zijn, krijgen de opdracht zo snel mogelijk op de dichtstbijzijnde luchthaven te landen. Bijna alle internationale vluchten richting de Verenigde Staten worden omgeleid naar Canada, terwijl sommige vluchten vanuit Zuid-Amerika worden omgeleid naar Mexico. Transport Canada geeft opdracht tot een volledige sluiting van het Canadese luchtruim, maar het Mexicaanse luchtruim wordt niet gesloten. De FAA beveelt opschorting van burgervluchten, al zeker tot 12 september om 12.00 uur, terwijl Transport Canada soortgelijke bevelen geeft; de FAA beval dat omgeleide internationale vluchten naar de Verenigde Staten moesten worden opgenomen, waarmee de "Operatie Yellow Ribbon" werd gelanceerd. Luchthavens in Canada ontvingen een groot aantal vliegtuigen; Gander International Airport in Gander, Newfoundland en Labrador bood onderdak aan 38 vliegtuigen.^[16]

United Airlines-vlucht 93 (Shanksville, Pennsylvania)[bewerken | brontekst bewerken]

Newark—San Francisco, 08:42 uur – 10:03 uur
Newark Liberty International Airport, New Jersey
UA 93 (cf. Boeing 757), foto genomen op 8 september 2001
Traject van de gekaapte vlucht
De plaats van de crash

Mislukte aanslag op het Witte Huis (ambtswoning Amerikaans president George W. Bush) of Capitool
Eastern Standard Time (UTC – 05:00)	Midden-Europese Tijd (UTC + 01:00)	Gebeurtenis
05:01	11:01	Terrorist Ziad Jarrah, die de besturing van het vliegtuig zal gaan overnemen bij de kaping, komt aan in Newark. Jarrah belt met terrorist Marwan al-Shehhi die op de luchthaven van Portland, Maine geduldig wacht op zijn vertrek naar Boston, Massachusetts van waaruit hij United Airlines-vlucht 175 zal kapen. Dit gesprek bevestigt dat de kapers waren klaar om de aanslagen uit te voeren.
07:03–07:39	13:03–13:39	Jarrah en de andere kapers arriveren op Newark Liberty International Airport in Newark, New Jersey en checken in voor United Airlines-vlucht 93. Deze periode beslaat ruim een halfuur.
07:39–07:48	13:39–13:48	Jarrah en co gaan aan boord van vlucht 93.
07:46	13:46	Jarrah belt al-Shehhi weerom vanuit het vliegtuig en vanaf de tarmac op Newark Liberty International Airport en zegt nogmaals dat ze klaar waren om te beginnen. Vlucht 93 staat nog aan de grond.
08:01	14:01	Vlucht 93 taxiet uit op Newark Liberty International Airport. Dit gebeurt acht minuten voor American Airlines-vlucht 77 op Washington Dulles. Er volgt echter een vertraging van bijna drie kwartier ten gevolge van te druk start -en landingsbaanverkeer.
08:42	14:42	Vlucht 93, een Boeing 757, vertrekt met 37 passagiers en zeven bemanningsleden vanaf Newark Liberty International Airport, op weg naar San Francisco International Airport in San Francisco, Californië, na een vertraging van 42 minuten vanwege overbelaste start- en landingsbanen. Er zijn vier kapers aan boord. De route brengt de vlucht aanvankelijk dicht bij het World Trade Center, vier minuten voor de crash van American Airlines-vlucht 11, maar de route gaat hierna westwaarts. Er wordt aangenomen dat de vertraging de redding was voor het vermoedelijke doel bij een crash, of slachtoffers aan de grond: het Witte Huis en aanwezige politici, de president zelf, stafmedewerkers van de president, en hoge ambtenaren aldaar. Over vice-president Dick Cheney is geweten dat hij samen met anderen geëvacueerd werd vlak voor de crash van American Airlines-vlucht 77. Omdat de cockpit op de hoogte werd gebracht van eerdere kapingen door de vluchtcoördinator van de vliegtuigmaatschappij, United Airlines, kon vlucht 93 zich beter verzetten, waarbij de kapers feitelijk 'verloren' hebben van de passagiers en hun actie niet konden uitvoeren zoals gewenst (zie onder). De vluchtcoördinator in kwestie, Ed Ballinger, verweet zichzelf de overlijdens van de passagiers en bemanningsleden die nog in leven waren voor de crash in Shanksville, Pennsylvania.^[15]^[19]
09:04	15:04	Boston Air Route Traffic Control Center van de FAA stopt alle vertrekken vanaf luchthavens in zijn rechtsgebied.
09:06	15:06	De FAA legt algemene tijdelijke vliegbeperking op waarbij opstijgen verboden wordt voor alle vluchten naar of via het luchtruim van het New York Center vanaf alle luchthavens in New York en drie aangrenzende grootsteden: Boston, Cleveland en Washington DC. Deze First Tier groundstop bestrijkt het noordoosten van de staat North Carolina in het noorden en de staat Michigan in het westen en oosten.
09:08	15:08	De FAA verbiedt landelijk alle opstijgende vluchten naar of via het luchtruim van New York Center. De Port Authority of New York and New Jersey, het agentschap dat de luchthavens in de omgeving van New York beheert, vraagt de FAA om toestemming om het luchtruim te sluiten.
09:17	15:17	De FAA sluit alle luchthavens in de omgeving van New York City. De stad had de FAA gevraagd de luchthavens te sluiten.
09:19	15:19	Ed Ballinger, vluchtcoördinator van United Airlines, begint de "beruchte" waarschuwingsberichten te sturen, naar al zijn transcontinentale vluchten van United Airlines die op dat moment in de lucht hangen: "Pas op voor indringing in de cockpit: twee [vliegtuigen] hebben het World Trade Center geraakt." Omdat hij de waarschuwing naar zestien transcontinentale vluchten stuurde, duurt dit enige tijd. Dit betekent dat de bemanning op de hoogte was van kapingen die die ochtend reeds plaatsvonden en konden anticiperen op mogelijke intrusie.^[15]
09:23	15:23	Het waarschuwingsbericht van Ballinger wordt naar zowel United Airlines-vlucht 93 als 175 gestuurd en een minuut later door de cockpit van vlucht 93 ontvangen. Vlucht 175 was om 09:03 uur gecrasht in de South Tower van het World Trade Center.^[20] ^{:585 (PDF p. 11)}
09:24	15:24	De FAA brengt NORAD (NEADS) op de hoogte van [vermoedelijke] kaping van vlucht 77. De FAA en NORAD bespreken samen vlucht 77, niet veel later dient ook vlucht 93 bij de gesprekken betrokken.
09:26	15:26	De FAA verbiedt het opstijgen van alle nationale passagiersvluchten, ongeacht de bestemming: een nationale stop. Het hoofd van de terrorismebestrijding van het Witte Huis, Richard Clarke, geeft aan dat hij rond deze tijd de instructie heeft gegeven om de wereldwijde bescherming voor Amerikaanse militaire basissen te verhogen. Dit is waarschijnlijk het vroegste stadium waarin dit daadwerkelijke bevel is uitgevaardigd. Ander bewijs suggereert dat de toename van de dreigingstoestand in stappen plaatsvond, waarbij de volgende stap ergens in het daaropvolgende uur plaatsvond.
09:26	15:26	Piloot Jason Dahl van vlucht 93 antwoordt op het bericht van vluchtcoördinator Ed Ballinger: "Ed, bevestig dat laatste bericht alstublieft - Jason".^[20]
09:28	15:28	Jarrah en co bestormen de cockpit van vlucht 93 en nemen de vlucht over. De kaping wordt afgeluisterd door luchtverkeersleiding in Cleveland, Ohio.
09:32	15:32	Jarrah wordt afgeluisterd door luchtverkeersleiding in Cleveland: "Dames en heren, tot u de kapitein, ga zitten. Blijf zitten. We hebben een bom. Dus ga zitten." (inclusief slechte grammatica van Jarrah in het Engels: "Keep remaining seating").
09:34	15:34	De FAA krijgt informatie door over vlucht 93, aan haar gegeven door FAA commandocentrum.
09:35	15:35	Vlucht 93 verandert van koers in het noordoosten van Ohio en begint oostwaarts te vliegen.
09:36	15:36	Cleveland Center deelt het FAA Command Center mee dat het vlucht 93 volgt en vraagt of "iemand het leger verzocht om gevechtsvliegtuigen te lanceren om het vliegtuig te onderscheppen".
09:39	15:39	In een nieuwe radiotransmissie zegt Jarrah: "Uhm, dit is de kapitein. Ik zou graag willen dat jullie allemaal blijven zitten. We hebben een bom. We keren terug naar het vliegveld. Blijf alstublieft stil en vervul onze eisen."
09:42	15:42	Ben Sliney, manager van de FAA, geeft bevel tot SCATANA (Security Control of Air Traffic and Air Navigation Aids), waarbij alle vliegverkeer boven de Verenigde Staten aan de grond wordt gehouden en internationaal vliegverkeer dat de Verenigde Staten wenst binnen te komen wordt omgeleid naar alternatieve bestemmingen.
09:43	15:43	Het Witte Huis en Capitool worden geëvacueerd.
09:45	15:45	Amerikaans luchtruim is gesloten. Er mogen geen civiele vliegtuigen opstijgen en alle vliegtuigen die in de lucht zijn, krijgen de opdracht zo snel mogelijk op de dichtstbijzijnde luchthaven te landen. Bijna alle internationale vluchten richting de Verenigde Staten worden omgeleid naar Canada, terwijl sommige vluchten vanuit Zuid-Amerika worden omgeleid naar Mexico. Transport Canada geeft opdracht tot een volledige sluiting van het Canadese luchtruim, maar het Mexicaanse luchtruim wordt niet gesloten. De FAA beveelt opschorting van burgervluchten, al zeker tot 12 september om 12.00 uur, terwijl Transport Canada soortgelijke bevelen geeft; de FAA beval dat omgeleide internationale vluchten naar de Verenigde Staten moesten worden opgenomen, waarmee de "Operatie Yellow Ribbon" werd gelanceerd. Luchthavens in Canada ontvingen een groot aantal vliegtuigen; Gander International Airport in Gander, Newfoundland en Labrador bood onderdak aan 38 vliegtuigen.^[16]
09:49	15:49	Het commandocentrum van de FAA in Herndon, Virginia suggereert dat op het hoofdkwartier moet worden beslist of militaire hulp wordt aangevraagd met betrekking op vlucht 93. Uiteindelijk dient de FAA nooit dergelijk verzoek in.
09:57	15:57	De opstand van de passagiers op vlucht 93 neemt een aanvang. Rond die tijd stijgt de Air Force One, met aan boord president Bush en stafmedewerkers, op in Sarasota, Florida na bezoek aan een school. Waar de Air Force One zal landen is nog niet bekend.
10:01	16:01	De South Tower van het World Trade Center is twee minuten eerder ingestort. FAA Command Center deelt het hoofdkwartier mee dat het vlucht 93 'met zijn vleugels had zien zwaaien', dit is eigenlijk de constatering van de pogingen van de kapers inclusief piloot Jarrah om de revolterende passagiers in bedwang te houden.
10:02	16:02	Vice-president Dick Cheney wordt in de schuilkelder van het Witte Huis, omgedoopt Presidential Emergency Operations Center, door de United States Secret Service geïnformeerd over "een aanstormend vliegtuig [vermoedelijk gekaapt] op weg naar Washington DC". Het gaat om vlucht 93.
10:03	16:03	Het National Military Command Center (NMCC) krijgt weet van de kaping van vlucht 93; het Witte Huis geeft haar die informatie.
10:03:11	16:03:11	Vlucht 93 stort neer bij 926 km / h (583 mph, 272 m/s of 509 knopen), 129 km ten zuidoosten van Pittsburgh in Somerset County, Pennsylvania als gevolg van gevechten in de cockpit. Uit latere rapporten blijkt dat passagiers op mobiele telefoons hadden vernomen over de aanslagen in het World Trade Center en het Pentagon en minstens drie passagiers waren van plan zich tegen de kapers te verzetten; de opstand werd bevestigd door opnames gemaakt in de cockpit van vlucht 93, waarop te horen is hoe de kapers beslissen om het vliegtuig neer te halen en ook hoe de passagiers erin slagen de cockpit binnen te dringen. Aangenomen wordt dat het beoogde doelwit van vlucht 93 het Capitool of het Witte Huis in Washington DC was. De crash van vlucht 93 betekende het einde van de aanslagen, aangezien alle 19 kapers dood waren en alle gekaapte vliegtuigen vernietigd. In New York City staan de verzwakte North Tower van het World Trade Center en een nog onbeschadigd 7 World Trade Center nog overeind. De instorting van deze gebouwen volgde later op de ochtend en in de vooravond; respectievelijk om 10:28 uur en 17:20 uur.

Hulpdiensten en slachtoffers[bewerken | brontekst bewerken]

FDNY Deputy Chief Joseph Curry op 14 september 2001; tussen het puin van de Twin Towers 3 dagen na de aanslagen op het World Trade Center
Twee brandweermannen doorzoeken een auto bij het 7 World Trade Center na de instorting van de North Tower; een derde brandweerman rolt brandslang uit; ; de tijdsperiode van de foto is 10:28 uur–17:20 uur
Drie brandweermannen blussen het Six World Trade Center dat door de North Tower verpletterd werd; de tijdsperiode van de foto is 10:28 uur–17:20 uur
Slachtoffers van de aanslag op het World Trade Center ondersteunen elkaar
Slachtoffers bedekt onder stof na de instorting van het World Trade Center

11 september 2001 door de ogen van hulpdiensten en slachtoffers
Eastern Standard Time (UTC – 05:00)	Midden-Europese Tijd (UTC + 01:00)	Gebeurtenis
08:46:40	14:46:40	Vlucht 11 crasht met een snelheid van zo'n 750 km/u (208 m/s of 405 knopen) in de North Tower van het World Trade Center (WTC 1), tussen de 93e en 99e verdieping. Het vliegtuig komt de toren intact binnen, doorboort de centrale kern en verwoest de met gips omhulde trappenhuizen. Brandbare stoffen stromen door de liftschachten naar beneden tot in de lobby van de toren, waarbij mensen levend verbranden. Kantoormedewerkers op de 92e verdieping, die niet is getroffen door de crash, zitten vast doordat de trappenhuizen worden geblokkeerd door puin en de liften zijn voortaan onbruikbaar vanwege de crash. Mensen onder de inslagzone beginnen te evacueren, niemand boven de 91e verdieping kan de 417 meter hoge wolkenkrabber uit.
08:46:43	14:46:43	Joseph W. Pfeifer, chef van het 1ste bataljon van de brandweer van New York City, maakt als eerste brandweerman melding van de crash in het World Trade Center, waarbij hij het FDNY Manhattan Fire Dispatch Office op de hoogte brengt. Pfeifer en zijn brandweerkorps bevonden zich anderhalve kilometer ten noorden van het World Trade Center en de gelijknamige wijk, op het kruispunt van Church Street en Lispenard Street in de wijk TriBeCa. Pfeifer onderzocht een gaslek in Church Street, en waren getuige van de aanval samen met Jules Naudet, die op dat moment de brandweerlieden vergezelde voor zijn documentaire over de brigade.^[10] Joseph W. Pfeifer, FDNY Battalion Chief, was de eerste brandweerman die over de aanslagen berichtte.
08:48–10:28	14:48–16:28	Meer dan 800 mensen zitten gevangen op de bovenste 19 verdiepingen van de nu brandende North Tower. Amper twee minuten na de crash van American Airlines-vlucht 11 springt een eerste slachtoffer uit een raam aan de oostelijke façade van het gebouw (Brooklyn-zijde en East River-zijde) en het lichaam komt neer op Austin J. Tobin Plaza, het buitenplein aan de Twin Towers. De meeste mensen die getuige zijn van een val, worden tot zelfmoord gedreven door te springen om te ontsnappen aan de extreme hitte, rook en vlammen die de bovenste verdiepingen van de North Tower snel opslokken hoewel een veel kleiner percentage van de valpartijen ongelukken waren, die werden veroorzaakt doordat mensen grip verloren dan wel evenwicht verloren. Geen enkele vorm van evacuatie is mogelijk; de rook is te dicht voor een succesvolle landing op de daken.^[21]^[22]
08:50	14:50	Joseph W. Pfeifer, chef van het 1e bataljon van de brandweer van New York City, is de eerste brandweercommandant die het World Trade Center betreedt na de crash van American Airlines-vlucht 11 in de North Tower. Pfeifer wordt meteen vergezeld door diverse FDNY-korpsen, waarna ze een commandopost opzetten in de lobby van de North Tower.^[23]
08:51	14:51	Amateur Radio Emergency Service-net van New York City (ARES) is geactiveerd, waarbij hamoperatoren assisteren bij noodcommunicatie.
08:55	14:55	In de South Tower van het World Trade Center wordt via het PA-systeem voor het hele gebouw een aankondiging gedaan: "Het gebouw is veilig, ga alstublieft terug naar uw kantoor." Op deze aankondiging wordt op talloze manieren gereageerd variërend van mensen die teruggaan naar hun kantoor zoals voorgesteld, het negeren en toch evacueren, of samenkomen in gemeenschappelijke ruimtes zoals de skylobby op de 78e verdieping.^[17] South Tower voor de aanslag, ca. 08:55 uur tot 09:00 uur; North Tower staat in brand
09:02	15:02	Ontruiming van het World Trade Center, zowel North Tower als South Tower en alle overige gebouwen in het complex, wordt bevolen door Joseph W. Pfeifer, die met zijn commandopost gestationeerd was in de lobby van de North Tower. Hoewel het onzeker is of de brandveiligheidsdirecteur van de South Tower, Rick Rescorla (1939–2001), dit bevel ontvangt, wordt via het PA-systeem van de South Tower toch aangekondigd "een ordelijke evacuatie te beginnen als de omstandigheden dit rechtvaardigen".^[20] ^{:585 (PDF p. 289)}
09:03:02	15:03:02	Vlucht 175 crasht met een snelheid van ongeveer 590 mph (950 km/u, 264 m/s of 513 knopen) in de zuidelijke façade van de South Tower van het World Trade Center (WTC 2), tussen de 77e en 85e verdieping. De vliegtuigbrandstof genereert een vuurbal die de zuidelijke, oostelijke en noordelijke façades van de South Tower uitkomt, en die merkbaar groter is dan die van de eerste crash. Ramen aan de oostzijde van de dan brandende North Tower worden door de schokgolf vernield. Vliegtuigonderdelen, inclusief de stuurboordmotor, ontspringen de South Tower; deze worden vervolgens zes straten verderop teruggevonden. Alle 65 mensen aan boord, en honderden in het gebouw, sterven. Nieuwszenders, waaronder drie grote Amerikaanse netwerken (die hun ochtendshows hadden onderbroken), brachten reeds verslag uit van de onmiddellijke nasleep van de eerste crash in de North Tower. Miljoenen kijkers wereldwijd zijn live getuige van de crash. (WAARSCHUWING: verontrustende inhoud) Amateurvideo van de crash in de South Tower gemaakt door New Yorker Scott Myers
09:04–09:59	15:04–15:59	Massale spontane evacuatie vindt plaats in de South Tower, onder de impactzone. Een van de 16 trappenhuizen in de South Tower ('Stairwell C') is niet geblokkeerd door de crash, maar het is er wel moeilijk om te ademen vanwege de rookontwikkeling. Dit leidt ertoe dat veel mensen per ongeluk naar het dak van de South Tower gaan (observatorium Top of the World) voor een reddingsactie op het dak, die er nooit zal komen vanwege het gevaar voor helikopters om daar te landen. De Port Authority of New York and New Jersey hield de zware metalen deuren die naar de enige dakuitgang van het gebouw leidden stevig op slot en wel om wanhoopsdaden buiten de openingsuren van de toeristische trekpleister tegen te gaan. Top of the World, het populaire observatorium, was nog niet geopend voor publiek.^[24]
09:11	15:11	De laatste PATH-trein verlaat het station World Trade Center. Het metrostation was dus al verlaten voor de gebouwen instortten.
09:21	15:21	De Port Authority of New York and New Jersey sluit alle bruggen en tunnels naar Manhattan. De George Washington Bridge wordt echter opengehouden om het autoverkeer Manhattan uit te laten stromen. Transport Canada, het Canadese agentschap voor transport, activeert zijn Situation Centre (SitCen) noodcentrum in Ottawa.
09:24–09:38	15:24–15:38	Drie mensen vallen uit een raam van de zuidelijke façade (zuidoost), 79e verdieping van de South Tower, de plek waar het vliegtuig binnenvloog. De eerste springt zijn dood tegemoet, terwijl de volgende twee een poging doen om naar beneden te klimmen voordat ze uitglijden. Beneden op straatniveau landt een van hen op brandweerman Danny Suhr terwijl hij zich aan Liberty Street voorbereidt om de South Tower binnen te gaan; ze komen allebei om. Behalve deze drie personen valt er die dag niemand anders uit de South Tower – een duidelijk verschil met de situatie in de North Tower, waar zo'n 200 mensen voortdurend de dood tegemoet vielen gedurende bijna de hele tijd dat deze brandde.^[25] ^{:394 (PDF p. 79)}
09:30	15:30	Zes mensen (er wordt aangenomen zes mannen onder wie de glazenwasser) ontsnappen uit lift 69-A in de North Tower. De lift, die was ontworpen om een groot deel van het gebouw te doorkruisen om sneller de bovenste verdiepingen te bereiken (Zie World Trade Center (1973-2001)#Liftsysteem), was vastgelopen op de 50e verdieping toen American Airlines-vlucht 11 in het gebouw crashte. Omdat er op deze verdieping geen uitgang was, maakte glazenwasser Jan Demczur een gat in het gips langs de liftschacht. Toen het mes afbrak en in de liftschacht viel, gebruikten hij en de andere vijf in de lift afwisselend de hendel om de voering weg te schrapen, waarbij ze uiteindelijk een gat maakten dat groot genoeg was om bij een aangrenzend toilet te komen. Ze worden gevonden door brandweerlieden, die hen onmiddellijk naar een trappenhuis begeleiden. Alle zes verlaten veilig de North Tower vijf minuten voordat deze instort, wat zodus bijna een uur later gebeurde om 10:23 uur.^[26]^[27]
09:37:46	15:37:46	Vlucht 77 stort neer in de westelijke vleugel van het Pentagon met een snelheid van 853 km/u (853 km/u, 237 m/s of 460 knopen) en vliegtuigbrandstof veroorzaakt een hevige brand. Het beschadigde gedeelte van de westelijke vleugel bestaat voornamelijk uit dan onlangs gerenoveerde, leegstaande kantoren. Alle 64 mensen aan boord komen om, evenals 125 medewerkers in het Pentagon. (WAARSCHUWING: verontrustende inhoud) Beelden van de crash door een bewakingscamera aan het Pentagon
09:58:59	15:58:59	De South Tower van het World Trade Center stort in, 55 minuten na de crash van vlucht 175. De vernietiging is te zien en te horen op een groot televisie- en radiostations. Stofwolken van verpulverd beton en gips banen zich een weg door de straten van Lower Manhattan en strekken zich daarbij ver uit. Afhankelijk van waar men de waarneming heeft gedaan, dachten vele getuigen dat er zich opnieuw een explosie voordoet – die zogezegd het gebouw 'verbergt'). Zodra de omgeving opklaart, wordt duidelijk dat de South Tower niet langer overeind staat. Niemand die zich in de South Tower bevond op het moment van de instorting, heeft deze overleefd.^[25] ^{:394 (PDF p. 80)} Instorting van de South Tower vanuit het noordoosten

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Aanslagen op 11 september 2001
Gezondheidseffecten van de aanslagen op 11 september 2001
Instorting van het World Trade Center
Operatie Yellow Ribbon, door Canada op 11 september 2001 opgestarte operatie voor luchtverkeer
Strijd tegen terrorisme, met de Engelse benaming "War on Terror" en "Global War on Terror"

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Redactie BBC News, Extract: 'We have some planes'. BBC News (23 juli 2004). Geraadpleegd op 2 september 2023.
↑ Remembering the 10th Anniversary of 9/11. WFAA (6 juni 2012). Geraadpleegd op 3 september 2023.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Chapter 1: ""We have some planes". 9/11 Commission. Geraadpleegd op 2 september 2023.
↑ ^a ^b ^c Full audio transcript American Airlines flight 11. Rutgers Law Review. Geraadpleegd op 2 september 2023.
↑ May Michael, 9/11 Stories: The Fighter Pilots Who Got The Call. Wbur (7 september 2011). Geraadpleegd op 2 september 2023.
↑ ^a ^b Flight Path Study American Airlines Flight 11. National Transportation Safety Board (19 februari 2002). Geraadpleegd op 2 september 2023.
↑ Bronner Michael, 9/11 Live: The NORAD Tapes. Vanity Fair (augustus 2006). Geraadpleegd op 2 september 2023.
↑ ^a ^b ^c Flight Path Study United Airlines Flight 175. National Transportation Safety Board (19 februari 2002). Geraadpleegd op 2 september 2023.
↑ ^a ^b Redactie New York Times, "Transcript of United Airlines Flight 175". The New York Times (16 oktober 2001). Geraadpleegd op 3 september 2023.
↑ ^a ^b Naudet, Jules; Naudet, Gédéon; YouTube, Naudet brothers 9/11 Documentary - 1st plane hits North Tower. CBS (11 september 2001). Gearchiveerd op 5 november 2019. Geraadpleegd op 4 september 2023.
↑ WNYWTV, YouTube, 9/11 WTC Rare Video of First Plane Attack - WNYW TV. WNYWTV (2 oktober 2008). Geraadpleegd op 4 september 2023.
↑ Redactie The Guardian, BBC reporter at centre of attack. The Guardian (11 september 2001). Geraadpleegd op 4 september 2023.
↑ Redactie The New York Times, The 9/11 Tapes: The Story in the Air. The New York Times (7 september 2011). Geraadpleegd op 4 september 2023.
↑ Redactie Sky News, New 9/11 Tapes: Audio And Full Transcripts. Sky News (8 september 2011). Geraadpleegd op 4 september 2023.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Griffin Drew; Johnston Kathleen; Rokus Brian, The footnotes of September 11. CNN News (10 september 2011). Geraadpleegd op 4 september 2023.
↑ ^a ^b ^c ^d Finlay Mark, 9/11: The Day Gander Opened Its Doors To Complete Strangers. Simple Flying (20 februari 2022). Geraadpleegd op 5 september 2023.
↑ ^a ^b Dwyer Jim, "90th Floor Frozen, Even as Ground Zero Changes". The New York Times (12 september 2007). Geraadpleegd op 3 september 2023.
↑ ^a ^b Rosenwald Michael S., ‘Take it out’: On 9/11, Cheney’s harrowing orders to shoot down U.S. airliners. The Washington Post (11 september 2020). Geraadpleegd op 4 september 2023.
↑ Alonso-Zaldivar Ricardo, Takeoff Delay May Have Been Vital for Flight 93. The Los Angeles Times (20 september 2001). Geraadpleegd op 5 september 2023.
↑ ^a ^b ^c Zelikow Philip; Kojm Christopher A.; Marcus Daniel + 78 anderen, 9/11 Commission Report. 9/11 Commission Staff (20 september 2001). Geraadpleegd op 5 september 2023.
↑ Dwyer Jim ; Flynn Kevin, Falling Bodies, a 9/11 Image Etched in Pain. The New York Times (10 september 2004). Geraadpleegd op 6 september 2023.
↑ Kellard Joseph, Capturing a terror-filled day O'side cameraman featured on Fox 9/11 special. The Long Island Herald (26 september 2002). Geraadpleegd op 6 september 2023.
↑ Dwyer Jim, The Last 9/11 Fire Chief Bows Out. The New York Times (10 juli 2018). Geraadpleegd op 6 september 2023.
↑ Paltrow Scott J ; Kim Sook Queena, Could Helicopters Have Saved People From the Top of the Trade Center?. The Wall Street Journal (23 oktober 2001). Geraadpleegd op 6 september 2023.
↑ ^a ^b Pitts William M ; Junker Valentine ; Butler Kathryn M, Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation. National Institute of Standards and Technology (2005). Geraadpleegd op 6 september 2023.
↑ Py-Lieberman Beth, How a Squeegee Handle Became a Life-Saving Tool on September 11, 2001. Smithsonian Magazine (21 mei 2014). Geraadpleegd op 6 september 2023.
↑ Dwyer Jim, A Nation Challenged: Objects; Fighting for Life 50 Floors Up, With One Tool and Ingenuity. The New York Times (9 oktober 2001). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[BBC_Extract_We_have_some_planes-1] Redactie BBC News, Extract: 'We have some planes'. BBC News (23 juli 2004). Geraadpleegd op 2 september 2023.

[2] Remembering the 10th Anniversary of 9/11. WFAA (6 juni 2012). Geraadpleegd op 3 september 2023.

[9/11_Commission_We_have_some_planes-3] Chapter 1: ""We have some planes". 9/11 Commission. Geraadpleegd op 2 september 2023.

[Rutgers_Law_Review-4] Full audio transcript American Airlines flight 11. Rutgers Law Review. Geraadpleegd op 2 september 2023.

[5] May Michael, 9/11 Stories: The Fighter Pilots Who Got The Call. Wbur (7 september 2011). Geraadpleegd op 2 september 2023.

[Flight_Path_AA_11-6] Flight Path Study American Airlines Flight 11. National Transportation Safety Board (19 februari 2002). Geraadpleegd op 2 september 2023.

[7] Bronner Michael, 9/11 Live: The NORAD Tapes. Vanity Fair (augustus 2006). Geraadpleegd op 2 september 2023.

[Flight_Path_United_Airlines_175-8] Flight Path Study United Airlines Flight 175. National Transportation Safety Board (19 februari 2002). Geraadpleegd op 2 september 2023.

[New_York_Times_Transcript_United_Airlines_175-9] Redactie New York Times, "Transcript of United Airlines Flight 175". The New York Times (16 oktober 2001). Geraadpleegd op 3 september 2023.

[Naudet_Pfeifer_North_Tower-10] Naudet, Jules; Naudet, Gédéon; YouTube, Naudet brothers 9/11 Documentary - 1st plane hits North Tower. CBS (11 september 2001). Gearchiveerd op 5 november 2019. Geraadpleegd op 4 september 2023.

[11] WNYWTV, YouTube, 9/11 WTC Rare Video of First Plane Attack - WNYW TV. WNYWTV (2 oktober 2008). Geraadpleegd op 4 september 2023.

[12] Redactie The Guardian, BBC reporter at centre of attack. The Guardian (11 september 2001). Geraadpleegd op 4 september 2023.

[13] Redactie The New York Times, The 9/11 Tapes: The Story in the Air. The New York Times (7 september 2011). Geraadpleegd op 4 september 2023.

[14] Redactie Sky News, New 9/11 Tapes: Audio And Full Transcripts. Sky News (8 september 2011). Geraadpleegd op 4 september 2023.

[Ed_Ballinger-15] Griffin Drew; Johnston Kathleen; Rokus Brian, The footnotes of September 11. CNN News (10 september 2011). Geraadpleegd op 4 september 2023.

[Gander_Newfoundland-16] Finlay Mark, 9/11: The Day Gander Opened Its Doors To Complete Strangers. Simple Flying (20 februari 2022). Geraadpleegd op 5 september 2023.

[PA_Systeem_South_Tower-17] Dwyer Jim, "90th Floor Frozen, Even as Ground Zero Changes". The New York Times (12 september 2007). Geraadpleegd op 3 september 2023.

[Washington_Post_Cheney-18] Rosenwald Michael S., ‘Take it out’: On 9/11, Cheney’s harrowing orders to shoot down U.S. airliners. The Washington Post (11 september 2020). Geraadpleegd op 4 september 2023.

[19] Alonso-Zaldivar Ricardo, Takeoff Delay May Have Been Vital for Flight 93. The Los Angeles Times (20 september 2001). Geraadpleegd op 5 september 2023.

[9/11_Commission_Report_United_93-20] Zelikow Philip; Kojm Christopher A.; Marcus Daniel + 78 anderen, 9/11 Commission Report. 9/11 Commission Staff (20 september 2001). Geraadpleegd op 5 september 2023.

[21] Dwyer Jim ; Flynn Kevin, Falling Bodies, a 9/11 Image Etched in Pain. The New York Times (10 september 2004). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[22] Kellard Joseph, Capturing a terror-filled day O'side cameraman featured on Fox 9/11 special. The Long Island Herald (26 september 2002). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[23] Dwyer Jim, The Last 9/11 Fire Chief Bows Out. The New York Times (10 juli 2018). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[24] Paltrow Scott J ; Kim Sook Queena, Could Helicopters Have Saved People From the Top of the Trade Center?. The Wall Street Journal (23 oktober 2001). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[NIST_WTC_Disaster-25] Pitts William M ; Junker Valentine ; Butler Kathryn M, Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation. National Institute of Standards and Technology (2005). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[26] Py-Lieberman Beth, How a Squeegee Handle Became a Life-Saving Tool on September 11, 2001. Smithsonian Magazine (21 mei 2014). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[27] Dwyer Jim, A Nation Challenged: Objects; Fighting for Life 50 Floors Up, With One Tool and Ingenuity. The New York Times (9 oktober 2001). Geraadpleegd op 6 september 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]