Naar inhoud springen

Oorlogsmonument Esserveld

Koppelingen toevoegen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Het Oorlogsmonument Esserveld in 2010

Het Oorlogsmonument Esserveld is een gedenkteken op de begraafplaats Esserveld in de stad Groningen, dat is opgericht ter herinnering aan ruim veertig tijdens de Tweede Wereldoorlog in Westerbork gefusilleerde Nederlandse verzetsstrijders. Het monument werd ontworpen en vervaardigd door de Groninger beeldhouwer Willem Valk (1898-1977).

Beschrijving

[bewerken | brontekst bewerken]

Het monument is een in witte natuursteen uitgevoerde sculptuur van een uit een urn verrijzende vrouwenfiguur, die het uit de dood oprijzende leven symboliseert.[1] Het beeld staat op een zandstenen sokkel, waarop een ingelijst gedicht is geplaatst.[2] Om het voetstuk heen staat een eveneens grotendeels uit zandsteen vervaardigde U-vormige muur. Hierop zijn aan de binnenzijde gedenkstenen met de namen van 43 verzetsstrijders aangebracht.[3]

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

Voorgeschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]
De sculptuur van Willem Valk in 2010

Al kort na de bevrijding bestemde de gemeente Groningen een deel van het Esserveld tot een plaats waar een aantal omgekomen verzetsstrijders zou worden geëerd. Op 2 november 1945 - Allerzielen - werden daar, na afloop van een grote en druk bezochte herdenkingsplechtigheid in de Martinikerk, symbolisch de stoffelijke resten herbegraven van 33 bekende en 12 onbekende verzetsmensen. De toenmalige burgemeester van Groningen, Cort van der Linden (1893-1969), zei in zijn toespraak daarbij in het graf een symbool te zien van de offers door strijdend Nederland gebracht en nam namens de gemeente de zorg voor de tombe, die zal worden opgericht op zich.[4][5][6] Het voormalige illegale dagblad Trouw bracht die dag een speciaal rouwnummer uit, waarvan de opbrengst ten goede kwam aan de bekostiging van dat gedenkteken en waarin abonnees werden opgeroepen daarvoor geld te schenken.[7] Anderhalve week later legde Prinses Juliana tijdens een bezoek aan Groningen een krans bij het graf, op 29 november gevolgd door haar moeder Koningin Wilhelmina.[8]

Het ontwerp

[bewerken | brontekst bewerken]

De Vereeniging van Groningsche Oud-illegale Werkers (GOIW), die zich met de totstandkoming van het monument had belast, koos uit verschillende ontwerpen dat van Willem Valk, omdat diens ontwerp in soberheid het best uitdrukte, wat men voelde.[1] De kosten van de oprichting van het gedenkteken werden geraamd op 13.000 gulden. In april 1947 had de GOIW daarvan ƒ 2434,64 bijeen weten te brengen, mede dankzij Trouw en familieleden van de verzetslieden. Voor de resterende ƒ 10.565,36 deed het provinciaal bestuur van de GOIW een beroep op de gemeente.

Het college van B&W bleek het ten volle verantwoord [te achten], dat van gemeentewege ook in financieel opzicht aan de totstandkoming van een zoodanig gedenkteeken wordt medegewerkt en was bovendien van mening, dat de gemeente zich in verband met het bijzonder karakter van dit monument kosteloos met het onderhoud [diende] te belasten.[9] Een daartoe strekkend voorstel van het college werd op 28 april 1947 door de gemeenteraad besproken. De raad bleek er niet onwelwillend tegenover te staan, al hadden enkele leden liever de komst van een meer algemeen gedenkteeken gezien. In reactie hierop liet de burgemeester weten, dat op de Grote Markt een gedenkteeken [...] ter eere van alle gevallenen zou worden geplaatst, dat op twee andere begraafplaatsen in de stad de familie reeds gelegenheid [had] haar gevallenen te eeren, dat ook het monument op het Esserveld specifiek was gewijd aan de nagedachtenis van de daar begraven verzetslieden en dat het daarom een meer persoonlijk cachet zou moeten krijgen. De raad besloot daarop met het voorstel van B&W akkoord te gaan.[10]

Onthulling

[bewerken | brontekst bewerken]

Het monument op het Esserveld werd op 4 mei 1948 op sobere, doch treffende wijze onthuld.[11] Dat werd gedaan door mevrouw M.H.J. Stouten-de Wilde, een van de drijvende krachten achter de totstandkoming van het gedenkteken. Bij de plechtigheid waren onder anderen de toenmalige Commissaris der Koningin Edzo Ebels (1889-1970), burgemeester Cort van der Linden, een drietal wethouders, twee hoge militairen, de voorzitter van de GOIW M.A.J. Jansma (1888-1959) en nabestaanden van de verzetsstrijders aanwezig. Namens het gemeentebestuur aanvaardde burgemeester Van der Linden het gedenkteken op deze voor de Groningers heilige plek, uiting gevende aan het medeleven met de gevallen verzetshelden. Hij deed daarbij de toezegging dat het gemeentebestuur het monument zal blijven onderhouden met dezelfde zorg en liefde, waarmee het tot stand gebracht is.[1][12]

Latere jaren

[bewerken | brontekst bewerken]

In februari 1951 werden, deze keer in alle stilte, urnen met de as van nog negen in Westerbork gefusilleerde verzetsstrijders in het monument bijgezet.[13]

Het gedenkteken was in het voorjaar van 1965 decor van wat het Nieuwsblad van het Noorden een schietpartij noemde, waarbij onbekenden weckflessen met bloemen die ze van andere graven hadden verwijderd bij het monument plaatsten en ze vervolgens daar aan scherven schoten. Het gedenkteken raakte daarbij overigens niet beschadigd.[14]

Zoals bij veel Tweede Wereldoorlogsmonumenten worden ook bij het gedenkteken op het Esserveld ieder jaar op 4 mei (Nationale Dodenherdenking) bloemen gelegd.

De geëerde verzetsstrijders

[bewerken | brontekst bewerken]

Op de gedenkstenen van het monument zijn de volgende verzetsstrijders vermeld. De meesten waren afkomstig uit de provincies Groningen en Drenthe, allen werden in het najaar van 1944 in Westerbork gefusilleerd.

Naam[15] Geboren[15] Gefusilleerd[15] Leeftijd Beroep Betrokken bij
Barkema, Pieter T Pieter T Barkema 9 jan 1887 25 sep 1944 57 boekhouder[16] OD (Ordedienst)[17]
Barkema, Willem C L Willem C L Barkema 15 feb 1882 25 sep 1944 60 fabrikant[18] OD[19]
Bosch, Iman J van den Iman J van den Bosch 30 mei 1890 28 okt 1944[20] 54 procuratiehouder bij Philips[21] NSF (Nationaal Steun Fonds)[21]
Bouma, Klaas Klaas Bouma 2 apr 1914 25 sep 1944 30 leraar tekenen, kunstschilder[22] LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers), OD[23]
Bruggema, Jacob Jacob Bruggema[24] 30 jun 1909 12 okt 1944 35 architect[25] illegale pers (o.m. Trouw), hulp aan Joden, LO, OD, BS (Binnenlandse Strijdkrachten)[26]
Bus, Hendrik D Hendrik D Bus 5 feb 1906 25 sep 1944 38 technisch expert[27] NSF, OD[28]
Dijksterhuis, Jan R Jan R Dijksterhuis 31 mrt 1898 25 sep 1944 46 leider van de Luchtbescherming[29] OD[30]
Dijksterhuis, Pieter H Pieter H Dijksterhuis 28 feb 1881 12 okt 1944 63 accountant[31] OD[32]
Eskes, Johannes J Johannes J Eskes 24 nov 1885 12 okt 1944 58 onderwijzer[33] LO, OD, NC (Nationaal Comité van Verzet)[34]
Gjaltema, Sietse W Sietse W Gjaltema[35] 25 mei 1920 12 okt 1944 24 veehouder[36] LO, OD[37]
Grobbe, Jan A Jan A Grobbe 18 feb 1907 12 okt 1944 37 handelsreiziger[38] LO[39]
Hoving, Cornelis Cornelis Hoving 23 sep 1893 12 okt 1944 51 leraar lichamelijke opvoeding aan het Christelijk Lyceum in Stadskanaal[40] LO, OD, BS[41]
Kiers, Jan Jan Kiers[42] 14 aug 1907 20 okt 1944[43] 37 landbouwer[44]
Kooi, Hendrik O van der Hendrik O van der Kooi 21 aug 1910 25 sep 1944 34 onderwijzer[45] LO, OD[46]
Kooiker, Jan Jan Kooiker[42] 30 mrt 1890 20 okt 1944[43] 54 landbouwer[47]
Kooiker, Roelof Roelof Kooiker[42] 11 jan 1921 20 okt 1944[43] 23 landbouwer[48]
Kriegsman, Karsien Karsien Kriegsman 26 sep 1884 25 sep 1944 59 beëdigd makelaar[49] OD[50]
Kriegsman, Willem A Willem A Kriegsman 3 apr 1916 25 sep 1944 28 ambtenaar bij de Nederlandsche Veehouderij Centrale[51] OD[52]
Kuiper, Christiaan Christiaan Kuiper[42] 27 aug 1891 20 okt 1944[43][53] 53 boswachter[54]
Kwast, Allard Allard Kwast 18 jan 1902 12 okt 1944 42 ambtenaar bij de voedselvoorziening[55] NSF, OD, NC, voedselvoorziening[56]
Lubbers, Christinus W Christinus W Lubbers 2 feb 1899 12 okt 1944 45 procuratiehouder[57] LO, inlichtingendienst, OD, BS[58]
Medema, Jans Jans Medema[42] 29 aug 1923 20 okt 1944[43] 21 arbeider[59]
Moerman, Johannes Johannes Moerman 24 apr 1919 12 okt 1944 25 zonder[60] OD[61]
Moesker, Johannes P Johannes P Moesker[42] 6 mrt 1923 20 okt 1944[43] 21 zonder[62]
Molenkamp, Harm Harm Molenkamp 19 jan 1921 12 okt 1944 23 kantoorbediende[63] LO, KP (Knokploeg)[64]
Nieuwkoop, Hendrik Hendrik Nieuwkoop[42] 3 jan 1925 20 okt 1944[43] 19 zonder[65]
Nocker, Charles E H de Charles E H de Nocker[42] 8 jan 1926 20 okt 1944[43] 18 zonder[66]
Oosterhoff, Tonnis P Tonnis P Oosterhoff 10 mrt 1909 12 okt 1944 35 hoofdopzichter bij de "Landbouwcrisis-organisatie"[67] LO, OD, BS[68]
Oosting, Gerard C Gerard C Oosting 15 jul 1917 12 okt 1944 27 zonder[69] LO, OD, BS, KP[70]
Ridder, Hendrik Hendrik Ridder 4 feb 1918 28 okt 1944[20] 26 slager[71] LO, KP, NSF[72]
Rooda, Claas J C Claas J C Rooda 6 jul 1910 25 sep 1944 34 directeur van een boekdrukkerij[73] illegale pers, OD, BS[74]
Rots, Henri Henri Rots 2 jun 1898 28 okt 1944[20] 46 architect[75] LO[76]
Smallenbroek, Jan Jan Smallenbroek[77] 7 jun 1914 25 sep 1944 30 opzichter Rijkswaterstaat[78] OD[79]
Sneeuw, Pieter Pieter Sneeuw 26 mrt 1895 12 okt 1944 49 directeur van de Rijkslandbouwwinterschool te Veendam[80] LO, OD, BS[81]
Stolper, Eduard EU Eduard EU Stolper 9 nov 1888 12 okt 1944 55 elektrotechnicus[82] LO, OD, BS[83]
Swart, Anton G Anton G Swart 25 sep 1903 12 okt 1944 31 inspecteur van politie te Veendam[84] OD, BS[85]
Tuinstra, Pieter Pieter Tuinstra 9 mei 1901 12 okt 1944 34 assuradeur[86]
Venema, Pieter B Pieter B Venema 3 jan 1897 25 sep 1944 47 grossier in auto-onderdelen[87] OD, NSF[88]
Veen, Adriaan Adriaan Veen 28 sep 1921 28 okt 1944[20] 23 landarbeider[89] verbergen van gedropte wapens[90]
Veerman, Jan Jan Veerman[42] 29 aug 1910 20 okt 1944[43] 34 postbesteller[91]
Veld, Derk ter Derk ter Veld 6 jun 1920 28 okt 1944[20] 24 landarbeider[92]
Viersen, Miente Miente Viersen 10 okt 1910[93] 28 okt 1944[20] 34 voerman[94] verbergen van gedropte wapens[95]
Weerden, Roelof van Roelof van Weerden 18 dec 1897 12 okt 1944 46 inspecteur van een distilleerderij[96] OD, BS[97]
[bewerken | brontekst bewerken]
Commons heeft media­bestanden in de categorie Oorlogsmonument Esserveld.

Bronnen, voetnoten en referenties

[bewerken | brontekst bewerken]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oorlogsmonument_Esserveld&oldid=63179616"