Achtkarspelen
Gemeente in Nederland 
| |||||
| |||||
.png)
| |||||
Situering
| |||||
| Provincie |  Friesland
| ||||
| Coördinaten | 53° 25′ 0″ NB, 6° 15′ 0″ OL | ||||
Algemeen
| |||||
| Oppervlakte | 103,98 km² | ||||
| - land | 102,23 km² | ||||
| - water | 1,75 km² | ||||
| Inwoners (31 januari 2022) |
27.938? (273 inw./km²) | ||||
| Bestuurscentrum | Buitenpost | ||||
| Belangrijke verkeersaders | N355 N358 N369 | ||||
| Station(s) | Buitenpost | ||||
Politiek
| |||||
| Burgemeester (lijst) | Oebele Brouwer | ||||
| Zetels Gemeenteraad CDA FNP ChristenUnie GBA PvdA PVV FVD GL |
21 6 4 3 3 2 1 1 1 | ||||
| Economie | |||||
| Gemiddeld inkomen (2012) | € 30.500 per huishouden | ||||
| Gem. WOZ-waarde (2014) | € 181.000 | ||||
| WW-uitkeringen (2014) | 58 per 1000 inw. | ||||
Overig
| |||||
| Postcode(s) | 9230-9233, 9280-9289, 9870-9873 | ||||
| Netnummer(s) | 0511, 0512 | ||||
| CBS-code | 0059 | ||||
| CBS-wijkindeling | zie wijken en buurten | ||||
| Website | www.achtkarspelen.nl | ||||
 Bevolkingspiramide (2021) | |||||
| |||||
Achtkarspelen (
uitspraak (info / uitleg)) is een gemeente in het oosten van de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 27.938 inwoners en heeft een totale oppervlakte van 103,98 km², waarvan 102,23 km² land en 1,75 km² water (31 januari 2022, Bron: CBS[1]).
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De naam Achtkarspelen verwijst naar de acht oorspronkelijke karspelen van het decanaat Oldehove die over de Lauwers lagen, te weten: Augustinusga, Buitenpost, Drogeham, De Kooten, Kortwoude, Lutkepost, Surhuizum en Twijzel. De grietenij Achtkarspelen nam lang een aparte plaats in Friesland in. In de middeleeuwen behoorde Achtkarspelen tot het bisdom Münster, terwijl de rest van Friesland onderdeel was van het bisdom Utrecht.
De grietenij Achtkarspelen werd in 1851 een gemeente na de invoering van de gemeentewet in Nederland van Thorbecke.
Monumenten[bewerken | brontekst bewerken]
In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:
Kernen[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeente Achtkarspelen telt twaalf officiële kernen, waarvan Surhuisterveen en Buitenpost de grootste zijn.
Dorpen[bewerken | brontekst bewerken]
Aantal inwoners per kerngebied* op 1 januari 2021:[2]
| Nederlandse naam | Friese naam | Inwoners |
|---|---|---|
| Surhuisterveen | Surhústerfean | 6.050 |
| Buitenpost | Bûtenpost | 5.770 |
| Harkema | De Harkema | 4.295 |
| Kootstertille | Koatstertille | 2.425 |
| Twijzelerheide | Twizelerheide | 1.775 |
| Drogeham | Droegeham | 1.725 |
| Surhuizum | Surhuzum | 1.275 |
| Augustinusga | Stynsgea | 1.200 |
| Boelenslaan | Boelensloane | 1.195 |
| Twijzel | Twizel | 1.080 |
| Gerkesklooster** | Gerkeskleaster | 760 |
| Stroobos** | Strobos | 315 |
* Kerngebied: de woonkern en het bijbehorende omliggende gebied buiten de bebouwde kom. Gegevens per bebouwde kom zijn niet beschikbaar.
** Gerkesklooster en Stroobos vormen samen een tweelingdorp, onder de naam Gerkesklooster-Stroobos tezamen 1115 inwoners in 2019
Buurtschappen[bewerken | brontekst bewerken]
Naast deze dorpen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen, die sinds 2021 uitsluitend eentalig Friese plaatsnaamborden hebben:
|
|
|
Politiek[bewerken | brontekst bewerken]
College van burgemeester en wethouders[bewerken | brontekst bewerken]
| Functie | Naam | Partij | info |
|---|---|---|---|
| Burgemeester | Oebele Brouwer | partijloos | per 7 februari 2019 |
| Wethouders | Harjan Bruining | CDA | |
| Jouke Spoelstra | CDA | ||
| Margreet Jonker | CU | ||
| Max de Haan | GBA | ||
| Gemeentesecretaris | Jaap Wijma (interim) |
Burgemeesters[bewerken | brontekst bewerken]
Gemeenteraad[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeenteraad van Achtkarspelen bestaat sinds 1978 uit 21 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds:[3]
| Gemeenteraadszetels | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1935 | 1939 | 1946 | 1949 | 1953 | 1958 | 1962 | 1966 | 1970 | 1974 | 1978 | 1982 | 1986 | 1990 | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | 2018 | 2022 |
| CDA | 11* | 11* | 12 | 9 | 8 | 9 | 6 | 8 | 7 | 6 | 6 | 5 | 6 | 6 | ||||||||
| FNP | 0 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 3 | 5 | 4 | 5 | 6 | 4 | 4 | |||||||||
| CU | 3* | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | ||||||||||||||||
| GBA | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | ||||||||||||||
| PvdA | 5 | 4 | 5 | 6 | 5 | 6 | 6 | 6 | 7 | 7 | 8 | 6 | 5 | 4 | 3 | 6 | 3 | 3 | 2 | 2 | ||
| PVV | 1 | 1 | ||||||||||||||||||||
| FVD | 1 | |||||||||||||||||||||
| GL | 1 | 1 | ||||||||||||||||||||
| VVD | 0* | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | ||
| RPF-SGP | 0* | 0 * | 0 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | ||||||||||||||
| GPV | 1* | 1* | 0* | 1* | 1* | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | |||||||||
| PPR-EVP-PSP | 0* | 0* | 0 | |||||||||||||||||||
| CPN | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||||||||||||||
| ARP | 7 | 7 | 8 | 7 | 7 | 7 | 7 | 8 | ||||||||||||||
| CHU | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 3 | 3 | ||||||||||||||
| BP | 1 | |||||||||||||||||||||
| SDAP | 3 | 2 | ||||||||||||||||||||
| CDU | 2 | 2 | ||||||||||||||||||||
| VD | 2 | 2 | ||||||||||||||||||||
| TBN | 1 | |||||||||||||||||||||
| Totaal | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 19 | 19 | 19 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 | 21 |
| Opkomst (%) | 92,1 | 92,5 | 89,5 | 89,5 | 94,1 | 93,3 | 92,6 | 92,3 | 72,3 | 74,0 | 82,3 | 77,7 | 84,8 | 73,8 | 70,2 | 65,8 | 67,2 | 63,1 | 54,1 | 55,9 | 56,7 | 52,8 |
- N.B. 0 = nul zetels, maar wel aan de verkiezingen deelgenomen.
- * 1946: VVD: lijst PvdV (1946-1948)
- * 1949-1970: GPV: 1949-1966: Lijst Holwerda; 1970: Lijst Broersma
- * 1970-1974: CDA: lijst AR-CHU
- * 1970-1974: RPF-SGP: lijst SGP
- * 1974-1978: PPR-EVP-PSP: lijst PPR
- * 2002: CU: lijst CU-SGP
Openbaar vervoer[bewerken | brontekst bewerken]
Trein[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeente heeft één treinstation: station Buitenpost. Hier stoppen de snel- en stoptreinen van Arriva in de richting van Leeuwarden en Groningen.
Bus[bewerken | brontekst bewerken]
In de gemeente rijden verschillende buslijnen van vervoerders Arriva en Qbuzz:
- streekbus 12: Buitenpost - Augustinusga - Surhuizum - Surhuisterveen - Boelenslaan - Houtigehage - Drachten
- streekbus 13: Drachten - Surhuisterveen - Harkema - Drogeham - Kootstertille - Leeuwarden
- streekbussen 39, 133 en 139: Surhuisterveen - Grootegast - Groningen
- streekbus 62: Buitenpost - Kollum - Zwaagwesteinde - Veenwouden (- Leeuwarden)
- streekbus 63: Buitenpost - Kollum - Dokkum
- buurtbus 101: Kootstertille - Twijzel - Buitenpost - Grootegast
- lijntaxi 561: Damwoude - Wouterswoude - Driesum - Veenklooster - Buitenpost
Aangrenzende gemeenten[bewerken | brontekst bewerken]
| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
| Dantumadeel | Noardeast-Fryslân | |||
|
||||
| Tietjerksteradeel | Westerkwartier (GR) | |||
| Smallingerland | ||||
| Plaatsen in de gemeente Achtkarspelen |  |
|---|---|---|
|
Dorpen: Augustinusga · Boelenslaan · Buitenpost · Drogeham · Gerkesklooster · Harkema · Kootstertille · Stroobos · Surhuisterveen · Surhuizum · Twijzel · Twijzelerheide | ||
| Gemeenten in de provincie Friesland | |
|---|---|---|
|
Achtkarspelen · Ameland · Dantumadeel · De Friese Meren · Harlingen · Heerenveen · Leeuwarden · Noardeast-Fryslân · Ooststellingwerf · Opsterland · Schiermonnikoog · Smallingerland · Súdwest-Fryslân · Terschelling · Tietjerksteradeel · Vlieland · Waadhoeke · Weststellingwerf | ||
Bronnen, noten en/of referenties
|
