Strijkijzer

Zie Het Strijkijzer voor de torenflat in Den Haag.

Een stoomstrijkijzer

Een strijkplank

Strijkzool van een stoomstrijkijzer

Een strijkijzer of strijkbout is een huishoudelijk gereedschap dat gebruikt wordt om textiel door middel van warmte en eventueel stoom glad te strijken na het drogen. Het strijken heeft niet alleen een functie voor het mooi maken van textiel, maar het bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de hitte gedood worden. Dit is bijvoorbeeld zinvol voor zakdoeken, theedoeken en handdoeken.

Het woord ijzer refereert aan de eerste strijkbouten, die van ijzer gemaakt waren. Deze werden bijvoorbeeld op een kachel heet gemaakt en moesten hun warmte zo lang mogelijk vasthouden. Daarom werd veel ijzer gebruikt, wat ze zwaar maakte. Later werd het elektrische strijkijzer uitgevonden, waarin een gloeidraad de warmte in de zool opwekt. Het grote voordeel is het veel geringere gewicht en de door middel van een thermostaat instelbare temperatuur.

Strijken

Strijken gebeurt over het algemeen op een strijkplank, die ongeveer 1,5 m lang is, en in hoogte verstelbaar is. Op de strijkplank wordt een doek bevestigd, het (of de) tijk. Een doek met metalen reflecterend oppervlak is effectief om de warmte van de strijkbout te reflecteren naar het te strijken voorwerp.

Strijken werkt door het losmaken van de verbindingen tussen lange polymeerketens in de vezels van het materiaal. Als de moleculen heet zijn, worden de vezels uitgestrekt door het gewicht van het strijkijzer. Als ze afkoelen behouden ze deze vorm. Sommige textielsoorten, zoals katoen, worden beter gestreken als er water toegevoegd wordt om de intermoleculaire verbindingen los te maken. Moderne stoffen (ontwikkeld vanaf halverwege de twintigste eeuw) hoeven minder heet en met minder gewicht gestreken te worden dan bijvoorbeeld katoen of linnen. Verder bestaan er strijkvrije versies (ook wel no-iron genaamd), bijvoorbeeld dunne katoensoorten voor overhemden.

Door het wasgoed buiten, in de wind, te laten drogen, verloopt het strijken makkelijker dan als de was binnen droogt. Een soortgelijke functie heeft de toepassing van een wasverzachter.

Strijken met stoom

Zoals gezegd kan het strijken van bepaalde stoffen worden vergemakkelijkt door wat water toe te voegen. Moderne strijkijzers zijn vrijwel zonder uitzondering stoomstrijkijzers, die met water worden gevuld, dat tijdens het strijken als stoom via gaatjes in de strijkzool op de kleding wordt gespoten. Om verkalking te voorkomen, kan het beste gedestilleerd water worden gebruikt. Dit kan zelf gemaakt worden door het water uit de condensdroger door een koffiefilter te gieten (om de stofdeeltjes eruit te filteren).

Er bestaan ook stoomstrijkijzers die een aparte stoomproducerende bak hebben. De stoom wordt dan via een flexibele buis naar het strijkijzer geleid als er op de stoomknop gedrukt wordt. Oudere modellen moeten eerst afkoelen voor er kan bijgevuld worden met (gewoon kraan)water.

Persen

Kledingstukken van dikke stof die in de vorm moeten worden gebracht kunnen worden geperst. Dit wordt gedaan door een natte katoenen lap, bijvoorbeeld een theedoek, op het kledingstuk te leggen, en vervolgens de strijkbout tamelijk hard op de stof te duwen, zodat stoom ontstaat.

Persen wordt ook gedaan bij het openstrijken van zomen, of na het aanbrengen van een beleg, of bij andere momenten tijdens het naaien van kleiding.

Veiligheid

Het strijkoppervlak van een strijkijzer wordt bijzonder heet. Het is dus zaak om het strijkijzer niet lang stil te laten staan op het textiel, want dit zal onherroepelijk en onherstelbaar verbranden. De strijkplank heeft een speciaal metalen rek, het treefje (treeft, volgens Van Dale), om het strijkijzer neer te zetten, en na gebruik ook te laten afkoelen. Strijkijzers veroorzaken veel brandwonden, en zeker kinderen moeten buiten bereik gehouden worden van een hete strijkbout. Een ander punt van mogelijke ongevallen is een versleten snoer. Vooral oudere strijkijzers bezitten isolatie die met de tijd is vergaan, waardoor de stroomvoerende binnenaders bloot kunnen komen te liggen. Het wordt afgeraden om het snoer zelf te repareren, strijkijzersnoeren zijn namelijk uit speciaal brandveilig materiaal vervaardigd.

Geschiedenis

Oudere strijkijzers bestonden uit massieve ijzerblokken die op een kachel verhit konden worden, of gietijzeren bakjes die met gloeiende kolen gevuld werden. Begin 20e eeuw kwamen er door elektriciteit verwarmde exemplaren. Tegenwoordig (2006) zijn alle strijkijzers elektrisch en meestal voorzien van een waterreservoir voor stoomproductie.

Nieuw zijn de snoerloze elektrische strijkijzers. Deze strijkbouten moet je van tevoren opladen door ze op een laadstation te plaatsen.

• 
  Kolenstrijkijzer (India 2004)
• 
  Kolenstrijkijzer
• 
  Kolenstrijkijzer (open)
• Polygoonjournaal uit 1963. Mevr. Bleeker uit Amsterdam heeft een enorme verzameling strijkbouten en treefjes.

Strijktemperaturen

• Linnen: 230°C
• Triacetaat: 200°C
• Katoen: 204°C
• Viscose: 190°C
• Wol: 148°C
• Polyester: 148°C
• Zijde: 148°C
• Acetaat: 143°C
• Acryl: 135°C
• Lycra/Spandex: 135°C
• Nylon 6.6: 135°C

Trivia

• De Citroën DS heeft als bijnaam "Strijkijzer".
• Het Strijkijzer is de bijnaam van een woontoren in Den Haag.

Zie ook

• Extreem strijken
• Strijkpop

Mediabestanden

Zie de categorie Ironing van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.